Fatih Öğün [email protected]

Robot yatırımcıların yükselişi

Aracılık ve varlık yönetimi hizmetleri yatırım yönetimi dünyasında geçtiğimiz dönemde etkin rol oynadı. Bireyler ve şirketler bono/tahvil ya da hisse piyasalarında işlem yapmak istediklerinde, yapmak istedikleri yatırım tercihleri doğrultusunda bu şirketlerden hizmet alıyor. Bu hizmet, müşterinin tercihleri doğrultusunda basit bir aracılık hizmeti olabileceği gibi daha karmaşık alım-satım işlem emirleri şeklinde de gerçekleşebiliyor. Geçtiğimiz dönemde bu dünya ağırlıklı olarak spesifik yetkinlikler gerektiren ve belirli ekiplerin yapabildiği bir ortam olarak görüldü. İndirimli aracılık hizmeti veren şirketler piyasaya farklı tercihler ve rekabet getirmelerine rağmen yetkinlikler açısından bu temel görüntüyü çok değiştiremediler.

Bu durum 2000’lerin başından itibaren değişmeye başladı. Bilgisayarların işlem gücü kapasitesinin ciddi oranlarda artması, internetin yaygınlaşması ve yatırım alanında yapılacak işlemlere ilişkin yeni ve güçlü algoritmaların geliştirilmesi bu alandaki resmi ilk etapta çok göze çarpmasa da değiştirmeye başladı. Bu dönem dot-com balonunun yeni patladığı, internet alanında gelecek vaat eden birçok firmanın piyasadan kaybolduğu, ancak ilerleyen dönemdeki iletişim ve teknoloji altyapısı bakımından etkileri sonradan gözlenecek ciddi yatırımların yapıldığı bir dönemdi. Algorithmic trading dediğimiz algoritmalara bağlı hisse alım-satım faaliyetlerinin ilk örneklerinin ortaya çıkmaya başladığı bu dönem, bu uygulamaların ilk başta kısıtlı bir kesim tarafından uygulandığı bir zaman dilimi oldu.

İlerleyen yıllarda hisse alım-satımına ilişkin uygulamalar ve kullanılan algoritmalar büyük bir hızla gelişti. High FrequencyTrading (HFT) dediğimiz, ileri seviye algoritmaların yüksek hızlarda yaptığı alım satım işlemleri gelişmiş piyasalarda yaygın uygulamalara dönüşmeye başladı. Amerika piyasasında yapılan işlem hacminin %73’üne ulaşan bu karmaşık algoritmalar yatırım yönetiminin yeni yüzüne dönüşmeye başladı. 2010’da yaşanan Flash-Crash vakası dahi bu alandaki trendin sürekliliğini etkilemiş görünmüyor.

Dijital, 2000’lerin sonu itibari ile etkisini göstermeye başlayan bir başka trend oldu. Önceki dönemde kurumsal alanda kalan ve spesifik uygulamalarda yer alan teknolojiler, doğru kavram ve teknolojilerin doğru zamanda bir araya getirilmesi ile son tüketiciye inmeye başladı. Buna bağlı olarak gelişen mobil teknolojiler ve uygulama şekilleri hem bireysel hem de kurumsal dünyayı birçok farklı sektörde derinden etkiledi. Yatırım sektöründe de yukarıda bahsettiğimiz karmaşık algoritmalar yeni dijital teknolojiler ile birleşerek küçük yatırımcıya ulaşmaya başladı. Yatırım bankacılığı ve varlık yönetimi gibi finansal alanda ciddi bilgi birikimi gerektiren konularda bu tip uygulamaların çıkması, müşterilere mevcut aracı ve varlık yönetimi şirketleri dışında da seçenekler sunmaya başladı.

Peki, bu şirketlere baktığımızda nasıl yapılar görüyoruz? EY’nin bu alanda yaptığı araştırmalarda 3 tip uygulama öne çıkıyor.

• Tam otomatik olarak adlandırılan yapılarda müşterinin şirket ve/veya aracısı ile direk iletişimi bulunmuyor. Yatırım tercihleri belirlendikten sonra gelişmiş algoritmalar ilgili fonları müşteri adına kullanarak yatırımları yönetiyor. Piyasadaki diğer yatırım danışmanlığı opsiyonlarına göre daha düşük komisyonlar içeren bu yaklaşımda, müşteri normalde kendisinin ulaşamayacağı karmaşık yatırım seçeneklerine bu tercih üzerinden uygun bir maliyet ile belirli yatırım araçları için erişebiliyor.
• Self-servis diye tabir edilen yaklaşımda ise müşterinin tercihleri üzerinden yatırım tavsiyeleri oluşturulması ile ilerleniyor. Müşterinin finansal tercihleri doğrultusunda algoritma, müşteri tercihleri ile yatırım portföyü eşleştirmesi üretiyor. Yatırımı uçtan uca yönetmeyen bu yaklaşım, standart aracılık ve yatırım danışmanlığı hizmetlerine göre daha düşük komisyonlara sağlanabiliyor.
• Hibrid model dediğimiz yapıda ise otomatik portföy yönetimi ile yatırım uzmanı tavsiyesi bir arada sunuluyor. Yukarıdaki opsiyonlara göre komisyon açısından daha yüksek olan bu yaklaşımda müşterinin tercihleri doğrultusunda portföyü saptayan algoritmaların kararları yatırım uzmanı tarafından yönlendiriliyor.

Bu yaklaşımlar işin bugünkü başlangıç adımları diyebiliriz; ilerleyen dönemde daha karmaşık ve farklı teknoloji kanalları kullanan yaklaşımların öne çıkmasını bekliyoruz. Yatırım tavsiyesi için gelişmiş, karmaşık algoritmalar kullanan robotların giderek yaygınlık kazanacağını öngörüyoruz.. Mevcut aracılık hizmetleri ve yatırım danışmanlığı yaklaşımlarına odaklanmış olan kurumların bu trende dikkat etmelerini öneriyoruz. Gelecek dönemde robot yatırımcılar ve sunacakları çözümler oyun kurallarını değiştirici etkiye sahip olabilir. Bu noktada kurumların dikkate alması gereken ana unsurları aşağıda listelemeye çalıştık.

• Yatırım yönetiminde robot yatırımcılar ve onların getirdiği yeniliklerin dikkate alınması gerekiyor. Günümüzde kurumların yatırım planları bir önceki senenin tekrarı şeklinde ilerleme şansına sahip değil. Robot yatırımcıların yapısı, getireceği değişiklikler ve bunların olası etkilerine bakılıp yatırım planlaması ile kaynakların yeni ve tehdit oluşturabilecek bu tip alanlara yöneltilmesi gerekiyor.
• Müşteri deneyimi yönetimi işin bir diğer kritik boyutu oluşturuyor. Robot yatırımcıların gelmesi sadece teknolojik bir yenilik değil, önümüzdeki dönemde müşterilerin bu alandaki iş yapış şeklini ve deneyimini de temelden değiştirme potansiyeline sahip. Çok da uzak olmayan bir gelecekte birçok kişi finansal geleceği ile ilgili geçmişte olmayan bir kapsam ve derinlikte danışmanlık desteğini bir danışman kullanmadan alabilecek. Böyle bir dünyaya ilerlerken hem bireysel hem kurumsal müşteri için müşteri deneyiminin ana parçalarını yeniden belirlemek ve bunları şekillendirmek önem taşıyor.
• Teknoloji yönetimi eskiye oranla odağın ciddi ölçüde artırılması gereken bir alan haline geldi. Teknoloji yatırım alanında faaliyet gösteren kurumlar sadece BT altyapısının yönetilmesinden ibaret değil. Robot yatırımcılar ile birlikte gelen yeni ortamda kurumun pozisyonlanması için gereken teknoloji stratejisi, altyapı gereksinimleri, uygulamalar ve bunlara ilişkin mimari yönetiminin bu kapsamda değerlendirilmesi gerekiyor. Teknoloji yönetimi gelecekte ek bir uygulama değil, kurumun piyasada pozisyonunu koruması için hayati öneme sahip bir gereksinim olacak.
• Yetkinlik yönetimi bu kapsamdaki diğer boyutumuz olarak öne çıkıyor. Robot yatırımcıların getirdiği yeni dünya ve kurallar strateji, müşteri deneyimi, teknoloji ve yönetişim açısından yeni profiller ortaya çıkarıyor. Finansal hizmetleri ve yatırım danışmanlığını bilen ayrıca dijital yetkinlikleri doğal özellikler gibi kullanabilen bu profiller, geleceğin yatırım danışmanlığı çözümlerine bugünkülerden farklı bir göz ile bakacak. Kurumların bu yetkinlikleri şimdiden saptaması ve geliştirmesi ilerisi için önem taşıyor.
• FATİH ÖĞÜN - EY TÜRKİYE KIDEMLİ MÜDÜR