Mehmet Bingöl [email protected]

Ücret gelirleri (2021) için vergi beyanı ve iade alma hakkı

Bilindiği üzere Gelir Vergisi Kanunu’na yapılan bir ilave ile belli bir tutarın üzerinde ücret geliri elde edenler için de yıllık gelir vergisi mecburiyeti getirilmiş idi[1]. Bu tutarlar 2021 yılında elde edilen ücretler için yıllık matrah tutarı 650.000 TL, 2022 yılı için ise 880.000 TL’dır.

Yapılacak beyan ile yıl içinde şirketçe yapılan vergi kesintisine ilave bir vergi çıkması söz konusu olmasa da  Gelir Vergisi beyannamesi verilmesi mecburiyeti söz konusudur. Esasen eğitim, sağlık gibi bazı kişisel harcamaların yıllık beyannamede düşme imkanı olduğundan bir çok ücretli vergi iadesi almaya hak kazanmaktadır. Bu yönüyle çalışanlar açısından olumlu bir kanun düzenlemesidir.[2]

Düzenlemeye göre, 2021 yılında ücret geliri elde eden kişilerin;

- Tek işverenden elde ettikleri ücret gelirleri toplamının 650.000 TL’yı aşması veya

- Birden fazla işverenden aldıkları ücretler toplamının 650.000 TL’yı aşması,

halinde, söz konusu ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekir. 2021 yılında yıllık ücret (matrah) toplamı 650.000 TL’yi aşmadığı takdirde beyanname verilmesi söz konusu değildir.

Beyan sınırının belirlenmesinde, ücretlerin yıl sonundaki matrahları toplamı dikkate alınır. Başka deyişle brüt ücret geliri değil, düzenlenen bordrolardaki vergi matrahı toplamı esastır. (Aralık ayı bordrosundaki kümülatif yıllık vergi matrahı tutarı.)

Öte yandan belirtmek gerekir ki; ücret gelirlerinin beyana tabi olma durumu kendi içinde değerlendirilmekte ve diğer gelirlerin bulunması halinde (Örneğin; kira, kar payı, gayrimenkul satış kazancı vb gibi) bu gelirler yıllık beyan sınırı hesaplamasına dahil edilmemektedir. Başka deyişle diğer gelirlerin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde ücret gelirleri toplamı yıllık beyan haddi hesaplamasında dikkate alınmamaktadır. Dolayısıyla bu açıdan olumsuz bir etki yoktur.

Örnek 1:

- Tek işyerinden alınmış ücret:        : 680.000 TL

- İşyeri kirası (brüt)                             :   30.000 TL

Ücret geliri 650.000 TL’yi geçtiğinden ücret geliri için yıllık beyanname verilecektir. Ancak işyeri kira tutarı (kiracı tarafından yapılan stopaj öncesi tutar) yıllık beyan haddini (2021 yılı beyan sınırı 53.000 TL) geçmediğinden yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.

Ancak ücretlerden bağımsız olarak beyana tabi diğer gelirler varsa ücretin de beyan edilmesi sebebiyle yüksek gelir vergisi oranına ulaşıldığından beyana tabi olan kira, eurobond kazançları gibi gelirlerin vergisi artmaktadır. Bu da olumsuz bir etki.

Örnek 2:

- Tek işyerinden alınmış ücret:         : 780.000 TL

- Konut kirası                                      :   30.000 TL

Konut kira geliri stopaja tabi olmadığından yıllık beyan haddini aşmasa da (%15 götürü gider veya gerçek gider esasındaki giderler düşüldükten sonraki kısım) beyana tabidir. Ücret geliri de 650.000 TL’yi geçtiğinden yıllık beyannameye dahil edilecektir. İşte burada konut kira geliri, ücret de beyan edildiği için yüksek vergi oranı ile vergilendirilmiş olacaktır.

Ücret gelirleri için yıllık beyanname verilmesi durumunda; yukarıda da söylediğimiz üzere en önemli yenilik vergi iade hakkı doğmasıdır. Eğer çalışanın kendisi, eşi ve çocukları için yıl içinde sağlık, eğitim, şahıs sigorta primi gibi harcamaları var ise bu tutarların yıllık vergi matrahından düşülebilmesi imkanı ile vergi iadesi alabilmesi söz konusu olmaktadır.

Zira G.V.K.’nun 89’uncu maddesinde yer alan; “şahıs ve hayat sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamaları ile bağış ve yardımların” belli sınırlar dahilinde beyan edilen gelirden indirim konusu yapılması imkanı bulunmaktadır. Vergi mevzuatımıza göre aşağıdaki harcamaların vergi matrahından indirilmesi mümkündür.

1- Beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak koşuluyla; kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait birikim priminin alındığı hayat sigortası poliçeleri için ödediği primlerin %50'si ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, sakatlık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerin tamamı (Ücret bordrolarında indirim konusu yapılan sigorta primleri hariç),

2- Beyan edilen gelirin %10’unu aşmamak ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti olan kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmek koşuluyla; kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait eğitim ve sağlık harcamaları, (Eğitim harcamaları kapsamına okul bedelleri, kitap-kırtasiye giderleri, okul servis bedelleri v.b.gibi giderler girmektedir. Sağlık harcamaları kapsamına ilaç, tedavi, tahlil, ameliyat, fizik tedavi ve muayene giderleri gibi giderler girmektedir.)

3- G.V.K. 89 uncu maddesinin sekizinci bendine göre yapılan sponsorluk harcamaları (Sponsorluk harcamalarının amatör spor dalları için % 100’ü, profesyonel spor dalları için % 50’si yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirim konusu yapılabilecektir.),

4- Türkiye Kızılay Derneği, Türkiye Yeşilay Cemiyeti, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, TÜBİTAK, TSK Güçlendirme Vakfı ve üniversitelere yapılan bağışlar,

5- Beyan edilen gelirin %5’i ile sınırlı olarak (Kalkınmada öncelikli yörelerde %10’u); Belediyelere, kamu yararına çalışan derneklere ve Cumhurbaşkanı’nca (Eskiden Bakanlar Kurulu) vergi muafiyeti tanınan vakıflara yapılan bağışlar, (Örneğin; TEV, Hisar Eğitim Vakfı, TEMA Vakfı, Tohum Otizm Vakfı, Beşiktaş JK Derneği v.b. gibi Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen vakıf ve dernekler bu kapsamdadır.)

Örnek3:

Bay (A)’nın 2020 yılında aldığı ücret gelirleri (vergi matrahı) 1.000.000 TL, aynı yıl içinde eğitim/sağlık, sigorta harcamaları ve yaptığı bağışlar aşağıdaki gibi olsun:

- Beyan Edilen Ücret Geliri                                                 : 1.000.000 TL

- İndirilebilecek Eğitim ve Sağlık Harcaması Tutarı         :  (100.000) TL

- Şahıs Sigorta Primi                                                           :    (30.000) TL

- Bağışlar                                                                              :    (50.000) TL

- Gelir Vergisi Matrahı                                                         :   820.000 TL

- Hesaplanan Gelir Vergisi                                                  :   275.390 TL

- Yıl İçinde Kesilen Vergi Tutarı                                          :  (347.390)TL

- İade Edilecek Vergi                                                           :     72.000 TL

Görüldüğü gibi bu örnekteki ücretli, beyanname üzerindeki vergi matrahından yıl içinde yaptığı eğitim/sağlık harcamalarını indirerek vergi iadesi almaya hak kazanmaktadır. Beyannameyi verip tahakkuk fişini alır almaz Vergi Dairesi’nden talepte bulunabilecektir.

Vergi iadesini almak için nasıl bir yol izlemek gerekiyor?

Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) İnteraktif Vergi Dairesi sistemindeki “hazır beyan” uygulamasındaki;

- “İade Talep Dilekçeleri” bölümündeki talep dilekçesi (Nakden İade) doldurulur.

- “Yıl İçinde Kesilen Vergiler Dolayısıyla İade” seçeneği işaretlenir.

- Eğitim, sağlık ve diğer harcamalara ilişkin bilgiler girilir.

- Talep dilekçesine işveren tarafından verilen yıl içindeki ücret tutarları ile kesintilerin yapıldığını gösteren onaylı yazı eklenir. Yazıda IBAN no belirtilir.

- Ardından aynı sitedeki GEKSİS (Gelir ve Kurumlar Vergisi Standart İade Sistemi) üzerinden iade talebi tamamlanır.

- Sonuçta 2 adet belge oluşur:

i. GİB Gelir/Kurumlar Vergisi iade talebi alındısı,

ii. GEKSİS Kontrol raporu (Özet Rapor).

- 50.000 TL’ya kadar ki iadelerde Vergi Dairesi işlemi hemen yapar. Bunu aşan taleplerde vergi incelemesi sonucu beklenir. (Teminat mektubu verildiğinde iade hemen yapılır.)

- İade talebinin 50.000 TL’yi aşması halinde 50.000 TL’yi aşan tutar Vergi Dairesi’nce yapılacak inceleme sonucunda iade edilir. Bu kapsamda Vergi Dairesi; eğitim, sağlık harcamalarına ilişkin belgelerin (fatura vb gibi) gerçek olup olmadığını ve bordro stopajlarının ödenip ödenmediğini kendi sisteminin elektronik ortamında kontrol eder. Vergi Dairesi eğer gerekirse harcama belgeleri ile ücret stopajlarına ilişkin muhtasar beyanname ödemelerinin ibrazını da isteyebilir.

- Vergi iadesi talebinin beyanname veriliş tarihinden itibaren 1 yıl içinde yapılması gerekmektedir.

- Başvuru üzerine sistemin ürettiği iki tane döküman oluşmaktadır:

i. GİB Gelir/Kurumlar Vergisi iade talebi alındısı,

ii. GEKSİS Kontrol raporu (Özet Rapor).

Bunların ardından “Geksis İade Kontrol Raporu” çerçevesinde Vergi Dairesinin tahakkuk servisindeki ilgililerle iletişim kurulması sürecin hızlandırılması açısından uygun olu. Eğer Vergi Dairesi istekte bulunur ise, ayrıca bir dilekçe ile de başvuru yapılarak söz konusu dilekçeye de; şirketten alınacak vergi kesintilerinin yatırıldığına ilişkin yazı ile yıllık beyannamede indirim konusu yapılan harcamalara ilişkin belgeler eklenir.

Harcama Belgeleleri konusunda da aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

- Masrafların belgelendirilmesinde fatura, serbest meslek makbuzu (doktorlar) esas alınmalıdır.

- Fişler (eczane, kitapçı vb gibi) kabul edilmemektedir. Bu alış-verişlerde de fatura istenmelidir.

- Kamu kurumları ve vakıflardan alınan belgeler geçersizdir.

Görüldüğü üzere; ücretlilere beyanname verme zorunluğu getiren Kanun değişikliği ile eğitim, sağlık gibi bazı kişisel harcamalarını vergiden düşme imkanına ücret geliri elde edenler de kavuşmuştur.

[1] 7 Aralık 2019 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 7194 sayılı Kanun
[2] Beyan zorunluğuna ilişkin sınır 650 Bin TL yerine daha az bir tutarda tespit edilse idi, bu imkandan çok sayıda çalışan yararlanmış olacak idi. Bu yönüyle yapılan kanun değişikliğinin amacı pek anlaşılamamaktadır.