Cumhuriyet tarihinin 55’inci vergi affı!

Seçim yaklaşırken alınan bu kararı 2 yılda bir duyduğumuz için artık bu kelimeye hiç yabancılık çekmez olduk. Son 20 yılın 11 ve Cumhuriyet tarihinin 55'incisi olacak af, geçmiş aflarda nasıl sonuçlar alındığı konusunun irdelenmesini zorunlu kılıyor.

Habertürk'ten Rahim Ak'ın derlediği habere göre; Çok da yakın olmayan 1970 yılından bu yana çıkarılan aflara bakıldığında (tablodan inceleyebilirsiniz) affın çıkarıldığı yılın bir sonraki senesinde vergi tahsilatlarının artması beklenirken 9 kapsamlı affın 5'inde sonraki yıl tahsilat oranları düşmüş. 4'ünde yükselmiş. Aftan önceki yıl ile af yılı kıyaslandığında ise vergi gelirleri 9 kapsamlı affın 6'sında af çıkacağı beklentisi ile önceki yıl daha düşük seyretmiş.

AFFIN ERTESİ YILI TAHSİLAT ARTMIYOR

YILLAR Tahakkuk/Tahsilat oranı   Af çıkaran bakan
1970                88,5
1971                89,9
1972                88,7
1973                89,6
1974                82,3                   Sadık Tekin Müftüoğlu
1975                89,2
1976                  91
1977                87,1
1978                  84
1979                81,2
1980                82,5
1981                81,5                       İsmet Kaya Erdem
1982                  79
1983                81,1                        Vural Turgut Arıkan
1984                81,8
1985                84,9
1986                  88
1987                89,6
1988                90,7
1989                87,9
1990                85,9
1991                82,5
1992                81,7                              Sümer Oral
1993                81,3
1994                82,8
1995                85,6
1996                88,1
1997                89,8
1998                89,5                           Zekeriya Temizel
1999                86,8
2000                90,5
2001                90,3
2002                91,4
2003                92,5                             Kemal Unakıtan
2004                  93
2005                  92
2006                91,5
2007                90,2
2008                88,5
2009                85,9
2010                84,8
2011                84,1                           Mehmet Şimşek
2012                84,9
2013                85,4
2014                83,5
2015                82,9
2016                78,9
2017                  80
2018                78,7                             Naci Ağbal
2019                77,8
2020                77,4
2021                77,8
2022                 81

KREDİ ERTELEMESİ GİBİ

2004 yılından bu yana ise neredeyse her 1.5 yılda bir çıkarılan aflar ile vatandaşlar ve kurumlar vergi aflarını adeta bankaların kredi çevirmesi (roll over) gibi kullanmaya başladı. Bu durum 2004'te yüzde 93 ile zirveye çıkan tahsilat oranının aradan geçen 19 yılda bugün tam 12 puan azalarak yüzde 81'e gerilemesini sağladı. Hatta geçen yıl artan likidite ve varlık fiyatları nedeniyle vergi ödemeleri biraz daha arttı. 2020 yılına dönersek tahsilat oranının yüzde 77.4 ile dibi bulduğunu da görürüz. Vergiyi kredi gibi kullanan vatandaş ve kurumlar sürekli çıkan aflarla vergilerini ödemek yerine yeniden yeniden çeviriyor. Bir sonraki af çıktığında tekrar aynı haktan yararlanıp yine aynı şeyi yapıyor. Bu tabi vergisini zamanında ödeyen vatandaş ve şirketler için büyük bir haksızlığın yanı sıra şirketler için haksız rekabeti de beraberinde getiriyor.

Son 5 yapılandırmada 190 milyar TL tahsilat (Milyon TL)

Yıl     Kanun   Tahsilat
2016  6736      44.944
2017  7020       5.987
2018  7143      27.967
2020  7256      30.677
2021  7326      80.249

31 Aralık 2022 tarihi itibarıyla vergi dairelerince yapılan tahsilat tutarıdır.

İŞTE VERGİ AFLARININ TARİHİ

Şimdi gelin vergisini zamanında ödeyen vatandaşlarda antipati uyandıran Türkiye'nin af tarihine de kısa bir göz atalım. TBMM'nin ilk kanunu, vergi yasası kanunu ise vergi affı yasasıydı. Bu af mültezimlere (devlet adına vergi toplayanlar) ödeme kolaylığı getiren yasaydı. Buna göre TBMM alacaklarının aslını istiyor faizini ise siliyordu. Aradan geçen 99 yılda tam 54 vergi affı yasası çıktı. Bu aflar bazen verginin tamamını bazen bir kısmını ve çoğunlukla da faizini ve cezalarını silen yasalardı. Bu vergiler incelendiğine muamele vergisi, varlık vergisi afları dikkat çekiyor. Çok konuşulanlardan spor kulüplerine ilk af 1963 yılında çıkarılmış. İlk vergi kaçakçılığına af ise yine Şubat 1963'te çıkarılan bir yasa ile sağlanmış. 1974'te ise ilk kapsamlı af düzenlemesi yapılmış. Cumhuriyetin 50'inci yılı nedeniyle çıkarılan bir yasa ile bir çok suç gibi vergi suçları da affedilmiş. 1983, 1992, 2003 ve 2011'de geniş kapsamlı aflar çıkarılmış.

2011'DEN SONRAKİLER YAPILANDIRMA

Son yıllarda ise vergi afları giderek sıkılaştı. Örneğin 2003'ten bu yana yaklaşık 1.5 yılda bir vergi affı yasası çıktı. Bu da başta iş dünyası olmak üzere her 1.5 yılın sonunda af beklentisi yarattı. Vatandaşların büyük bölümü vergisini af yasalarından yararlanarak cezasız veya daha az faize katlanarak ödemeyi alışkanlık haline getirdi. 2003'ten bu yana gelen 16 affın çoğunluğu daha ziyade vergi anaparaları değil ceza ve faizlerinin silinmesi şeklinde oldu. 2011'deki geniş kapsamlı affın ardından çıkarılan tüm aflar borçların yeniden yapılandırılması oldu. Yani asıl vergi değil ceza ve faizler indirildi ve ödeme kolaylaştırıldı. Ancak matrah artırımları ise vergi incelemelerinden kurtulmak için vatandaşların kullandığı önemli bir enstrüman oldu. 

Borçlanma yapan EYT'lilere vergi iadesi müjdesi

Kısmi ehliyet affı: 10 bine yakın belge iade edilecek