Gökhan Ugan [email protected]

İstediğiniz Kalmadı, Elimizdekilerden Alın

Şu İsveçlilere hayranım. Güzel bir fikri, IKEA ile ticari bir başarıya dönüştürdüler. Her ürün tasarımcısıyla birlikte tanıtılarak kimlik kazanmış. Birçok insan sırf değişik tasarımlı ürünleri görebilmek için IKEA mağazalarına gidiyor. Ürünlerin demonte olarak satılması firmaya hem maliyet avantajı sağlıyor, hem de stoklama hacmini artırıyor. Bir de benim gibi maket yapmaktan hoşlanan insanlar için paketi evde heyecanla açıp çıkan parçaları hevesle ve sabırla bir araya getirirken ürünün yavaş yavaş vücut kazanmasını seyretmenin keyfi de cabası.

Her şey iyi güzel de, Türkiye’deki IKEA’larda ufak bir sorun var: istediğiniz ürünü mağazada her zaman bulamayabiliyorsunuz. Oysa firma çok güzel bir internet sitesi de hazırlamış. Mağazaya gitmeden önce almak istediğiniz ürün için mağaza stok durumunu sorgulayabiliyorsunuz. Ama mağazaya gittiğinizde “stokta kalmadı, daha sonra gelecek” cevabıyla karşılaşıyorsunuz. Ürün siz evden mağazaya gidene kadar geçen sürede tükenmediyse IKEA’da stok yönetimiyle ilgili ciddi bir sıkıntı var demektir.

Aynı sıkıntı internet mağazasında da var. Stokta olduğu belirtilen ürünleri sipariş ettikten sonra teslimatı beklerken “ürün stokta bulunmuyor” mesajını e-posta kutunuzda bulabiliyorsunuz. Ya da bir ürün satın alıyorsunuz, iki hafta sonra aynı üründen tekrar satın almak istediğinizde ürünün bittiğini ve bir daha üretilmeyeceğini öğrenip müşteri yetkilisine baka kalıyorsunuz. Peki, stok yönetimi yapmak bu kadar zor mu? Üstelik her şeyin elektronik ortamda takip edildiği günümüzde hangi üründen ne kadar satıldığı anlık olarak takip edilebildiği halde.

Barkodların kasalarda optik cihazlarla okunması sayesinde ticaret hayatına dair birçok değerli bilgi anında bilgisayar sistemlerine aktarılıyor. Bir kere her ürünün geçmiş istatistiklerinden yararlanarak ürüne olan talep istenildiği zaman hesaplanabilir. Üretim dâhil stok tamamlama süresi ve periyodu bilindiğine göre ürünün ne zaman sipariş edileceği kolayca bulunur.

Bir üründen günde 5 adet satılıyor diyelim. Ürün sipariş edildikten sonra stoklara girmesi 10 gün sürüyorsa ve sadece Pazartesi günleri sevkiyat yapılıyorsa yeni ürün siparişi ne zaman verilmeli? Stok tamamlama süresi 10 gün olduğundan yeni ürün gelene kadar stokumuzda en az 50 adet ürün olmalıdır. Sipariş haftada bir Pazartesi yapıldığına göre gün etkisi de dikkate alınmalıdır. Pazartesi günü sipariş edilen bir ürün bir sonraki hafta Perşembe günü hazır olacaktır. Ancak sevkiyat için dört gün daha beklemek gerekeceğinden Pazartesi günleri stok seviyesi 70 adetin altına düşmemelidir.

Her ürünün kritik stok seviyesi, ürüne olan talebin değişkenliğine göre belirlenmelidir. Bazı ürünlere olan talep günden güne aynı kalabilirken, bazı ürünler her gün farklı miktarlarda satılabilir.  Aynı ürünün farklı renklerine olan talep bile değişebilir. Talebi değişken olan ürünlerde kritik stok seviyesi marjları yükseltilmelidir. Bu marjlar mevsimsel etkilere (ürünlere olan talep haftanın her günü veya yılın her ayı aynı olmayabilir) ve uygulanan kampanyalara göre sürekli güncellenmelidir.

IKEA yöneticileri şüphesiz stok yönetimini bizlerden çok daha iyi biliyorlar. Peki, biz tüketici olarak neden ürün bulma sıkıntısı çekiyoruz? Bu sorunun cevabı IKEA’nın konseptinde benzer bir firmanın olmayışı olabilir mi? IKEA, müşteri memnuniyetini “nasıl olsa yine bana gelirler” düşüncesiyle umursamıyor olabilir mi? IKEA’nın stokta kalmayan ürünler ile ilgili olarak geliştirdiği yöntem şimdilik “telefonunuzu bırakın, ürün gelince biz sizi ararız” ile sınırlı. Bu nedenle IKEA’da aradığı ürünü bulamayan tüm tüketicilere Hakan Altun’dan “Telefonun başında çaresiz bekliyorum” şarkısını armağan ediyorum.

Saygılarımla,