Onur Çelik [email protected]

Kur riski artarken finansal tedbir almak şart !

Siyasi ve ekonomik belirsizliklerin, küreselleşen ekonomilerde finansal riskleri bünyesinde barındırması nedeniyle söz konusu risklerden korunmak amacı vadeli işlem yapma felsefesine dayanan türev ürünlere olan ihtiyaç da her geçen gün artırmaktadır. Hele ki şu günlerin siyah kuğusu olan korona pandemisi ile belirsizlikler ve riskler iyice zirveye ulaşmışken, finansal olarak bu sürece hazır olmak hayati önem taşımaktadır.

Malumunuz vadeli işlemler, ileriki bir tarihte teslimi kaydıyla, herhangi bir malın (döviz, faiz, hisse,emtia vs.) vadesi, miktarı ve fiyatının bugünden belirlenip vadeye bağlanmasıdır.

Türev ürünler ise, ileriki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın, bugünden alım - satımının yapılması amacı ile tasarlanmış risk azaltıcı vadeli finansal işlem sözleşmeleridir.

Bizleri, forward, futures, opsiyon, swap gibi türev ürünleri kullanmaya iten başlıca riskler ise;

· Döviz Kuru

· Faiz Oranı

· Likidite Riskidir.

Aşağıda yer alan tabloda Türkiye gibi birçok gelişmekte olan ülke para birimlerinin dünya parası olan Amerikan Doları karşısında yılın başından bu yana gerçekleşen değer kaybına yer verilmiştir. Amerika’nın, FED aracılığı ile piyasaya trilyonlarca dolar likidite vereceğini ilan etmesine ve arzı artan doların değerinin düşmesi beklenmesine rağmen, daha önce eşi benzeri görülmemiş bu pandemi zamanında sermaye hala güvenli liman olarak doları tercih etmiş, diğer tüm para birimleri karsısında değerini artırmıştır.

Üstelik Türk Lirası tarafında son 2 haftada değer kaybı daha da hızlanmış vaziyette.(Son üç günde Dolar TL karşısında % 3.7, Euro % 1.9, sepet kur da % 2.8 yükseldi.)Bunun temel nedeni olarak ise yaşanan pandemi krizini aşmak adına para basma beklentisinin artması ve Merkez Bankası’nın da doğrudan olmasa da bazı kanallarla piyasaya para vermesi yönünde attığı adımlar gösteriliyor.

Bu gerçekler bize, özellikle döviz kuru riskinin muhakkak iyi yönetilmesi gereken ve işletmeler üzerinde yıkıcı sonuçları olabilen bir realite olduğunu açıkça ortaya koyuyor.

FORWARD İŞLEMİ NEDİR VE NASIL YAPILIR?

Döviz işlemlerinde forward, belli miktardaki dövizin anlaşmanın yapıldığı tarihte belirlenen bir kur üzerinden ileriki bir tarihte ya da belirli bir zaman dilimi içerisinde alım-satım yapılması yükümlülüğünü içerir.

Sözleşme, özünde gelecekteki bir dövizin işlem kurunun şimdiden belirlendiği bir anlaşmayı kapsar. Döviz teslimi veya nakit uzlaşı ise, üzerinde anlaşılan valör tarihinde gerçekleşir.

Forward kontratları iptal edilemez. Döviz kurlarında anlaşılan kurdan farklı yönde yararlanma imkanı yoktur.

Forward kuru spot kurdan farklıdır ve matematiksel olarak hesaplanır. Herhangi bir tahmini içermez.

Forward kuru, uluslararası finans kuralları uyarınca iki farklı para biriminin faiz farkı üzerinden hesap edilir. Söz konusu faiz farkı ile sözleşmede ön görülen vade süresi çarpılarak elde edilen değer spot kura eklenir ve forward kura ulaşılır.

Örnek verilecek olur ise, 120 gün vadeli, Türk Lirası satışı karşılığında Amerikan Doları alımı içeren bir forward sözleşmesi olsa ve spot kur USD/TL 6,70 ve TL faizi % 12, USD faizi ise % 3 olsa, vade de forward kuru yapılacak hesaplamalara göre 6,90 TL olacaktır.

Şayet vade gününde USD/TL 6,90’ın üzerinde ise döviz alımı yapan kişi/kurum bu işten karlı çıkacak aksi takdirde ise döviz satışını gerçekleştiren kişi/kurum karlı çıkacaktır.

Sonuç

Dünya ve Türkiye hepimizi mutsuz eden zorlu zamanlardan geçiyor. Bu süreçte ekonomi tarafında TL’nin Amerikan Doları karşısında değer kaybı, likidite sıkıntısı ve CDS (Credit Default Swap) priminin yükselmesi gibi gelişmeler ise zaten arzın ve talebin bıçak gibi kesildiği resesyon konjonktüründe yaralara iyice tuz basıyor.

Bu süreçte en azından kur riskini azaltmak adına, özellikle ithalat & ihracat yapan veya yabancı para cinsinden borçlanan şirketler tarafından yapılacak forward işlemleri ile, vade gününde yaşanacak döviz kuruna ilişkin belirsizlikler bugünden bertaraf edilebilir. Binbir mücadele ve emek ile kazanılan paraların kur farkı ile eriyip gitmesine izin vermemek için iyi bir finansal yönetim çok ama çok önem arz etmektedir.

Şirketlerin bir kısmının da, “ne de olsa döviz gelirim var” diye düşünmesi de bu süreçte yeterli olmayacaktır. Nitekim geliriniz olsa bile geliri elde edeceğiniz vade ile yükümlülüklerinizin vadeleri arasında uyumsuzluk mevcut ise (time mismatch) yine kur riskine maruz kalabilirsiniz. Ayrıca tüm şirketler şu anda yükümlülüklerini zamanında yerine getirmekte de zorlanmakta, hatta birçoğu bir süre için ödemelerini dahi erteleme planları yaparak karşı taraf için tahsilat riskini artırmaktalar.

Sözün özü, her türlü finansal senaryonuzu hazırlayıp dalgalı denizde sörf yapmaya hazır olun.