Mehmet Bingöl [email protected]

Girişim Sermayesi Yatırım Fonları'nda vergi avantajları

Vergi ödeyen şirketleri girişim sermayesi yatırımına özendiren uygulamayı konu alan “Kurumlar Vergisi Matrahında Girişim Sermayesi Fonu” başlıklı bir önceki yazımızı[1] takiben, bugünkü yazımızda da Girişim Sermayesi Yatırım Fonları (GSYF) ve bu fonlara yatırım yapan kişilerdeki vergi avantajları güncel vergi mevzuatı karşısında ele alınmaktadır[2].

Girişim sermayesi yaratıcı girişimcilerin yatırım fikirlerini gerçekleştirmeye olanak tanıyan bir yatırım finansmanı biçimidir. Dinamik, gelişme potansiyeli yüksek olan ancak finansal gücü yeterli olmayan girişim şirketlerinin kuruluşu ve faaliyetlere geçişleri için fon fazlası olan yatırımcılarca sağlanan finansal destek olarak da tanımlanabilir.

GSYF’lere ilişkin uygulama esasları Sermaye Piyasası Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu mevzuata göre; “girişim şirketi” olarak Türkiye'de kurulmuş veya kurulacak olan, gelişme potansiyeli taşıyan ve kaynak ihtiyacı olan şirketler anlaşılmaktadır.[3].

I. GSYF nezdinde doğan kazançta herhangi bir vergi var mı?

Girişim Sermayesi Yatırım Fonları (GSYF) esas itibariyle iştirak etmiş olduğu şirketlerden temettü geliri elde ederler. Bunun yanı sıra şirket hisselerinin elden çıkarılması halinde de hisse senedi satış kazancı söz konusu olur.

Bu gelir ve kazançlar sebebiyle GSYF nezdinde vergi doğmaz. Elde edilen yıllık kazanç Kurumlar Vergisinden istisna olup[4], bu karın temettü olarak dağıtılmasında da herhangi bir vergi kesintisi [5]  yoktur.

Dolayısıyla GSYF nezdinde doğan kazançlar üzerinde herhangi bir vergi yükü bulunmadığını ifade edebiliriz.

Tabii bir de en az bu kadar önemli bir şey daha var ki o da; GSYF’lerin yatırım yaptıkları şirketlerden kar payı elde ederken temettü tutarını vergi stopajı olmaksızın tahsil etmeleridir. Örneğin gerçek kişiler şirketlerce dağıtılan kar payını %10 stopaj sebebiyle bu tutarda eksik alırken ve ayrıca yıllık Gelir Vergisi beyanına da tabi olurken, GSYF’den dağıtılan kar payı stopajsız olarak (brüt olarak) tahsil edilir[6] ve yıllık beyan da yoktur.

Ayrıca GSYF’ler G.V.K. geçici 67. madde kapsamındaki menkul kıymet satış kazancı ve diğer sermaye piyasası gelirlerini mevzuattaki şartlara uymak suretiyle vergi kesintisi olmaksızın elde ederler. Mevduat faizi gelirlerinde bankalarca vergi stopajı yapılmaktaysa da[7] bu tutarlar yıllık kurumlar vergisi beyannamesi verildikten sonra Vergi Dairesi’nden nakden veya mahsup yoluyla geri alınır.

Buradan GSYF yatırımı yapan gerçek ve tüzel kişilerin vergi durumuna geçebiliriz.

II. GSYF yatırımcılarında vergi durumu:

1. Gerçek kişiler yönünden:

1.1. Katılma belgesi satış kazancı:

Yatırım fonlarının katılma belgelerinin fona iade edilmesinden veya diğer şekillerde elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. Maddesi çerçevesinde vergilendirilmektedir. Vergi oranı %10 olup[8], vergi kesintisi banka veya aracı kurum tarafından yapılarak vergi dairesine ödenmektedir. Elde edilen kazanç için ayrıca yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi söz konusu değildir.

İki yıldan fazla süreyle elde tutulan girişim sermayesi yatırım fonu katılma paylarından elde edilen kazançlar için ise vergi kesintisi % 0’dır.[9]

Dar mükellef gerçek kişiler (Yabancı ülkede yaşayan kişiler) açısından da aynı vergi kuralları geçerlidir.

1.2. Kar payı geliri:

Bilindiği üzere şirketlerin dağıttığı kar payları (temettüler) gerçek kişi hissedarlarca yıllık beyanname esasında gelir vergisine tabidir. Vergi rejimine göre; tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı ise gelir vergisinden istisna edilmektedir.

Ancak Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi, Gayrimenkul Yatırım Fonları (GYF) ile ilgili olarak 15.12.2020 tarihinde verdiği muktezada[10]; “kar payı ödemesi” şeklinde Fon katılımcılarına aktarılan gelirlerin G.V.K. Geçici 67. Madde kapsamında stopaja tabi olduğunu belirtmiştir. Muktezada, GYF katılımcılarına “kar payı” adıyla yapılacak ödemeler “sermaye piyasası aracının dönemsel getirisi” olarak değerlendirilmiştir. Buna göre “kar payı ödemesi” şeklindeki gelir, fon’a “geri satış geliri” gibi sadece stopaja tabi olmakta ve gelir sahibi gerçek kişiler için yıllık gelir vergisi beyannamesi söz konusu olmamaktadır.

Aynı anlayışın GSYF ve diğer fonlar ile benzer sermaye piyasası ürünleri için de geçerli olması gerekir. Dolayısıyla Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. Maddesi kapsamında olan GSYF temettülerinde de yıllık gelir vergisi beyanı olmadığını söyleyebiliriz.

GSYF kar dağıtımında stopaj oranı (GSYF’lerde) %10 olmakla beraber, 2 yıldan fazla süreyle elde tutulan girişim sermayesi yatırım fonu katılma paylarından elde edilen gelirlerde vergi kesintisi % 0’dır.[11]

Dar mükellef gerçek kişiler (Yabancı ülkede yaşayan kişiler) açısından yıllık Gelir Vergisi beyan mecburiyeti bulunmamaktadır.

2. Kurumlar vergisi mükellefi şirketler yönünden:

2.1. Kar payları

Türkiye’de Kurumlar vergisi mükellefi olan kurumların (Anonim ve Limited şirketler) GSYF’lerden elde ettikleri kar payları “iştirak kazancı istisnası” kapsamındadır. Kurumlar Vergisi matrahına dâhil değildir. (K.V.K. Md: 5/(1)-a-3)[12]

Dar mükellef kurumlar (Yabancı ülkedeki şirketler) açısından ise Türkiye’de yıllık kurumlar vergisi beyan mecburiyeti bulunmamaktadır.

2.2. Bilançodaki değer artışları

Türkiye’de Kurumlar vergisi mükellefi olan kurumların (Anonim ve Limited şirketler) bilançolarındaki GSYF katılma belgelerinin değer artışı Kurumlar Vergisine tabi değildir. (K.V.K. Md: 5/(1)-a-5)[13]

Buna göre; katılma belgeleri satışı söz konusu olmadığı sürece şirket muhasebesindeki fon’un değerine göre ortaya çıkan değer artış veya azalışları kurumlar vergisi matrahının tespitinde “ilave veya indirim kalemi” olarak dikkate alınır.

2.3. Fona yapılan satışlardaki (=Fona iade) kazançlar

Kurumlar vergisi mükellefi olan kurumların fon paylarını GSYF’ye iadesinde (fon’a geri satış) ortaya çıkan kazançlar Kurumlar Vergisi matrahına dâhil değildir. İştirak kazançları istisnası uygulanır. (K.V.K. Md: 5/(1)-a-3)

Bu konu 7394 sayılı kanun ile yapılan yasal düzenleme sonrası açıklığa kavuşmuştur. Buna göre katılma payı sahibi şirketlerce Fon’a yapılan geri satışlarda ortaya çıkan kazançlar için kurumlar vergisi ödenmez[14].

Dar mükellef kurumlar (Yabancı ülkedeki şirketler) için Türkiye’de yıllık veya özel beyan mecburiyeti bulunmamaktadır. (K.V.K. Md: Geçici 1/3)

2.4. Katılma belgelerinin III. kişilere satışından doğan kazançlar

Katılma paylarını(=belgelerinin) III. Kişilere satışı halinde 2 yıldan beri bilançoda olması şartıyla satış kazancının %75’i Kurumlar Vergisi’nden istisnadır. Bunun için anılan tutarın 5 yıl boyunca dağıtılmaması ve özel fonda tutulması şartı vardır[15].(K.V.K. Md: 5/(1)-e)

Burada GSYF katılma payları yeni yatırımcılara serbest fiyattan satışa konu olmakta, eski pay sahipleri de bu yatırımdan çıkış yapmış olmaktadırlar.

Dar mükellef kurumlar (Yabancı ülkedeki şirketler) için Türkiye’de yıllık veya özel beyan mecburiyeti bulunmamaktadır. (K.V.K. Md: Geçici 1/3)

2.5. Girişim Sermayesi Fonu imkânı

Girişimciliğin teşvik edilmesi amacıyla; 2012 yılında 6322 sayılı Kanun ile gelişme potansiyeli taşıyan ve kaynak ihtiyacı içerisinde olan girişimci şirketlere kaynak tahsisinde vergi avantajı söz konusudur.[16]

Buna göre; Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerine tabi olarak Türkiye’deki Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarından[17] katılma paylarının satın alınmasında; şirketler yıllık vergi matrahının %10’ununa kadar “girişim sermayesi fonu” olarak ayırabilmekte ve dönem karından fona ayrılan bu tutar Kurumlar Vergisi matrahından düşülebilmektedir. (Vergi Usul Kanunu Madde: 325/A, Kurumlar Vergisi Kanunu Madde: 10/(1)-g)

İstisnadan yararlanmak için fonun ayrıldığı yılın sonuna kadar Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına yatırım yapılması gerekmektedir. Ayrıca bu yatırımların daha sonra satılması halinde de 6 ay içinde yine aynı mahiyetteki Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına yeniden yatırım yapılmalıdır. Aksi halde başlangıçta sağlanan vergi teşviki, şartların kaybedildiği dönemde Maliye’ye gecikme faizi ile birlikte geri ödenir. Bu durumda bir sadece “vergi ertelemesi” imkânı söz konusu olmaktadır.

Aynı imkândan şahsi gelirleri sebebiyle yıllık beyanname veren gerçek kişi Gelir Vergisi Mükellefleri de istifade edebileceklerdir. Beyan edilen şahsi Gelir Vergisi matrahının %10’ununa kadar ve GSYF’lere yapılan yatırım tutarı vergi matrahından indirilebilecek ve böylece daha az gelir vergisi ödenebilecektir. (G.V.K. madde: 89/12).

3. Emeklilik yatırım fonları:

Bireysel Emeklilik Fonlarının kazancı Kurumlar Vergisi’ne tabi değildir. Ayrıca, fon nezdinde istisna kazanç vergi stopajı da yoktur. (K.V.K. Md: 5/(1)-d-5, K.V.K. Md: 15/3).

Bunun yanı sıra, Bireysel Emeklilik Fonları Geçici 67’ye de tabi olmadığından alım satım kazançlarında vergi stopajı söz konusu değildir.

Dolayısıyla emeklilik yatırım fonlarının pay sahibi olarak GSYF’lerden elde edeceği gelirler herhangi bir vergiye tabi olmamaktadır. Bu açıdan GSYF’lerden elde edilecek gelirler emeklilik yatırım fonları için oldukça caziptir.

4. Vakıf, sandık, dernek, sendika, üniversiteler v.b. gibi kurumlar:

Türkiye’de Kurumlar vergisi mükellefi olmayan dernek, vakıf, sandık, sendika, vakıf üniversiteleri gibi kurumların GSYF’lerden elde edeceği alış-satış gelirleri %10 vergi stopajı dışında herhangi bir vergiye tabi değildir.

III. Sonuç:

Görüldüğü üzere GSYF nezdinde oluşan kazançlarda Kurumlar Vergisi ve herhangi bir stopaj yükü bulunmamaktadır.

GSYF yatırımcılarında da duruma göre maximum %10 (bazı hallerde ise%0) nihai stopaj yükü söz konusudur.

Şahıslar için yıllık gelir vergisi beyan mecburiyeti yoktur. Dolayısıyla yıllık gelir vergisine tabi olan bir anonim şirket hissesinden direkt temettü almak yerine, bunu GSYF’ler aracılığıyla yapmak vergi yükünü sıfıra indirebilmektedir.

Son olarak ifade edecek olursak; Girişim Sermayesi Yatırım Fonları, Yatırım fonları arasında en çok vergi avantajına sahip fon türüdür.

[1] Mehmet Bingöl, Kurumlar Vergisi Matrahında Girişim Sermayesi Fonu, Finans Gündem, 17 Kasım 2022, https://www.finansgundem.com/yazarlar/kurumlar-vergisi-matrahinda-girisim-sermayesi-fonu-uygulamasi-yazisi/1702997
[2] GSYF’lerdeki vergi avantajları konusunda daha fazla bilgi için Maliye Hesap Uzmanları Vergi Dünyası Dergisinin 495. Sayısına (Kasım/2022) bakabilirsiniz.
[3] 2 Ocak 2014 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlanan SPK, III-52.4 sayılı Tebliğ
[4] K.V.K. Madde: 5/(1)-d-3
[5] K.V.K. Md: 15/3, 12.01.2009 tarih ve 2009/14594 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
[6] G.V.K. Md: Geçici 67/1-Birinci fıkra (KV mükelleflerine yapılan ödemelerde stopaj %0’dır.)
[7] G.İ.B.’in 06.05.2022 tarih ve E-62030549-120(Geç.67-2021/867)-490081 sayılı muktezası
[8] Hisse senetleri ve hisse senedi yoğun fon katılma belgelerinde vergi oranı sıfırdır. GSYF’ler bu açıdan değerlendirilerek aynı rejime tabi olmalıdır. Ancak bunun için yasal düzenleme yapılması gerekir.
[9] 3/9/2021 tarihli ve 4454 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile değişik GVK Geçici 67. Maddeye ilişkin 2006/10731 sayılı stopaj oranları kararnamesi.
[10] Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı-İst. Vergi Dairesi Başkanlığı Muktezası, 15.12.2020/62030549-120(Geç.67-2018/394)-E.934609
[11] 3/9/2021 tarihli ve 4454 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile değişik GVK Geçici 67. Maddeye ilişkin 2006/10731 sayılı stopaj oranları kararnamesi.
[12] 7394 sayılı kanun ile değişik K.V.K. Md: 5/(1)-a-3
[13] 7394 sayılı kanunun 22 nci maddesiyle eklenen alt bent; Yürürlük: 15.04.2022
[14] 7394 sayılı kanunun 22 nci maddesiyle değişik K.V.K. Md: 5/(1)-a-3; Yürürlük: 15.04.2022
[15] 7394 sayılı kanun ile değişik K.V.K. Md: 5/(1)-e
[16]Mehmet Bingöl, Kurumlar Vergisi Matrahında Girişim Sermayesi Fonu, Finans Gündem, 17 Kasım 2022, https://www.finansgundem.com/yazarlar/kurumlar-vergisi-matrahinda-girisim-sermayesi-fonu-uygulamasi-yazisi/1702997
[17] Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları da bu kapsamdadır.