Dr. Ekrem Öncü [email protected]

Hangi mükellefler mücbir sebep halinde sayılmış ve ödeyecekleri vergiler ertelenmiştir?

Bilindiği gibi dünyamız ve ülkemiz zor günlerden geçmekte. Ülkeler de bu zor günlerde ekonomilerine ciddi destek paketleri açıklamakta. Hazine ve Maliye Bakanlığımız da olması gerektiği şekilde 24 Mart 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 518 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile bazı sektörlerde beyan verme ve vergi ödemesini öteleme yoluna gitti. Ancak, özellikle kurumlar vergisi mükellefleri için sektör kısıtlaması ve tebliğdeki belirsizlikler yeniden bir düzenlemeyi zorunlu kılmaktadır.

İçinde bulunduğumuz dönem vergi toplama döneminden ziyade mükelleflerin ayakta kalması için destek olma dönemidir. Mükellefler ile Hazine ve Maliye Bakanlığı arasındaki ilişki süreli bir ilişki olmayıp, mükellefler var olduğu sürece Hazine ve Maliye Bakanlığı onlara alacağı vergi oranında ortak durumundadır. Ortada bir sıkıntı bulunuyor ise ortaklar birbirine destek olmalıdır. Mükellefler bir şekilde işine son vermek zorunda kalırsa Hazine ve Maliye Bakanlığı da bunların kazançları üzerinden ileride doğacak olan vergiyi alamayacaktır.

Bahsettiğimiz 518 sayılı VUK Genel Tebliği ile aşağıda sayacağımız sektörler ve mükellefler için mücbir sebep halinin varsayıldığı kabul edilmiştir.

HANGİ MÜKELLEFLER İÇİN MÜCBİR SEBEP HALİNİN VARSAYILDIĞI KABUL EDİLMİŞTİR?

a) Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunan mükelleflerin, (bilindiği gibi Gelir Vergisine tabi yedi gelir unsuru bulunmaktadır. Bu yedi gelir unsurundan yalnızca ticari, zırai ve mesleki kazançlar için başkaca herhangi bir kısıtlama bulunmaksızın mücbir sebep hali varsayılmaktadır)

b) Korona virüs salgınından doğrudan etkilenen ve ana faaliyet alanı itibarıyla;

- alışveriş merkezleri dahil perakende,

- sağlık hizmetleri,

- mobilya imalatı,

- demir çelik ve metal sanayii,

- madencilik ve taş ocakçılığı,

- bina inşaat hizmetleri,

- endüstriyel mutfak imalatı,

- otomotiv imalatı ve ticareti ile otomotiv sanayii için parça ve aksesuar imalatı,

- araç kiralama, depolama faaliyetleri dahil lojistik ve ulaşım,

- sinema ve tiyatro gibi sanatsal hizmetler,

- matbaacılık dahil kitap, gazete, dergi ve benzeri basılı ürünlerin yayımcılık faaliyetleri,

- tur operatörleri ve seyahat acenteleri dahil konaklama faaliyetleri,

- lokanta, kıraathane dahil yiyecek ve içecek hizmetleri,

- tekstil ve konfeksiyon imalatı ve ticareti ile

- halkla ilişkiler dahil etkinlik ve organizasyon hizmetleri

sektörlerinde faaliyette bulunan mükelleflerin,

c) Ana faaliyet alanı itibarıyla İçişleri Bakanlığınca alınan tedbirler kapsamında geçici süreliğine faaliyetlerine ara verilmesine karar verilen işyerlerinin bulunduğu sektörlerde faaliyette bulunan mükelleflerin,

1/4/2020 ila 30/6/2020 (bu tarihler dâhil) tarihleri arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi uygun bulunmuştur.

Yukarıda bahsi geçen ana faaliyet alanlarının tespit edilmesinde 24.03.2020 tarihi itibarıyla vergi dairesi kayıtlarındaki ana faaliyet kodu dikkate alınacaktır.

Hangi mükelleflerin mücbir sebep halinde olduğunu yukarıda saydık ancak, Tebliğe göre, mükellefin vergi dairesi kayıtlarındaki ana faaliyet kodu itibarıyla yukarıdaki sektörler arasında bulunmamasına rağmen ana faaliyet alanı olarak bu sektörlerden herhangi birisinde fiilen iştigal ettiğini ispat ve tevsik etmesi halinde, mükellefin mücbir sebep kapsamında olup olmadığının tespitinde ana faaliyet kodu yerine fiilen iştigal edilen ana faaliyet alanı dikkate alınır.

Tebliğde, “yukarıdaki sektörler arasında bulunmamasına rağmen ana faaliyet alanı olarak bu sektörlerden herhangi birisinde fiilen iştigal ettiğini ispat ve tevsik etmesi halinde, mükellefin mücbir sebep kapsamında olup olmadığının tespitinde ana faaliyet kodu yerine fiilen iştigal edilen ana faaliyet alanı dikkate alınır” denilmekle birlikte bu cümle yeterince açık değildir. Birçok mükellef bizim durumumuz buna girer mi diye sormakta ama bu soruya net bir cevap verilememektedir.

Örneğin, sağlık hizmetleri için mücbir sebep halinin varlığı kabul edilmiştir. Sağlık sektöründe yer alan ilaç üreten firmalar, ecza depoları, iş güvenliği ve sağlığı hizmetleri veren firmalar buraya girecek midir?  Yine ulaşım sektörü için mücbir sebep halinin varlığı kabul edilmişken ulaşım sektörüne hizmet veren, yolları projelendiren mühendislik firmaları da mücbir sebep halinde midir? Binlerce firma bu tür sorulara cevap aramakta, vergi daireleri de elimizde net açıklama yok demektedir. Konunun acilen bakanlık düzeyinde açıklığa kavuşturulması gerekecektir. Aksi türlü firmalar en azından özelge yoluna başvurarak bakanlığı soru yağmuruna tutacaktır.

Mücbir sebep halinde olduğu kabul edilen sektörler belirlenirken mutlaka detaylı bir çalışma yapılmıştır, ancak içinde bulunduğumuz dönem öncelikle mükelleflerin var olmasını, ayakta kalmasını sağlama dönemidir. Belirleme yapılırken biraz daha esnek davranılması yerinde olurdu.

MÜCBİR SEBEP HALİNDE BULUNANLARIN HANGİ VERGİ ÖDEVLERİ ERTELENECEKTİR?

Mücbir sebep halinde olduğu kabul edilen mükelleflerle ilgili olarak;

a- 27/4/2020 tarihine kadar verilmesi gereken Muhtasar Beyannameler (Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri dâhil) ve Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile 30/4/2020 tarihine kadar verilmesi gereken “Form Ba-Bs” bildirimlerinin verilme ve mezkur tarihe kadar oluşturulması ve imzalanması gereken e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma ile aynı sürede Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Sistemine yüklenmesi gereken “Elektronik Defter Beratları”nın yüklenme sürelerinin 27/7/2020 Pazartesi,

bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin 27/10/2020 Salı,

b- 27/5/2020 tarihine kadar verilmesi gereken Muhtasar Beyannameler (Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri dâhil) ve Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile 1/6/2020 tarihine kadar verilmesi gereken “Form Ba-Bs” bildirimlerinin verilme ve mezkur tarihe kadar oluşturulması ve imzalanması gereken e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma ile aynı sürede Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Sistemine yüklenmesi gereken “Elektronik Defter Beratları”nın yüklenme sürelerinin 27/7/2020 Pazartesi,

bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin 27/11/2020 Cuma,

c- 26/6/2020 tarihine kadar verilmesi gereken Muhtasar Beyannameler (Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannameleri dâhil) ve Katma Değer Vergisi Beyannameleri ile 30/6/2020  tarihine kadar verilmesi gereken “Form Ba-Bs” bildirimlerinin verilme ve mezkur tarihe kadar oluşturulması ve imzalanması gereken e-Defterlerin oluşturulma ve imzalanma ile aynı sürede Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Sistemine yüklenmesi gereken “Elektronik Defter Beratları”nın yüklenme sürelerinin 27/7/2020 Pazartesi,

bu beyannamelere istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin 28/12/2020 Pazartesi,

günü sonuna kadar uzatılmıştır.

65 YAŞ ÜZERİNDE OLANLAR İLE KRONİK RAHATSIZLIĞI OLANLARIN DURUMU NASIL OLACAKTIR?

İçişleri Bakanlığınca alınan tedbirler uyarınca 65 yaş ve üstünde olması veya kronik rahatsızlığı bulunması nedeniyle sokağa çıkma yasağı kapsamına giren mükellefler ve meslek mensupları ile 24 Mart 2020 tarihi itibarıyla geçerli olan “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” uyarınca beyanname/bildirimleri bu meslek mensuplarınca verilenlerin 22/3/2020 ila sokağa çıkma yasağının sona ereceği tarih (bu tarihler dâhil) arasında mücbir sebep halinde olduğunun kabul edilmesi de bu Tebliğ ile uygun bulunmuştur.

Bu kapsamda mücbir sebep dönemine ilişkin verilemeyen beyanname/bildirimlerin verilme süreleri ile bunlara istinaden tahakkuk eden vergilerin ödeme sürelerinin son gününün, sokağa çıkma yasağının sona ereceği günü takip eden 15 inci günün sonuna kadar uzatılması uygun bulunmuştur.

65 yaş ve üstünde olunması nedeniyle beyanname/bildirim verme ve ödeme sürelerinin uzatılması, vergi dairelerince yapılacak tespitlere istinaden resen gerçekleştirilecek olup bu kapsamdaki süre uzatımına ilişkin herhangi bir başvuru alınmayacaktır.

Kronik rahatsızlık nedeniyle beyanname/bildirim verme ve ödeme sürelerinin uzatılması için bu rahatsızlığın sağlık kuruluşlarından alınacak muteber belgelerle ispat ve tevsik edilmesi şarttır. Bu kapsamdaki süre uzatımı işlemi, mükellefin kronik rahatsızlığı bulunduğuna dair beyanını içeren İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden vereceği yazılı başvurusuna istinaden yapılacak olup sağlık kuruluşundan alınan belgelerin sokağa çıkma yasağının sona ereceği günü takip eden 30 gün içerisinde bağlı olunan vergi dairesine ibraz edilmesi gerekmektedir.

Diğer yandan, sosyal güvenlik mevzuatı gereğince sigortalıların mücbir sebep dönemine ilişkin prime esas kazanç ve hizmet bilgilerinin Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ile bildirilmesinin zorunlu olması durumunda mücbir sebep, bu beyannamelerin vergi kesintilerine ilişkin kısmının beyan ve ödeme sürelerinin ertelenmesi için geçerli olacaktır, yani sosyal güvenlik prim ödemesi bakımından mücbir sebep hali geçerli olmayacaktır.

Sonuç olarak, bu Tebliğ ile yapılan ötemeler yerinde olmuştur ancak sektör kısıtlamalarının genişletilmesi ile Tebliğde yer verilen “bu sektörlerden herhangi birisinde fiilen iştigal edildiğinin ispat ve tevsik edilmesi” düzenlemesinin hızlıca daha fazla açıklığa kavuşturulması zor günler geçiren mükelleflerin beklentisi dahilindedir.