Dr. Ekrem Öncü [email protected]

Bankaların paranın kaynağını sorgulaması vergi yasalarına göre mümkün müdür?

Basında yer alan haberlere göre Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren bankaya nakit yatırırken paranın kaynağının, para çekerken kullanım amacının belge ile kanıtlanmasının isteneceğini açıkladığı iddia edildi. Masak ise bu haberler üzerine açıklama yaparak para çekme ve para yatırma sırasında belge istenmeyeceği yönünde açıklama yaptı.

Sayın Bakanın yaptığı öne sürülen bu açıklaması piyasada tedirginliğe sebep olmuş gibi gözüküyor. Bilindiği gibi ülkemizde nereden buldun yasası bulunmamaktadır. 2024’ün ortalarında nereden buldun meselesinin yasalaştırılması istenmiş ancak geri adım atılmış ve bu durum yasalaşmamıştır. Halihazırda ülkemizde nereden buldun yasası bulunmamaktadır. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 7 gelir unsurunu saymış ve bunları vergilendirmektedir. Bu gelir unsurları, ticari kazançlar, zirai kazançlar, ücretler, serbest meslek kazançları, menkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlardır.  Yani bu yedi gelir unsuru dışında bir kazanç elde ediliyor ise bu vergiye tabi olmamaktadır. Örneğin, düğün takıları veya kumardan elde edilen kazançlar bu yedi gelir unsurundan sayılmadığından vergiye tabi değildir.

Bankaya para yatırırken banka size bu parayı yasal olarak nereden buldunuz diye mevcut vergi yasalarımıza göre soramayacaktır. Ancak, kaynağı belirsiz kara para niteliğinde olan para için böyle bir sorgulama banka nezdinde de yapılabilecektir.  

Nereden buldun yasası 1990’lı yıllardan beri tartışılan bir konu olmakla birlikte günümüze kadar vergi yasalarına girmemiştir. Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi 2024’ün Haziranı gibi bu konu gündeme gelmiş ama yasalaşmamıştır ve halen de böyle bir vergi düzenlemesi bulunmamaktadır.

Bankaların para yatırma ve çekme durumlarında bu parayı nereden buldun diye sorması olmayan bir yasayı fiilen uygulamak anlamına gelecek ya da her paraya kara para gözü ile bakılmasına neden olabilecektir. Bu adım atılırken gerçekten iyi düşünülmeli ve uygulamanın yasal karşılığı olmalıdır.

Bu sorgulamanın bir adım ötesi ise bu paranın vergisini ödedin mi sorusu olacaktır? O halde bütün bankalar birer vergi dairesine dönüşecektir. Örneğin, 5 yıldan fazla elde tutulan gayrimenkulünü satan bir şahıs vergiden istisna bir kazanç elde etmiş olacaktır. Gayrimenkul satışı karşılığı elde edilen para bankaya yatırılmak istenildiğinde satış evrakları ile birlikte vergisinin ödenip ödenmediği de sorgulanabilecektir. Gayrimenkulü satan kişi bu sefer de bunun vergiden istisna olduğunu bankaya kanıtlamaya çalışacaktır. Bu durum bütün vergiden istisna ya da muaf olan kazançlar için geçerli olacaktır.

Paranın kaynağını sorgulamak devletlerin en doğal hakkıdır. Ancak bunun yasal bir zeminde yapılması gerekir. Masak kapsamı dışındaki paranın kaynağını sorgulayan yasal bir zemin oluşturulacak ise bunun çok detaylı düşünülmesi ve piyasayı ürkütmeden yapılması çok önemlidir. Aksi türlü sermayenin ülke dışına çıkması ve ülkeye gelen sermayenin de gelmemeye başlamasına neden olabilir. Ayrıca kayıtlı paraların da kayıt dışına çıkmamasına neden olabilecektir. Nitekim 1990’lardan beri tartışılan bu konunun yasal zemine oturtulamamasının çok önemli nedenleri bulunmaktadır.

Kanaatimizce bankaların yatırılacak her paranın kaynağının sorulması ve çekilecek her paranın nerede kullanılacağının izahının istenmesi mevcut yasal düzenlemelere göre her paraya kara para muamelesi yapılması anlamına gelebilecek ve piyasada huzursuzluk yaratabilecektir. Nitekim bu gerekçe ile olsa gerek ki Masak da para yatırma ve para çekme aşamasında belge istenmeyeceği yönünde açıklama yapmıştır. Bu uygulama yapılacak ise dahi yasal zemini oluşturulmalı ve parayı ürkütmeden yapılmalıdır.