Mehmet Bingöl [email protected]

Kaldıraçlı işlemlerde (Foreks işlemlerinde) vergi kesintisi

7256 s. Kanun’la GVK Geçici 67. Maddesine kaldıraçlı işlemler eklenmiştir. [1] Buna göre 2021 yılının başından itibaren aracı kurum müşterilerinin foreks kazançları stopaj esasında vergilendirilecektir.

20 Mart 2014 tarihinde Finans Gündem’de çıkan yazımızda biz de bu öneriyi getirmiştik. Zira; özellikle gerçek kişiler yönünden forex piyasasında elde edilen gelirlerin nasıl vergilendirileceği konusunda oldukça tereddütler söz konusuydu. Gerçekten de Gelir Vergisi Kanunu’nun hükümleri yorumlandığında, bu piyasadan elde edilen gelirlerin belirli şartları taşıması durumunda zaman zaman “ticari kazanç” veya “arızı ticari kazanç” ve hatta “değer artış” kazancı olarak vergilendirilebileceği sonuçları çıkmaktaydı. [2]

Yapılan son yasal düzenleme bu açıdan olumlu olmuştur. Bu çerçevede “döviz, kıymetli madenler ve Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen diğer varlıklar üzerine yapılan kaldıraçlı işlemlere ilişkin sözleşmeler” ile müşterilerin elde ettiği gelirlerden kesinti suretiyle vergileme yapılacaktır. Stopaj oranı %10 olacaktır. Yapılacak kesinti uygulaması 2021 yılından itibaren başlayacak ve Geçici 67’ye tabi diğer işlemlerdeki gibi 3’er aylık beyanname ile Aracı Kurum tarafından Vergi Dairesine yatırılacaktır.

FX işlemin mantığının ülkelerin para birimlerinin değişim oranından faydalanılarak esasen bir anlamda döviz ticareti yapmak olduğu söylenebilir. Sadece işlemler fiziki teslimatla yapılmamakta yatırılan teminatlar ile işlemler sonucu oluşan kar/zarar transferi yapılmaktadır. İşin özünü bu şekilde belirledikten sonra şimdi stopaj vergilemesine ilişkin konulara geçebiliriz.

Bilindiği üzere Geçici 67 uygulamasında Banka ve aracı kurumlarca yapılacak vergi kesintisi (Stopaj Matrahının Tespiti) menkul kıymet veya sermaye piyasası araçlarının;

-Al-sat işleminde alış-satış arasındaki fark,

-İtfası halinde, alış ve itfa bedeli arasındaki fark,

-Tahsiline aracılık edilen finansal aracın dönemsel getirileri,

üzerinden hesaplanır.

Aynı grupta gerçekleşen işlemlerin kar ve zararları birbirinden mahsup edilerek net kazanç üzerinden 3’er aylık dönemler itibariyle vergi ödemesi yapılır.

Vergi hesabında mahsuplaşma grupları: (257 Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği)

I. Sabit Getirili Kıymetler,

II. Değişken Getirili Kıymetler,

III. Diğer menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları (Vadeli İşlem Ve Opsiyonlar)

IV. Yatırım Fonları

Aynı tür menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracının değerlendirilmesinde menkul kıymetlerle yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde sınıflandırma, işlemle ilişkilendirilen menkul kıymetin dahil olduğu gruba göre yapılır. Menkul kıymete bağlı olmaksızın yapılan işlemler ise III. Gruptaki “diğer menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları” kapsamında değerlendirilir.

Buna göre yeni getirilen kaldıraçlı işlemlerin esasen III. Gruptaki “diğer menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları” kapsamında değerlendirilmesi gerekir.

Kaldıraçlı işlemlerde uygulamaya ilişkin hususlar ve değerlendirmelerimiz aşağıdaki gibidir:

- Vergi matrahı hesaplanırken işlemlerden elde edilen kar/zarar tutarlarının işlem bazında tespit edilmesi gerekir.

- Açık pozisyon kar zararları (kapanmamış) matrah hesabına dahil edilmemeli sadece kapanmış işlemler esas alınmalıdır.

- Nihai vergilendirme 3’er aylık vergi beyan periyodlarında yapılmış olacaktır.

- G.V.K.’nun Geçici 67. Maddesine ilişkin Genel Tebliğe göre; kar zararın hesabında FİFO yönteminin kullanılması gerekir. Esasen FİFO yerine, platformadan gelen maliyete göre hesaplama yapılsa bu daha uygun ve pratik olmaktadır. Zira FİFO yönteminin forex işlemlerinde uygulanması çok uygun ve rasyonel gözükmemektedir. Ancak konuya ilişkin GİB tarafından yeni bir genel tebliğ veya sirküler açıklaması yapılmadıkça FİFO maliyet yöntemi ile ilerlenmelidir. (257 Seri Nolu Genel Tebliğ: Aynı menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracından değişik tarihlerde alımlar yapıldıktan sonra bunların bir kısmının elden çıkarılması halinde, ilk giren ilk çıkar yöntemi kullanılmak suretiyle, tevkifat matrahının tespitinde dikkate alınacak alış bedeli belirlenir.)

- Swap işlemi sonucunun da matrah hesabına dahil edileceği tabiidir. Zira swap, kaldıraçlı işlem gereği yapıldığından, aynı işlem bazında bütünsellik içinde değerlendirilmek durumundadır. Başka deyişle yapılan swap kaldıraçlı işlemin bir parçası mahiyetindedir.

- Aracı kurumlarca alınan komisyonların müşteri kazanç tutarından düşülmesi gerekir.

- İşlem kar zararının tespitinde işlem tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınmalıdır. (257 Seri Nolu Genel Tebliğe göre; Bankalar açısından kur olarak işlem anında kullanılan kur dikkate alınır, böyle bir kurun bulunmadığı hallerde ise TCMB döviz alış kuru dikkate alınır. Aracı kurumlar açısından ise TCMB döviz alış kuru esastır.).

- İşlem kar veya zararının tespitinde kur farklarının dikkate alınmaması gerekir. Zira bu ürün yabancı para cinsinden bir ürün sayılmalıdır. SPK'ya göre katılma belgeleri döviz cinsinden ihrac edilen yatırım fonlarında nasıl kur farklari dikkate alınmıyor ise bizzat bazı döviz olan bu işlemde de alış-satış arasındaki kur farkları dikkate alınmamalıdır. (257 Seri Nolu Genel Tebliğ: Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracının alış ve satış bedeli olarak işlem tarihindeki Yeni Türk Lirası karşılıkları esas alınarak tevkifat matrahı tespit edilir. Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracının yabancı bir para cinsinden ihraç edilmiş olması halinde ise tevkifat matrahının tespitinde kur farkı dikkate alınmaz.)

Yukarıdaki konular ve diğer olası uygulamalar için Maliye Bakanlığı GİB’nın genel tebliğ veya sirküler bazında açıklamaları olabilir. Dolayısıyla gelişmeleri izlemek gerekir. Zira döviz alım-satım piyasasında internet üzerinden işlem yapmak imkânı veren ve Foreks işlemleri olarak adlandırılan kaldıraçlı işlemler, yüksek kaldıraç imkânı tanınması nedeniyle, ekonomik büyüklük itibarıyla önemli boyutlara ulaşmakta ve bu yönüyle de birçok kişiyi ilgilendirmektedir.

[1] 7256 sayılı Kanun 17 Kasım 2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
[2] Mehmet Bingöl, Finans Gündem, 20 Mart 2014, Foreks kazançlarında vergi var mı?https://www.finansgundem.com/yazarlar/foreks-kazanclarinda-vergi-var-mi-yazisi/466571