Mehmet Bingöl [email protected]

2015 yılında vergisi ödenecek 2014 yılı gelirleri

2014 yılının ardından yeni yılın ilk günlerinde akla gelen bir konu da, geçen yılda elde edilen gelirlerin vergi durumudur. Geçen yıl bir kazanç sağlanmışsa, bunun bir vergi mükellefiyeti de var mı? Ya da başka bir deyişle; “Acaba, Mart ayında, beyan edilecek veya ödenecek bir vergim var mı?”

Hiç kuşku yok ki kişiler açısından elde edilen gelirin net tutarı, başka deyişle vergi sonrası tutarı esastır. Bu sebeple elde edilecek gelirin vergi rejimi, bilinmesi gereken bir konudur.

Bu çerçevede;

* Yıllık Gelir Vergisi beyannamesi verilmesi gerekip gerekmediği,

* Tam mükellefiyet kavramı ve bu çerçevede beyanı zorunlu gelirlerin kapsamı,

* Yurt dışında elde edilen gelirlerin bulunup bulunmadığı

* Elde edilen gelirin vergi kesintisine (stopaj) tabi olup olmadığı,

Gibi konular üzerinde durulması gereken konulardır.

Vergilendirmede “Tam Mükellefiyet” kavramı nedir?

İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar veya bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturdukları için Türkiye'de yerleşmiş sayılan kişiler Türk Vergi Mevzuatı açısından “Tam Mükellef” statüsündedir. Tam mükellef durumundaki gerçek kişiler, Türkiye içinde ve yurt dışında elde ettikleri gelirlerin tamamı üzerinden Türkiye’de vergilendirilirler. Bir takvim yılı içinde elde edilen yurt içi ve yurt dışı gelirlerin toplamı, yıllık beyanname ile Mart ayında Türkiye’de kişinin ikametgâhının bulunduğu yerdeki Vergi Dairesine beyan edilir ve artan oranlı vergi tarifesine göre %15’ten başlanarak %35 oranına kadar vergi ödenir.

Yeni yıla girilmesiyle, geçmiş yılda elde edilmiş olan gelirler ile ilgili hazırlıklara başlanmalı ve gerekli bilgiler toplanmalıdır. Bize göre, Mart ayı vergi beyan dönemi öncesi, ilk etapta yapılması gereken işler; geçen yıl içinde vergi konusu olacak türden gelir elde edilip edilmediğinin tespiti, bu gelir ve kazançların net tutarlarına ulaşılması için ilgili masraf ve harcamaların belge ve evraklarının hazırlanmasıdır. Dolayısıyla bu belge ve hesap ekstrelerinin işlem yapılan banka ve aracı kurumlardan temin edilerek, 5 yıllık zaman aşımı süresince saklanması unutulmamalıdır.

Hangi gelirler Yıllık Gelir Vergisi Beyanı kapsamındadır?

Şimdi de Gelir Vergisi beyanına konu olacak gelir türleri ile ilgili bazı açıklama ve bilgilendirmelere geçelim. Hangi gelirler yıllık gelir vergisi beyanı kapsamındadır? Ve dikkat edilecek hususlar nelerdir?

* Ticari kazanç, zirai kazanç ve serbest meslek kazancı (avukat, doktor, danışman gibi) elde edenler her hal ve takdirde yıllık gelir vergisi beyannamesi ile vergilendirilirler.

* Gayrimenkul satış kazançları: Satın alındıktan itibaren 5 yıl içinde satılan gayrimenkullerden sağlanan kazançlar, yıllık gelir vergisi beyanına tabidir. Kazancın hesabında işlemler sırasında ödenen tapu harcı, emlakçı komisyonu gibi giderler dikkate alınır. Kazanç tutarının 9.700 TL’sı vergiden istisnadır. Eğer satın alma ve satış tarihleri arasında 5 yıl geçmiş ise elde edilen kazanç, vergiye tabi olmaz.

* Kira (konut): Konut olarak kiraya verilen gayrimenkullerden elde edilen kira gelirleri yıllık olarak kişi bazında 2014 yılı için 3.300 TL’yi geçmiş ise beyan edilmek durumundadır. Toplam gelirin 3.300 TL’lık kısmı vergiden istisnadır.

* Kira (işyeri): Şirketlere veya ticaret erbabına kiraya verilen gayrimenkullerden (İşyeri kira geliri) 2014 yılı içinde elde edilen net gelir 21.600TL’yı (Brüt 27.000 TL) aşmış ise gelirin tamamı beyana tabidir.

* Kira gelirlerinde matrah: Kira gelirlerinin vergiye tabi net tutarın bulunmasında, %25 oranında “götürü gider indirimi” hakkı vardır. Öte yandan “götürü gider usulü” yerine, “gerçek gider usulü” de tercih edilebilir. Örneğin, gayrimenkul kredi ile alınmışsa, bu takdirde ödenen faizler gider olarak dikkate alınır. Ayrıca bu usulde, kirada oturulan evin kira tutarı, emlak vergileri, sigorta gideri, bakım onarım gideri, %5 bina amortisman gideri ile kanunda sayılan diğer giderler de dikkate alınır. Bu nedenle gider yönteminin seçimine dikkat edilmeli, hangisi avantajlı ise o seçilmelidir. Zira, götürü gider usulünü seçenler, yasa gereği bu tercihinden 2 yıl geçmedikçe geri dönemezler.

* Kar payları: Türkiye’de kurulmuş şirketlerden elde edilen brüt temettü gelirleri toplamının yarısı 27.000 TL’yı aşmış ise beyana tabidir. Başka deyişle, 2014 yılı içinde brüt toplam 54.000 TL’dan (Net 45.900 TL) daha fazla temettü geliri elde edilmediği sürece yıllık beyan zorunluluğu bulunmamaktadır. Şirketler tarafından %15 oranında yapılan vergi kesintisi hesaplanan yıllık vergiden mahsup edilir. Elde edilen kar payı gelirinin %50’si vergiden istisna olmakla beraber, şirketlerce yapılan vergi tevkifat tutarının tamamı beyannameye göre hesaplanan vergiden mahsup edilir. Duruma göre Vergi Dairesi’nden iade de söz konusu olabilir, dolayısıyla beyanname vererek bu avantajı kaçırmayın.

* Ücret gelirleri: Birkaç şirketten ücret geliri elde edildiğinde ikinci işverenden alınan ücret 27.000 TL’yı aşmış ise beyana tabidir. Tek işverenden alınan ücret söz konusu ise, tutar ne kadar olursa olsun yıllık beyan söz konusu değildir.

* Yıllık Beyan Haddi: 2014 yılı için 27.000 TL olan beyan haddinin aşılıp aşılmadığının tespitinde; elde edilen “gayrimenkul sermaye iratları”, “tevkifata tabi tutulmuş ve birden fazla işverenden elde edilen ücretler” ve “menkul sermaye iratları (Örneğin, Eurobond faizi, temettü geliri gibi)” birlikte dikkate alınarak bulunan toplam tutarın esas alınması gerekir.

* Beyan Mecburiyeti: Kişinin yıllık gelir toplamı, yıllık beyan haddi olan 27.000 TL’yi aşmadığı takdirde Türkiye’de vergi stopajına tabi tutulmuş olan aşağıdaki gelir unsurları için yıllık beyan söz konusu değildir.

-Birden fazla işverenden elde edilen ücretler,

-Menkul sermaye iratları (Örneğin; Şirketlerden kar payı tahsili, Eurobond kupon faizi)

-İşyeri kira gelirleri

* Yurt dışı gelirleri: Yurt dışında elde edilen gelirler yıllık gelir vergisi beyannamesi ile vergilendirilirler. Bu kapsamda Türkiye’de vergiye tabi olacak gelirler şunlardır: Yurt dışı Bankalardaki mevduat faizi, Yabancı devletler ile yurt dışında kurulmuş şirketlerin çıkardığı bonoların faiz ve satış kazançları, Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi’nin çıkardığı Euro Bond faiz gelirleri ve satış kazançları, Türk özel sektör şirketlerin yurt dışında ihraç ettiği tahvillerin faiz gelirleri ve alım satış kazançları, Yabancı ülkelerdeki şirketlerin hisse senetlerinden elde edilen kar payları ile hisse satış kazançları, Yabancı ülkelerde kurulmuş olan yatırım fonları gelirleri, Yurt dışındaki gayrimenkullerden kira geliri veya satış kazancı, Vergi cenneti olan ülkelerde kurulu şirket veya fonlardan temettü dağıtılmamış olsa dahi elde edilmiş sayılan kazançlar (Kontrol Edilen Yabancı Kurum=CFC uygulaması).

Sonuç olarak; 2014 yılının ardından, beyan dönemi olan Mart ayı gelmeden, geçen yılda elde edilen gelirlere yönelik beyanname öncesi çalışmalara başlanılmasında yarar bulunmaktadır. Tabii, her bir gelir unsuru itibariyle net gelirin hesaplanması, matraha ulaşılırken istisnalar ile hangi gider ve indirimlerin de dikkate alınacağı konularının unutulmaması gerekir. Dolayısıyla vergi beyannamesi aşamasında, mali müşavirlere danışılması yapılacak uygulamalar açısından önemlidir.