Mehmet Bingöl [email protected]

Yurt dışında elde edilen gelirlerin vergi durumu

Hiç kuşku yok ki kişiler açısından elde edilen gelir veya kazancın net tutarı, başka deyişle vergi sonrası tutarı esastır. Bu sebeple elde edilecek gelirin vergi rejimi, bilinmesi gereken bir konudur.
Dolayısıyla;
•         Elde edilen gelirin vergi kesintisine (stopaj) tabi olup olmadığı,
•         Yıllık Gelir Vergisi beyannamesi vermek zorunluluğu,
•         Tam mükellefiyet kavramı ve bu çerçevede beyanı zorunlu gelirlerin kapsamı
gibi konular oldukça önem arz eder.
Tam mükellef statüsündeki gerçek kişiler Türkiye içinde ve yurt dışında elde ettikleri gelirlerin tamamı üzerinden Türkiye’de vergilendirilirler. İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar veya bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturdukları için Türkiye'de yerleşmiş sayılan kişiler Türk Vergi Mevzuatı açısından “Tam Mükellef” statüsündedir. Buna göre ülkemizde yaşayan yabancı ülke uyruklu kişiler de prensip olarak bu kapsamdadır.
Bu statüdeki kişilerce bir takvim yılı içinde elde edilen yurt içi ve yurt dışı gelirlerin toplamı yıllık beyanname ile Mart ayında Türkiye’de kişinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki Vergi Dairesine beyan edilir ve artan oranlı vergi tarifesine göre %15’ten başlanarak %35 oranına kadar vergi ödenir.
Ancak ilginçtir ki yurt dışında elde edilen gelirler bu kapsamda vergiye tabi iken, Türkiye’de elde edilen gelirlerin çoğu ya sadece stopaj suretiyle vergilendirilmekte veya tamamen vergi kapsamı dışında bulunmaktadır. Örneğin yurt içi hisse satışı kazançlarında hiç vergi yok iken, yurt dışı hisse satış geliri yıllık beyan esasında gelir vergisine tabidir. Yine yurt içi bono veya mevduat faizi sadece %10 oranında stopaj suretiyle vergilendirilirken, yurt dışında ihraç edilen bono faiz gelirleri üzerinden %35’e kadar vergi alınmaktadır. Keza Türkiye’deki yatırım fonu kazançları ya vergiden istisna ya da maksimum %10 vergiye tabi iken, yurt dışı yatırım fonu gelirleri tarifeye göre vergilendirilmektedir.
Yurt dışında elde edilen hangi gelirler bahsettiğimiz vergi kuralları kapsamındadır?
Yurt dışı finansal piyasalardan elde edilen aşağıdaki gelirler Türkiye’de yıllık esasta gelir vergisine tabidir. Türkiye’de vergilendirme sırasında varsa yurt dışında ödenen vergiler ise mahsup edilir.
-Yurt dışındaki Bankalardan mevduat faizi, repo faizi,
-Yabancı ülkelerin çıkardığı bonoların faiz ve satış kazançları,
-Türkiye Hazinesi’nin çıkardığı Euro Bond faiz gelirleri ve satış kazançları,
-Türk özel sektör şirketlerin yurt dışında ihraç ettiği tahvillerin faiz gelirleri ve  alım satış kazançları,
-Yabancı devletler ile yurt dışında kurulmuş şirketlerin çıkardığı bonoların faiz ve satış kazançları,
-Yabancı ülkelerdeki şirketlerin hisse senetlerinden elde edilen kar payları ile hisse satış kazançları,
-Yabancı ülkelerde kurulmuş olan yatırım fonları gelirleri,
-Yabancı ülkelerdeki vadeli işlemler ile türev ürünlerden elde edilen gelirler (Yurt dışındaki finansal kuruluşlarda yapılan Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri, Yurt dışı Fark Kontratları ve benzeri diğer vadeli işlem/türev ürün kazançları),
-Yabancı ülkelerdeki yapılandırılmış ürünlerden elde edilen gelirler,
-Vergi cenneti olan ülkelerde kurulu şirket veya fonlardan temettü dağıtılmamış olsa dahi elde edilmiş sayılan kazançlar (Kontrol Edilen Yabancı Kurum=CFC uygulaması),
Görüleceği üzere; yurt dışı piyasalarda araştırma yap, uğraş, risk al, yatırım yap, ama para kazanırsan vergi beyannamesi doldur ve %35 vergi ver. Oysa aynı veya benzer enstrümanlara Türkiye’de yatırım yaparsan ya vergi hiç yok ya da sadece %10 veya %15 stopaja tabi ol.
Bize göre; gerek yurt içinde gerekse yurt dışında elde edilen aynı nitelikteki gelirlerin aynı vergi yüküne tabi olması, hem vergi adaleti ve hakkaniyeti, hem de hukuki açıdan uygun olur. Ülkemizin küresel finans piyasalarına hızla entegre olduğu bir dönemde bu konuların Gelir Vergisi Kanunu çalışmaları sırasında ele alınmasında fayda vardır. Ayrıca bu doğrultuda adım atılması İstanbul şehrinin finans merkezi projesi ve hedefleri doğrultusunda iyi bir hamle de olacaktır.