Gökhan Ugan [email protected]

Damacana enflasyonu

TÜİK 2023 enflasyon verilerini 3 Ocak 2024 tarihinde açıkladı. Buna göre aralık ayında aylık enflasyon %2,93, yıllık enflasyon %64,77 oldu. Nasıl ki hava tahmin raporlarında açıklanan hava sıcaklığı ile hissedilen sıcaklık birbirinden farklı oluyorsa vatandaş için de TÜİK tarafından açıklanan enflasyon ile hissedilen enflasyon arasında ciddi bir fark olduğu genel kesim tarafından kabul görüyor.

Öyle anlaşılıyor ki en başta TÜİK’in enflasyon sepetindeki ürünler ile vatandaşın filesindeki ürünler birbirini pek tutmuyor. Tutanların ise TÜİK tarafından referans alınan fiyatı ile vatandaşın karşılaştığı fiyatlar birbiriyle uyuşmuyor. Yılbaşı sonrası A’dan Z’ye her ürünün fiyatında bir güncelleme yapıldığına hepimiz şahit olduk. Bu güncellemenin en önemli sebebi asgari ücretteki %49 oranındaki artış. İşgücü maliyetlerinin toplam maliyetlere oranı %50 olan bir işletme kâr marjını düşürmemek için ürünlerine %25 civarında zam yapmak zorunda kaldı. Girdi maliyetlerindeki artış ise bu hesaba dahil değil. İthalata bağımlı bir üretim sistemine sahip olmamız nedeniyle döviz fiyatlarındaki oynaklık girdi maliyetleri üzerinde belirleyici bir etki yaratıyor.

Aslına bakarsanız genel anlamda işgücü ve ulaştırma maliyetlerindeki artış ürünün kendisinden bağımsız olarak bütün ürünlerin satış fiyatını yakından etkiliyor. Bu nedenle bu iki kalemdeki artışın genel bir ifadeyle enflasyonun bel kemiğini oluşturduğunu söylemek sanırım yanlış olmaz.

Tüketiciye yansıyan gerçek enflasyonu ölçümlemede kişisel olarak takip ettiğim gösterge (belki şaşıracaksınız ama) damacana su fiyatları. Hani şu telefonla sipariş ettiğimiz kapımıza kadar gelen 19 litrelik damacanalarda satılan içme suları. Neden damacana su fiyatını enflasyonu ölçmek için kullanıyorsun derseniz içme suyu maliyetinin ödemiş olduğunuz bedelin içindeki payının önemsenmeyecek kadar düşük (takriben 1 TL civarı) olmasıdır diye açıklarım. Yani içme suyu satın aldığınızda 19 litre içme suyu bedeli olarak yaklaşık 1 TL ödüyorsunuz, geri kalanı personel, ulaştırma, firma ve bayi karı ile vergi benzeri zorunlu giderlerden oluşuyor. Saymış olduğum bu kalemler aşağı yukarı tüm ürünlerin fiyatını bire bir etkiliyor.

Şimdi hesaba gelelim. Bizim içme suyu olarak tercih ettiğimiz markanın 1 Ocak 2024 sonrası satış fiyatı 85 TL oldu. Geçen sene bu zamanlar aynı markanın 19 litrelik damacana su fiyatı 40 TL idi. Demek ki suyun çıkarma maliyetini ihmal edecek olursak damacana sudaki enflasyon %112,5 olarak gerçekleşmiş. Ocak 2023’te asgari ücret 8.506 TL iken mazotun litre fiyatı 22,61 TL idi. Bugün ise asgari ücret 17.002 TL, mazotun pompa fiyatı da 39,03 TL oldu. Özetle bir yıl içinde asgari ücret yaklaşık iki katına çıkarken mazot %72,6 oranında artmış. Bu iki maliyet kalemindeki yükseliş, damacana su fiyatındaki %112,5 oranındaki artışı açıklamaya yetmiyor. Diğer maliyet kalemlerinde daha yüksek bir artış olduğunu kabul etsek bile kişisel olarak aradaki farkın büyük ölçüde üreticinin gelecek dönemdeki enflasyonu sağlıklı bir şekilde öngörememesi nedeniyle beklenen enflasyonu abartılı bir şekilde bugünkü fiyatlara yansıtarak kâr marjını korumaya çalışmasından kaynaklandığını düşünüyorum. Sizce de damacana sudaki %112,5’luk fiyat artışı, tüketicinin genel anlamda karşılaştığı ve yaşadığı enflasyonu daha gerçekçi bir şekilde temsil etmiyor mu? Nitekim özel girişim ENAG’ın 2023 yılı için hesapladığı enflasyon oranı da %127,21 olarak açıklandı. Damacana enflasyonuna daha yakın bir oran.

Sizin damacana enflasyonunuz ne kadar?