Dursun Akbulut [email protected]

VİOP ta Çelik Hurda Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nin işlem görmeye başlaması ve Fiyat Riski Yönetimi’nde kullanılması

2 Nisan 2015 tarihinde Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında (VİOP)  da emtia üzerine türev sözleşmesi olan ‘Çelik Hurdası’na dayalı vadeli işlem sözleşmeleri işlem görmeye başlamış bulunmaktadır. İlk işlem gününde göstermelik olarak yapılan toplam 20.294 TL işlem hacmi dışında bugüne kadar herhangi bir işlem gerçekleşmemiştir. Bilindiği üzere Türkiye dünya çelik endüstrisinde üretim kapasitesi olarak 2013 yılı verileri ile 35 milyon tonla 8. sırada yer almaktadır. Türkiye de üretilen çelikte ise hammadde olarak yaklaşık %70 oranında çelik hurdası  kullanılmaktadır. Bu nedenle Türkiye dünyanın en büyük çelik hurda ithalatçısı (17.3 milyon ton) olup genel olarak dünya piyasasında  çelik hurda fiyatını  belirleyen ülke konumundadır.

Hurdaya dayalı vadeli işlemler  piyasanın gelişmesi için önemli iki önemli ön şart mevcuttur.

Bunlar sırasıyla;

1 - Bu piyasanın fiyat riski yönetimini yapmaya istekli ve yatkın olması

2 - Piyasada yapılacak işlemlerle ilgili günlük uzlaşma ve  vade sonu uzlaşma fiyatlarının  güvenilir bir şekilde belirlenmesidir.

1 -  Demir çelik sektöründe fiyat riski yönetimi ağırlıklı olarak ham madde alım bağlantıları ile mamul satış siparişlerini bir birine eşleştirilmesi yöntemi ile yapılmakta ve piyasa araştırmalarına bağlı olarakta yön belirleme çabalarına girişilmektedir . Ancak piyasanın son dönmelerde çok değişken olması siparişlerin haftalık hatta günlük baza dönmesi, siparişe bağlı hammadde alımlarını ve piyasa  araştırmaları ile piyasanın yönünü belirleme çabalarını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle bu piyasanın finansal kontratlarla riski hedge etmeye ihtiyacı bulunmaktadır. Ancak bu kontrat piyasasının yeterli hacimde oluşması ve çalışması içinde sektörün  bu piyasada işlem yapmaya başlaması ve giderek artırması gerekmektedir . Hedge’ li bir piyasanın oluşması hem fiyat riskini yönetme de  kolaylık sağlayacak hem de  çelik endüstrisinin üretim işine konsantre olmasına yardımcı olacak ve bu nedenle şirketler teknolojiye daha fazla ağırlık verip daha verimli çalışmaya yöneleceklerdir.

2 -  Hurdaya dayalı Vadeli işlemlerde günlük uzlaşma fiyatının belirlenmesinde önemli sıkıntılar mevcuttur. Bu piyasa henüz yeni kurulduğundan ve işlem derinliği olmadığından gün içi ve vade sonu uzlaşma fiyatlarının belirlenmesi çok güç olacaktır. Günlük Uzlaşma Fiyatının belirlenmesinde  güvenilir bir baz olması için işlem hacminin yüksek olması gerekmektediir. Ancak başlangıçta işlem hacmi az olacağı için bu piyasaya girip işlem yapmak isteyen şirketleri tereddüte sevk edecektir. Vade Sonu Uzlaşma Fiyatı için ise vade ayı içindeki endeks sağlayıcı olan TSI Steel Scrap (HMS1/2 80:20,deep sea/Turkish Imports) endeksinin günlük olarak açıkladığı hurda fiyatlarının aritmetik ortalaması alınacaktır . Bu endeks 2010 yılından beri demir çelik piyasasında kullanılmakta olup piyasayı gerçeğe  yakın olarak yansıtan güvenilir bir endeks haline gelmiştir bu nedenle Borsa İstanbul bu açıdan doğru bir adım atmıştır ve Vade Sonu Uzlaşma fiyatının belirlenmesinde önemli terddütleri gidermiştir. Aynı şekilde Gün İçi Uzlaşma fiyatının belirlenmesinde TSI endeksindeki spot fiyatlarda kullanılabilir düşüncesindeyim.

Bu piyasanın gelişmesi halinde yurt içi talep yanında yurt dışından da önemli talebin geleceği düşünüyorum. Piyasanın ülkemize ve demir çelik sektörüne hayırlı olmasını diliyorum.