Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nin yapısı, KDV ile mukayesesi ve Bankacılık Sistemi için öneri

Maliye Bakanlığı Hesap Uzmanları Kurulu’nun 69. Kuruluş Yıldönümü 30.05.2014 Cuma günü İstanbul Kozyatağı’ndaki JW Marriott Assia Otel’de saat 14.00’te “Çağdaş Vergi Sistemi Ve Denetim” konulu panel ile başlayacak ve saat 20.00’den itibaren de kokteyl ile devam edecektir.

29 Mayıs 1945 tarihinde, vergi incelemeleri konusunda ülkenin içinde bulunduğu büyük ihtiyacı karşılamak amacıyla kurulan Hesap Uzmanları Kurulu’nun mensupları, kendilerine verilen görevleri daima hukukun üstünlüğü, mesleki dürüstlük ve objektiflik ilkeleri çerçevesinde, Devletin ve kişilerin haklarını birlikte gözeterek titizlik içinde yerine getirmişlerdir. Bu anlayış içerisinde çalışan Hesap Uzmanları Kurulu, bünyesinden çok sayıda Bakan, Milletvekili, Yüksek Yargı Organı Üyesi, öğretim üyesi, genel müdür ile kamu ve özel sektörde çalışan birçok üst düzey yönetici yetişmiştir.

Camiamızın kuruluş yıl dönümünü kutluyoruz. Gerçekleştirilecek “Çağdaş Vergi Sistemi Ve Denetim” konulu panelin faydalı olmasını diliyoruz. Çağdaş vergi sisteminde “Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nin yeri nedir veya var mıdır?” konusunun da bu çerçevede tartışılması yarar sağlayacaktır.

 

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi uygulaması ve ekonomiye etkileri

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) esasen banka ve sigorta şirketleri başta olmak üzere finans kesimindeki şirketlerin işlemlerinde elde ettikleri gelirler üzerinden ödenen bir vergidir. 1956 yılında çıkarılan kanunla alınmaktadır. Teorik olarak yansıtılan bir vergidir, bankanın kendi bünyesinden yapılan işlemler dışında, esasen hizmeti satın alanlarca ödenir ve kendilerinde maliyet veya gider unsuru olur. Mevduat toplayıp ticaret erbabına kredi veren bankalar, faizler üzerinden ayrıca BSMV hesaplar ve bunu kredi kullananlardan tahsil eder. Bu haliyle BSMV, bankacılık sektörü açısından aracılık maliyetleri arttıran bir etki yapar.

Bilindiği üzere finans kesimi dışındaki şirketler ise Katma Değer Vergisi (KDV) öderler. BSMV’den farklı olarak, ödenen KDV tutarları, firmalar için maliyet veya gider unsuru değildir. Çünkü KDV sisteminin en önemli yönü, “vergi indirimi” mekanizmasına sahip olmasıdır. Bu yönüyle diğer muamele vergilerinden ayrılır. Vergi indirimi, en basit deyişle mal ve hizmet satışları üzerinden hesaplanan (tahsil edilen) KDV’den, mal ve hizmet alışlarında veya imalinde ödenmiş KDV’nin indirilmesidir. Vergi mükellefi, KDV sistemi içinde “aracı” görevi yapar. Sattığı mal ve hizmetler üzerinden tahsil ettiği vergiden, mal ve hizmet alışında ödediği vergiyi mahsup eder (indirim konusu yapar), bakiyesini Devlete öder. Bu işlem her safhadaki mükellef tarafından tekrarlanır. Sonuçta Devlete ödenen KDV, tüketicinin mal ve hizmeti satın aldığı zaman, vergisiz satış bedeli ile vergi nispetinin çarpımı suretiyle ortaya çıkan vergiye eşit olur. Bu haliyle BSMV’den farklı olarak maliyetlere etki yapmaz.

Bankalar ve Sigorta şirketlerinin bütün işlemleri BSMV’ne tabidir. Aracı Kurumlar, Portföy Yönetim Şirketleri, Factoring Şirketleri, Tüketici Finansman Şirketleri kısmen BSMV, kısmen KDV mükellefidir. Bu şirketlerin asıl finansal hizmetleri BSMV, arızi işlemleri ise KDV kapsamındadır. Tam anlamıyla BSMV mükellefi olan banka ve sigorta şirketlerinin BSMV konusuna giren işlemleri ise KDV’den istisna edilmişlerdir. Bu sebeple, bankaların her türlü mal ve hizmet alışlarında ödedikleri KDV’lerini mahsup edememeleri bankalarda ilave maliyetler yaratır.

Karşılaştırma yaparak özetleyecek olursak; reel sektör firmaları, aldıkları mal ve hizmetlere ilişkin KDV tutarını, “indirim mekanizması” sayesinde sattıkları mal ve hizmetlere ilişkin KDV tutarından mahsup ederlerken, Bankalar ise nihai tüketici olmamalarına rağmen, sabit kıymet alımları ve yapmış olduğu giderler sebebiyle ödediği KDV tutarlarını, mahsup edememektedir. Bu sebeple, ödenen KDV tutarları bankalar üzerinde extra maliyet yarattığından bir yük olarak kalmaktadır. Bu durum sonuçta bankaların kaynak maliyetlerini yükseltmektedir.

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi öte yandan, sadece birkaç maddelik bir kanun olduğundan uygulanmasında güçlükler ortaya çıkmakta ve ayrıca bu vergiye özgü belirsizlikler ilerideki vergi incelemelerinde şirketler aleyhine önemli tutarlarda ceza riski taşımaktadır. Sonradan Vergi İdaresi’nce yapılan tarhiyatlar sonucu ödenmek durumunda kalan paralar, zamanında bu vergiyi ödemekle muhatap müşterilere yansıtılamamakta ve finansal kurumlar üzerinde kalmaktadır.

 

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi konusunda ne yapılabilir?

Yukarıda belirttiğimiz gibi BSMV, günümüz ihtiyaçlarını karşılayamamakta ve dinamiklere cevap verememektedir. Ülkemizin global finans piyasalarına hızla entegre olduğu bu dönemde BSMV’nin tekrar ele alınmasında büyük yarar bulunmaktadır. Ayrıca bu doğrultuda adım atılması İstanbul finans merkezi projesi ve hedefleri doğrultusunda iyi bir hamle de olacaktır.

Yapılan değerlendirmeler sonucunda varılan nokta, BSMV’nin bir anlamda kaldırılarak, KDV içine alınması uygun bir yol olarak görülmektedir. Aslında BSMV ile ilgili sorun, BSMV’nin varlığı değil, uygulama sonucunda kurumlar ve ticaret erbabı üzerinde bu verginin yük olarak kalmasıdır. Çünkü banka ve diğer kurumlardan finans hizmeti alan kurumlar üzerinde prensip olarak dolaylı vergi kalmamalıdır. Dolaylı vergilerde yukarıda KDV’de belirttiğimiz üzere, vergi yükü nihai tüketici üzerinde kalır.

Gerçekten de Avrupa Birliği uygulamalarına baktığımızda, finansal hizmetlerden ayrı bir işlem vergisi alınmadığını bu hizmetlerin KDV içinde düşünüldüğünü görüyoruz. Bu duruma İngiltere, Almanya, Hollanda ve Fransa uygulamalarını örnek gösterebiliriz.

Avrupa’daki bu düzenlemeler birbirlerinden bazı farklılıklar gösterseler de, düzenlemelerin temel amacı finansal kurumlar ile bunlardan hizmet alan vergi mükellefi kurumların üzerinde KDV ve BSMV gibi dolaylı vergi yükü kalmamasıdır. Bu durum bazen işlemlerin KDV’den istisna edilmesi, bazen de “%0” sıfır oranlı KDV uygulamak suretiyle temin edilmektedir. Genellikle, bu ülkelerde temel finansal hizmetler KDV’den istisna edilmekte ve diğer bazı hizmetler KDV kapsamında yer almaktadır.

Sonuç olarak; BSMV sisteminin önemli bir kamu gelir kaybına yol açmadan ve bankaların kredi işlemleri ile diğer temel bankacılık işlemlerinin istisna tutulmak şartıyla KDV sistemi içine alınması uygun olacaktır. Böylece bankaların kasa odası hizmetleri, piyasalar hakkında bilgilendirme hizmetleri, sabit kıymet ve mal satışları, hurda kâğıt satışları v.b. gibi temel bankacılık faaliyeti dışındaki teslim ve hizmetleri KDV’ne tabi olabilecektir.