Şirketlerde Zarar Telafi Fonu uygulaması

Şirketler, bilançolarındaki bozulmaları telafi etmek amacıyla yapacakları sermaye artışı süreci öncesinde zarar telafi fonlarını da kullanmaktadırlar. Geçmiş yıllarda oluşan zararları kapatmak amacıyla ortaklarca şirkete fon sağlanması olarak tarif edilebilecek bu durum son günlerde sıkça gündeme gelmektedir.

Türk Ticaret Kanunu’nda(TTK) yer alan sermaye artışı prosedürü başlatıldığında, eğer şirket sermayesi geçmiş dönemlerde ortaya çıkan zararlar sebebiyle belli bir oranda azalmış ise sermaye artışı yapılamamaktadır. Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin (2/3) zararlar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, ortaklarca derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri (1/3) ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer[1]. Şirketin durumunun daha da kötüleşmesi ise, piyasa literatüründe “teknik iflas” olarak da adlandırılan bir safhaya geçişi ifade etmektedir.

TTK’daki bu düzenleme nedeniyle, öz kaynaklarında azalma olan firmaların ilk etapta sermaye artırımına gitmeleri mümkün değildir. Zira kanuna göre bu durumda olan şirketler esas sermayelerini azaltmadan veya sermayeyi tamamlamadan sermaye artışı yapamazlar. Sermaye tamamlama işlemi ise sermayenin azaltılıp aynı tutarda artırılması veya bilanço zararlarının kapatılmasını ifade etmektedir.

İşte bu aşamada (sermaye artışı öncesinde), şirket ortaklarının şirkete verdikleri kaynak “zarar telafi fonu” olarak adlandırılmaktadır.

Zarar telafi fonu ortaklar tarafından genel kurul kararıyla konulan, işletmenin öz kaynakları içerisinde yer alan, mülkiyeti, kullanım hakkı tamamen işletmede olan bir öz kaynak niteliğindedir. Dolayısıyla şirket tarafından serbestçe kullanılabilir. Bankalarca TTK açısından sermaye tescil blokajı yapılması söz konusu değildir.

Uygulamada, zarar telafi fonunu (sermaye tamamlama fonu) alan şirket, fon tutarını bilançosunda öz kaynakların altında özel bir fon hesabında takip eder. Bu şirketlerden bir kısmı bu fon tutarını bir süre sonra sermayesine ilave edebilirler veya geçmiş yıl zararlarına mahsup edebilirler. Bu açıdan, TTK 358. maddesi anlamında (işin özü ve gerekçesi yönünden) “zarar telafi fonu” yedek akçe gibi değerlendirilebilir. Kreditörler açısından bakıldığında ise, şirkete ortaklarca konulan nakit katkı olması dolayısıyla şirketin mali yapısında olumlu bir gelişme söz konusudur.

Vergi mevzuatı açısından durum nedir?

Zaman zaman ortaklarca şirkete konulan bu fonların “şirketin geliri” olarak vergiye tabi olması gerektiği yönünde görüşler ortaya çıkmaktadır.

Oysa Türk Vergi Mevzuatında ticari kazanç ve kurumların kazancı “Bilanço Esasına” göre tespit edilir. Kazanç, kurumdaki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki olumlu farktır. Bu dönem içinde ortaklarca kuruma ilave edilen değerler bu farktan indirilir, çekilen değerler ise bu farka ilave edilir. Buna göre, şirket ortaklarınca şirkete konulan değerlerin, kurum kazancının tespitinde dikkate alınmayacağı açıkça kabul edilmiş bulunmaktadır. Dolayısıyla, şirketin faaliyetleri neticesinde oluşmuş bir kazanç veya gelir söz konusu değildir. Şirket öz sermayesine ortaklarca yapılan bir katkı vardır. Bu fon, şirket sermaye artırımına gideceği sırada mevcut zararın kapatılmasında kullanılacaktır. Fonu temin eden ortaklar bakımından ise, bu ödemeler maliyet karakterli bir ödemedir ve ilgili hisselerin maliyet bedeline eklenmesi gerekir. [2]

Sonuç olarak diyebiliriz ki; herhangi bir muvazaa veya gizleme (peçeleme) olmadığı sürece Türk Ticaret Kanunu’ndaki usul ve şartlara uygun olarak yapılan “sermaye tamamlama” işlemlerinde vergi mevzuatı yönünden sorun bulunmamaktadır.

 

[1] Türk Ticaret Kanunu, Madde: 376, “Sermayenin kaybı, borca batık olma durumu”

[2] Zeki Kurtçu, (Deloitte Türkiye Yönetim Kurulu Üyesi ve Ortağı), Zarar telafi fonlarının vergisel durumu, 01/05/2010, INFOMAG - Mayıs 2010