Mehmet Bingöl [email protected]

Gelir Vergisi Beyanı (2015 yılı gelirleri)

Mart ayı bilindiği gibi şahıslar açısından Gelir Vergisi beyan dönemi. Geçen yılda elde edilen gelirler için bir vergi mükellefiyeti de var mı, yok mu? Hangileri için beyanname verilmesi söz konusu?

Hiç kuşku yok ki kişiler açısından elde edilen gelirin net tutarı, başka deyişle vergi sonrası tutarı esastır. Bu sebeple elde edilecek gelirin vergi rejimi, bilinmesi gereken bir konudur.

Bu çerçevede;

*Yıllık Gelir Vergisi beyannamesi verilmesi gerekip gerekmediği,
*Tam mükellefiyet kavramı ve bu çerçevede beyanı zorunlu gelirlerin kapsamı,
*Yurt dışında elde edilen gelirlerin bulunup bulunmadığı
*Elde edilen gelirin vergi kesintisine (stopaj) tabi olup olmadığı,

Üzerinde durulması gereken konulardır.

Vergilendirmede “Tam Mükellefiyet” kavramı nedir?

İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar veya bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak 6 aydan fazla oturdukları için Türkiye'de yerleşmiş sayılan kişiler Türk Vergi Mevzuatı açısından “Tam Mükellef” statüsündedir.

Tam mükellef durumundaki gerçek kişiler, Türkiye içinde ve yurt dışında elde ettikleri gelirlerin tamamı üzerinden Türkiye’de vergilendirilirler. Elde edilen beyana tabi gelirlerin toplamı, yıllık beyanname ile Mart ayında Türkiye’de kişinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki Vergi Dairesine beyan edilir ve artan oranlı vergi tarifesine göre %15’ten başlanarak %35 oranına kadar vergi ödenir.

Hangi Gelirler Yıllık Gelir Vergisi Beyanı Kapsamındadır?

Gelir Vergisi beyanına konu olacak gelir türleri ile dikkat edilecek hususlar aşağıdadır:

Ticari kazanç, zirai kazanç ve serbest meslek kazancı (avukat, doktor, danışman gibi) elde edenler her hal ve takdirde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile vergilendirilirler.
Gayrimenkul (arsa, daire vs) satış kazançları: Satın alındıktan itibaren 5 yıl içinde elden çıkarılan gayrimenkullerden sağlanan kazançlar, yıllık gelir vergisi beyanına tabidir. Kazancın hesabında işlemler sırasında ödenen tapu harcı, emlakçı komisyonu gibi giderler dikkate alınır. Kazanç tutarının 10.600 TL’sı vergiden istisnadır. Eğer satın alma ve satış tarihi arasında 5 yıl geçmiş ise elde edilen kazanç, vergiye tabi olmaz.

Kira (konut): Konut olarak kiraya verilen gayrimenkullerden elde edilen kira gelirleri yıllık olarak kişi bazında 2015 yılı için 3.600 TL’yi geçmiş ise beyan edilmek durumundadır. Toplam gelirin 3.600 TL’lık kısmı vergiden istisnadır. Ancak, kişinin ayrıca ücret, faiz ve diğer kazanç gibi gelirleri de varsa ve toplam tutar 106.000 TL’yı geçiyorsa bu istisna uygulanmaz.

Kira (işyeri): Şirketlere veya ticaret erbabına kiraya verilen gayrimenkullerden (İşyeri kira geliri) 2015 yılı içinde elde edilen net gelir 23.200TL’yı (Brüt 29.000 TL) aşmış ise gelirin tamamı beyana tabidir. 2015 yılı içinde hem konut, hem de işyeri kira geliri var ise; konut kira gelirinin istisna haddi sonrası kalan tutarı (3.600 TL’nın üzeri) ile işyeri kira gelirinin brüt tutarının toplanması sonucu bulunan tutarın 29.000 TL’yi aşması halinde her iki gelir de beyan edilir. Toplamda 29.000 TL’nın aşılmaması halinde ise, sadece konut kira geliri beyan edilir.

Kira gelirlerinde matrah: Kira gelirlerinin vergiye tabi net tutarın bulunmasında, %25 oranında “götürü gider indirimi” hakkı vardır. Öte yandan “götürü gider usulü” yerine, “gerçek gider usulü” de tercih edilebilir. Eğer, gayrimenkul kredi ile alınmışsa, bu takdirde ödenen faizler gider olarak dikkate alınır. Ayrıca bu usulde, kirada oturulan evin kira tutarı, emlak vergileri, sigorta gideri, bakım onarım gideri, iktisaptan itibaren 5 yıl boyunca konut olarak kiraya verilen gayrimenkulün alış bedelinin %5’i, yıllık %2’lik bina amortisman gideri ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 74. maddesinde sayılan diğer giderler de dikkate alınır. Bu nedenle gereksiz vergi ödememek için gider yönteminin seçimine dikkat edilmeli, hangisi avantajlı ise o seçilmelidir. Zira “götürü gider” usulünü seçenler, yasa gereği bu tercihinden 2 yıl geçmedikçe geri dönemezler.

Kar payları: Türkiye’de kurulmuş şirketlerden elde edilen brüt temettü gelirleri toplamının yarısı 29.000 TL’yı aşmış ise beyana tabidir. Başka deyişle, 2015 yılı içinde brüt toplam 58.000 TL’dan (Net 49.300 TL) daha fazla temettü geliri elde edilmediği sürece yıllık beyan zorunluluğu bulunmamaktadır. Şirketler tarafından %15 oranında yapılan vergi kesintisi hesaplanan yıllık vergiden mahsup edilir. Elde edilen kar payı gelirinin %50’si vergiden istisna olmakla beraber, şirketlerce yapılan vergi tevkifat tutarının tamamı beyannameye göre hesaplanan vergiden mahsup edilir. Dolayısıyla duruma göre Vergi Dairesi’nden iade alınması da söz konusu olabilir, bu sebeple beyannamenizi verin ve bu avantajı kaçırmayın.

Eurobond faiz gelirleri: Türkiye Devleti tarafından yurt dışında ihraç edilen(Türkiye’deki bankalar ile diğer şirketlerce yurt dışında ihraç edilen bonolar Euro Bond faiz gelirleri de bu kapsamdadır) Euro Bond faiz gelirleri Gelir Vergisi Kanunu açısından “menkul sermaye iradı”dır. G.V.K. geçici 67. maddedeki stopaj usulü uygulanmadığından, bu gelirler yıllık esasta gelir vergisi beyanına konu olur. Ancak beyan mecburiyeti, yıllık gelir vergisi beyan haddi olan 29.000 TL’nın aşılması halinde söz konusu olur ve gelirin tamamı beyan edilir. Ayrıca, başka gelirler (Örneğin; temettü, kira vb gibi) nedeniyle beyan yapıldığında da bu beyana eklenirler. Bu kıymetlerden faiz geliri sağlanması, kupon tahsilatlarında ve itfada meydana gelir. İtfadaki ana para kur artışı vergiye tabi olmaz. (G.V.K. Madde: 75/5). Vergiye esas hesaplamalar için, yıl içinde gerçekleşen faiz kupon tahsilatlarında, döviz cinsinden hesaba geçen tutarlar o aşamada TL’sına çevrilir. Buradan hareketle de 2015 yıllık beyan haddi olan 29.000 TL’nın aşılıp aşılmadığına bakılır. Euro Bond faiz gelirlerinde, iktisaptan sonraki ilk kupon faizi tahsilatına ait gelirin hesabında, alış sırasında ödenen “temiz fiyat-kirli fiyat farkı”, işlemiş faiz olarak düşülür ve kalan tutar faiz geliri olarak dikkate alınır.

Eurobond satış kazançları: Euro Bond alım-satım kazançları, yıllık Gelir Vergisi beyanına konu olur. Bu kıymetlerin satış kazancı şu şekilde hesaplanır:

-Alış maliyeti ve satış bedeli; alım ve satım tarihlerindeki kurdan TL’ye çevrilir.

-Alım ve satım tarihleri arasındaki dönemde ÜFE artış oranı %10 ve üzerinde çıkarsa, alış maliyeti bu oran kadar artırılır. Endekslemede menkul kıymetin alındığı ay dâhil, satıldığı ay hariç tutulur.

-Maliyeti artırılan tutar ile satış tutarı arasındaki gelirin tutarı ne olursa olsun, beyan edilir.

-Bu hesaplamalara göre, TL esasında kazanç var ise, döviz bazında zarar çıksa dahi vergileme yapılır.

Ücret gelirleri: Birkaç şirketten ücret geliri elde edildiğinde ikinci işverenden alınan ücret 29.000 TL’yı aşmış ise beyana tabidir. Tek işverenden alınan ücret söz konusu ise, tutar ne kadar yüksek olursa olsun yıllık beyan söz konusu değildir.

Yurt dışı gelirleri: Yurt dışında elde edilen gelirler de yıllık gelir vergisi beyannamesi ile vergilendirilirler[1]. Bu kapsamda Türkiye’de vergiye tabi olacak gelirler şunlardır: Yurt dışı Bankalardaki mevduat faizi, Yabancı devletler ile yurt dışında kurulmuş şirketlerin çıkardığı bonoların faiz ve satış kazançları, Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi’nin çıkardığı Euro Bond faiz gelirleri ve satış kazançları, Türk özel sektör şirketlerin yurt dışında ihraç ettiği tahvillerin faiz gelirleri ve alım satış kazançları, Yabancı ülkelerdeki şirketlerin hisse senetlerinden elde edilen kar payları ile hisse satış kazançları, Yabancı ülkelerde kurulmuş olan yatırım fonları gelirleri, Yurt dışındaki gayrimenkullerden kira geliri veya satış kazancı, Vergi cenneti olan ülkelerde kurulu şirket veya fonlardan temettü dağıtılmamış olsa dahi elde edilmiş sayılan kazançlar (Kontrol Edilen Yabancı Kurum=CFC uygulaması).

Yıllık Beyan Haddi: 2015 yılı için 29.000 TL olan beyan haddinin aşılıp aşılmadığının tespitinde; elde edilen “gayrimenkul sermaye iratları”, “tevkifata tabi tutulmuş ve birden fazla işverenden elde edilen ücretler” ve “menkul sermaye iratları (Örneğin, Eurobond faizi, temettü geliri gibi)” ve diğer beyana tabi gelirler birlikte dikkate alınarak bulunan toplam tutarın esas alınması gerekir.

Beyan Mecburiyeti: Kişinin yıllık beyan konusu gelir toplamı, 29.000 TL’yi aşmadığı takdirde Türkiye’de vergi stopajına tabi tutulmuş olan aşağıdaki gelir unsurları için yıllık beyan söz konusu değildir.

-Birden fazla işverenden elde edilen ücretler,

-Menkul sermaye iratları (Örneğin; Şirketlerden kar payı tahsili, Eurobond kupon faizi)

-İşyeri kira gelirleri

Gelir Vergisi Beyanına İlişkin Örnek: Kişinin gelir bilgileri ise şöyledir.

-Yurt Dışı İhraçlı Euro Bond satış kazancı: 15.000 TL,

-Euro Bond Faizi: 4.800 TL,

-Ücret: 120.000 TL (Tek şirketten),

-Yurt İçi Yatırım Fonu Geliri:33.000 TL

-Yurt İçi Mevduat Faizi: 47.000 TL

-Apartman dairesi satış kazancı: 110.000 TL (İktisaptan itibaren 5,5 yıl sonra satılmıştır.)

-Yurt Dışı(Off-Shore Mevduat Faizi): 8.355 TL

Bu örnekte; 5,5 yıl sonra satılan dairenin kazancı, ücret geliri, yurt içi mevduat faizi ve yatırım fonu geliri yıllık beyana tabi olmayacaktır.

Euro Bond satış kazancı olan 15.000 TL, yurt dışında elde edilen bir gelir olduğu için herhangi bir istisna veya yıllık beyan haddi kurallarına tabi olmaksızın vergi beyan kapsamındadır.

Yine, yurt dışında elde edilen 8.355 TL’lık faiz geliri de yıllık sınır olan 1.500 TL’sını geçtiğinden yıllık gelir vergisi beyanına tabi olacaktır.

Yıllık beyan haddine tabi gelir toplamı; (15.000+8.355+4.800=) 28.155 TL olduğundan, yasal yıllık beyan haddi rakamı 29.000 TL aşılmamaktadır. Bu durumda, 4.800 TL Eurobond faizi, gelir vergisi beyanına dâhil edilmeyecektir.

Bu durumda, 15.000 TL’lik yurt dışı ihraçlı Eurobond satış geliri, “Değer Artış Kazancı” olarak; 8.355 TL’lık yurt dışı mevduat faizi de “Menkul Sermaye İradı” olarak beyan konusu olacaktır. Bu işlemlere ilişkin ödenmiş banka veya aracı kurum masrafları var ise bunlar toplam gelirden gider kalemi olarak indirilebilecektir.

Bu açıklamalara göre kişinin vergi beyanı şöyle olmaktadır:

-Y. Dışı Menkul sermaye iradı              : 8.355

-Değer Artış Kazançları                         :15.000

-Ödenen Banka Komisyonları               :(1.500 )

-Beyannameye Konu Toplam Gelir      :21.855

-Ödenecek vergi                                     : 3.771

Sonuç olarak; 2015 yılının ardından, 25/Mart/2016 tarihine kadar yukarıdaki esaslar çerçevesinde Gelir Vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Ortaya çıkan vergi Mart ve Temmuz aylarında 2 taksitte ödenir. Vergi beyanında, her bir gelir unsuru itibariyle net gelirin hesaplanması, matraha ulaşılırken istisnalar ile hangi gider ve indirimlerin de dikkate alınacağı konularının unutulmaması gerekir. Dolayısıyla vergi beyannamesi aşamasında, mali müşavirlere danışılması yapılacak uygulamalar açısından önemlidir.

[1] Yurt dışı faiz ve temettü gelirlerinde beyan için gelir tutarının 1.500 TL’yı aşması gerekir.