Mehmet Bingöl [email protected]

%1 vergili Yurt Dışı Varlık Barışı için son günler

“Yurt dışı varlık barışı” ile ilgili 14 Haziran 2022 tarihli yazımızda “yeni bir kanun gelir mi bilinmez ama yürürlükteki kanuna [1] göre başvuru süresinin bitimine(30.06.2022) birkaç gün kaldı [2]” demiştik. Evet, gerçekten de daha süre biter bitmez yenisi geldi. 7417 Sayılı yeni kanuna göre 31 Mart 2023 tarihine kadar başvuru imkânı var [3], [4].

Yeni varlık barışı kanunu bu defa “vergili” olarak geldi. Hesaplanacak vergi tutarı, başvuru tarihlerine göre %1; %2 ve %3 oranlarında. Beyan edilen varlık değeri üzerinden %1 vergi ödeyerek yararlanma imkânı için 30 Eylül’e kadar başvuru gerekiyor.

Yasa ile eski düzenlemelerde olduğu gibi gerçek ve tüzel kişilerce yurt dışında sahip olunan döviz, altın, hisse senedi, menkul kıymet gibi varlıkların Türkiye’ye getirilmesi teşvik edilmektedir. Söz konusu uygulama 31 Mart 2023 tarihine kadar yürürlükte kalacaktır, zira önceki uygulamaların aksine Cumhurbaşkanı’na süre uzatım yetkisi verilmemiştir.

Vergi oranları:

Yeni uygulamanın bir öncekinden en önemli farklılığı, beyan edilecek tutarlardan vergi alınacak olmasıdır. Yurtdışından getirilecek varlıklar için başvuru aşamasında banka ve aracı kurumlarca peşin vergi tahsilatı yapılacaktır.

Yasada başvuru tarihlerine göre kademeli olarak vergi alınması öngörülmektedir:

- 30 Eylül 2022 tarihine kadar yapılacak bildirimlerde %1;

- 1 Ekim 2022 -31 Aralık 2022 tarihleri arasında yapılacak bildirimlerde %2;

- 1 Ocak 2023 -31 Mart 2023 yapılacak bildirimlerde %3

Varlık barışının vergili olması bir açıdan mükellefleri de rahatlatmaktadır. Zira yurt dışı kaynaklı varlık barışı beyan edip bunun vergiye tabi olmaması bazı mükelleflerde soru işaretleri doğurmaktaydı. Vergisi ödenmemiş kaynaklardan oluşan servetin sadece Türkiye’ye getirmek şartıyla vergisiz bırakılması çok kişi tarafından tuhaf bulunmakta ve bu sebeple başvuru yapmayanlar dahi olabilmekteydi.

Öte yandan düzenlemeye göre yurt dışından gelen varlıklar Türkiye’deki banka ve aracı kurumlarda 1 yıl süre ile tutulduğunda ödenen vergi başvuru sahibine iade edilmektedir.

Madde hükmüne göre; yurt dışı varlık barışı kapsamında bildirilen varlıkların, Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılan hesaplara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren söz konusu hesaplarda en az bir yıl süreyle tutulması halinde vergi oranı yüzde 0 (sıfır) olacaktır. Bu durumda, bildirim esnasında alınan vergi, bildirim sahibinin ilgili vergi dairesine başvurusu üzerine kendisine iade edilecektir. Varlık barışı ile gelen paranın Türkiye’de en az 1 yıl tutulmasına ilişkin ispat ve tevsik yükümlülüğü kişiye ait olup, burada önemli olan yurt dışından gelen paranın tekrar yurt dışına transfer edilmemesidir. Dolayısıyla yurt dışında gelen para, banka ve aracı kurumlarda farklı mevduat, katılım veya yatırım hesaplarında değerlendirilebilecektir[5].

Uygulama esasları:

- Uygulama 05/07/2022 tarihinde başlamış olup 31/03/2023 tarihine kadar başvuru yapılabilir.

- Başvuru; yurt dışında bulunan para, altın, döviz, eurobond, yabancı şirket veya devlet bonoları gibi varlıklar için bankalara; yurt dışı şirketlere ait hisse senetleri ile diğer sermaye piyasası araçları için aracı kurumlara bir bildirim formu ile yapılır.

- Bildirim yapılan varlık değeri üzerinden hesaplanan vergi banka veya aracı kurumlarca peşin olarak tahsil edilir.

- Başvuru sahibinden beyan konusu yurt dışı varlıklarla ilgili hiçbir evrak, bilgi vs istenemez. Başvuru sahibinin bildirimi esastır. Bildirim formunun bir örneği başvuru sahibine verilir.

-Vergi Dairelerine bir başvuru veya bildirim söz konusu değildir.

- Gerçek kişiler açısından; yurt dışı varlık barışından faydalanabilmek için başvuru ve verginin ödenmesini takiben yurtdışında olan varlıkların 3 ay içerisinde Türkiye’ye getirilmesi gerekmektedir.

- Kurumlar açısından ise; ayrıca 3 ay içinde şirketin Türkiye hesaplarına gelen paranın 2 yıl boyunca şirketten çekilmemesi gerekmektedir. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, madde hükmü uyarınca bildirime veya beyana konu ettikleri ve yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açacaklardır. Bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmesi koşuluyla vergiye tabi kazancın hesabında ve dağıtılabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmelerinden çekilebilecektir. Başka deyişle söz konusu tutarlar 2 yıl geçtikten sonra vergisiz olarak hissedarlara aktarılabilecektir. Tabii fon hesabındaki tutarın istendiği takdirde sermayeye ilavesi her zaman mümkündür.

Yurt dışı varlıkların 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi:

Kanundan yararlanmak için yurt dışı varlıkların başvuruyu takiben 3 ay içinde Türkiye’ye transfer edilmesi önemlidir:

Mevzuata göre Türkiye’ye getirmekten maksat;

a) Para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya bu varlıkların Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi,

b) Fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi mümkün olmayan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının aracı kurumlara bildirilmesidir.

Bu çerçevede yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda mevcut ya da yeni açılan bir hesaba transfer edilmesi durumunda, banka dekontu veya aracı kurum işlem sonuç formları, daha sonraki günlerde ve gerektiğinde varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunun tevsikinde kullanılabilecektir.

Görüldüğü üzere Türkiye’ye transferi veya virmanı mümkün olmayan menkul kıymetler için Türkiye’ye getirme şartı da yok, sadece beyan formunun banka veya aracı kuruma verilmesi yeterlidir.

Başka bir anlatımla yurt dışındaki para ve benzeri nakit varlıkların bankalara transferi ve Türkiye’den de satın alma imkânı olan menkul kıymetlerin (bono, eurobond, hisse senedi vb gibi) Türkiye’deki banka veya aracı kurumlara virman yapılması gerekmekte, ancak yurt dışındaki “özel fon, trust, aile şirketi hissesi ve benzeri yatırımlara ait menkul kıymetler ile katılım belgeleri” açısından ise sadece beyan yeterli olmaktadır.

Yurt dışı hisse senetleri için aracı kurumlara bildirim yapılması gerekiyor. Türkiye’ye virmanı yapılabilir bir hisse senedi ise (yurt dışındaki borsalarda işlem gören ve TR’den de alınabilen vb gibi) aracı kuruma transfer edilmelidir.

Eğer transferi yapılamayan hisseler söz konusu ise bildirim yapılması yeterli olmaktadır. Mevzuata göre; “Türkiye’ye getirilmekten maksat; “……fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi mümkün olmayan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının aracı kurumlara bildirilmesidir.” Dolayısıyla istenirse beyan formuna şöyle bir not düşülebilir: “NOT: Bu form ile beyan edilen kıymetler, fiziken ülkeye getirilemeyen ve X Aracı Kurumuna virman edilemeyen kıymetler olup, 7417 sayılı Kanuna ilişkin (1) sayılı tebliğin 4.(5)-b maddesi gereği düzenlenmiştir.” (Resmi Gazete: 09/08/2022-31918)

Öte yandan belirtmek gerekir ki, Türkiye’ye transfer edilemeyen yurt dışı varlıklar için yapılan başvuruda ödenen verginin mükellefe iadesi mümkün görünmemektedir. Zira ödenen verginin iadesi için; beyan edilen varlıkların 3 ay içinde Türkiye’ye getirilmesi ve Türkiye'deki banka ya da aracı kurumlarda açılan hesaplarda geliş tarihinden itibaren en az bir yıl süreyle tutulması gerekmektedir.

Kimler faydalanmalı?

Varlık barışından yararlanmanın sağladığı en büyük avantaj vergi inceleme ve tarhiyatlarına karşı sağlanan korumadır.

Kanuna göre, bildirilen veya beyan edilen varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin hiçbir suretle vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılamaz. Diğer nedenlerle başlayan vergi incelemeleri ile takdir komisyonu kararları sonucu bulunan matrah farklarının da madde kapsamında bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıktığının tespiti ve bildirilen veya beyan edilen varlık tutarının, bulunan matrah farkına eşit ya da fazla olması durumunda matrah farkına ilişkin tarhiyat yapılmaz.

Öncelikle ifade edecek olursak; “Yurt Dışı Varlık Barışı” fırsatını; CRS ve FATCA gibi ülkeler arası otomatik bilgi değişimi uygulamaları ile birlikte değerlendirmek gerekir[6]. Bilindiği üzere ülkeler vergi kayıplarını önlemek amacıyla uluslararası bir işbirliğine imza atmışlardır. Bu çerçevede kişilerin farklı ülkelerde elde ettikleri gelirler kendi ülkesinin mali makamları ile paylaşılmaktadır. Dolayısıyla yeni varlık barışı imkânının bu çerçevede değerlendirilmesi tavsiye edilir.

Buna göre prensip olarak yurt dışında gelir elde eden Türkiye vergi mükelleflerinin başvuru yapması mantıklıdır. Özellikle yurt dışında elde edilmiş aşağıdaki gelirler var ise kanunun getirdiği imkân değerlendirilmelidir.

- Eurobond kupon faizi veya satış kazancı (Özellikle satış kazançlarında Türkiye’deki kur farkları sebebiyle aşırı kazanç beyan etmek zorunda olanlar),

- Yabancı şirket hisse senedi kar payı veya satış kazancı,

- Yurt dışı banka veya bono, tahvillerden faiz geliri,

- Yurt dışı yatırım fonu, yapılandırılmış finansal ürünlerden sağlanan kazançlar,

- Vergi cenneti ülkelerdeki trust, vakıf gibi teşekküllerde oluşan kazançlar,

- Uluslararası Hayat Sigortası Gelirleri,

-Yurt dışı gayrimenkul satışları ile gayrimenkullerden sağlanan kiralar,

- Yurt dışında elde edilen aracılık komisyonu, ithalat komisyonu ve benzeri kazançlar.

Bildirime esas tutarlar ne olacak? Hangi varlık tutarı beyan edilecek?

Bildirim yapılacak yurt dışı varlık tutarının belirlenmesinde; Türkiye’den kambiyo mevzuatına uygun olarak daha önceki yıllarda yurt dışına gönderilen paralar ile daha önceki yıllardaki “varlık barışı” kanunları[7]. ile bildirimi yapılan tutarların toplamını aşan kısmın bildirime konu olması gerekir.

Başka deyişle Türkiye’de vergisi ödenen gelirlerden (Örn; ücret, temettü, kira vb gibi) veya vergiden istisna olan kazançlardan (Örn; BİST’teki hisse satış kazançları, 5 yıl geçtikten sonra yapılan gayrimenkul satışı gibi) biriktirilen paranın önceki yıllarda kambiyo mevzuatına uygun olarak yurt dışına gönderilmiş olması durumunda, bu anaparaya ilişkin bir beyan değil; bu paranın faiz, temettü, menkul kıymet satış karı gibi işlemlerden doğan getirisine ait tutarların bildirim konusu olması gerekir[8].

Ancak belirtmek gerekir ki yurt dışına Türkiye’den gönderilmiş olan bu anaparanın kambiyo mevzuatına uygun olarak transfer edilmiş olması ve Türkiye’de vergisi ödenmiş veya istisna tutulmuş kaynaklardan olması gerekir. Örneğin yasal yoldan havalesi yapılmış parayla eurobond alınmış ve son 5 yılda elde edilen faizler için Türkiye’de vergi beyanı yapılmamış ise sadece bahse konu faiz gelirleri tutarlarının beyanı ve takiben de 3 ay içinde bu tutarların Türkiye’ye transferi yeterli olacaktır.

Yurt dışındaki para zamanında yasal olarak gönderilmişse ve yurt dışında herhangi bir gelir (faiz, temettü, menkul kıymet satış kazancı gibi) elde edilmemiş ise prensip olarak varlık barışı beyanı gerekmez. Tabii giden paranın Türkiye'de vergiye tabi olup da vergilendirilmemiş bir kazanç olmaması ve paranın kambiyo mevzuatına uygun olarak banka havalesi ile gönderilmiş olması gerekir.

Hangi yıllar bu kapsamda?

Bu çerçevede 31/03/2023 tarihine kadar başvuru yapıldığında yurt dışında elde edilen gelirler açısından 2022 yılı ve önceki yıllar (2017-2021) tamamen, 2023 yılının da ilk 3 aylık dönemi için vergi riski ortadan kalkabilecektir.

Görüldüğü gibi gerek eski yıllarda ve gerekse içinde bulunduğumuz cari yılda elde edilen gelirler “vergi barışı” kapsamına girmektedir. Hatta başvuru 31 Mart 2023 günü yapılırsa gelecek yılın geliri dahi bu imkâna sahip olmaktadır.

Bu yönüyle cari yılda (kapanmamış hesap döneminde) elde edilecek yurt dışı gelirlerin düşük bir vergi oranı ile vergilendirilmesine imkân vermektedir.

Basit bir örnek verecek olursak; Türkiye mukimi kişi 2022 yılı boyunca yurt dışı banka hesabında bulunan bonolardan elde edeceği faizler için 2023 Mart ayında gelir vergisi beyannamesi vermek ve gelirinin büyüklüğüne göre yüzde 40’a kadar vergi ödemek zorunda. Oysa herhangi bir tespit ve inceleme olmadığı sürece varlık barışı ile %3 vergi vererek gelir vergisinden kurtulabilir. Hatta bu parayı 1 yıl Türkiye’de tuttuğu takdirde ödediği vergiyi geri almak hakkına da sahip.

Sonuç olarak yukarıda belirtilen dönemlerde yurt dışında elde edilen gelirler için herhangi bir vergi tarhiyatı ile karşılaşılmayacak olması önemli bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. Zira varlık barışı; yararlanılan varlıklar nedeniyle hiç bir vergi incelemesi yapılmayacağı ve bu sebeple her hangi bir vergi tarh edilmeyeceği anlamına geliyor.

[1] 7256 sayılı kanun
[2] Mehmet Bingöl, Yurt dışı varlık barışı için son günler, Finans Gündem, 14 Haziran 2022, İstanbul.
[3] 5/7/2022 tarihli ve 31887 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 7417 sayılı Kanunun 50 inci maddesiyle 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 15 inci madde ile yurt dışında ve yurt içinde bulunan bazı varlıkların ekonomiye kazandırılmasına imkân veren düzenleme yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
[4] Yurt içi varlık barışı usul ve esasları bu yazıda ele alınmamıştır.

[5] 1Seri Nolu Genel Tebliğ, Madde:6/8 (Resmi Gazete: 09/08/2022-31918)
[6]CRS konusuna ilişkin olarak GİB’nın internet sitesinde ayrıntılı açıklamaların olduğu rehber yayımlanmıştır. https://www.gib.gov.tr/finansal-hesap-bilgilerinin-vergi-konularinda-karsilikli-olarak-otomatik-degisim-standardi
[7] Son 14 yıldaki varlık barışı yasaları:

1- 2008 yılında 5811 sayılı kanun(%2 vergi),

2- 2009 yılında 5917 sayılı kanun(%2 vergi),

3- 2013 yılında 6486 sayılı kanun(%2 vergi),

4- 2016 yılında 6736 sayılı kanun(Vergisiz),

5- 2018 yılında 7143 sayılı kanun (%1 vergi),

6- 2019 yılında 7186 sayılı kanun(%1 vergi).

7- 2020 yılında 7256 sayılı kanun (Vergisiz),

8-2022 yılında 7417 sayılı kanun(%3, %2, %1 vergi).
[8] Mehmet Bingöl, Varlık Barışı Uygulaması ve “Sıkça Sorulan Sorular”, Vergi Dünyası Dergisi, Maliye Hesap Uzmanları Derneği yayını, 2013/Mayıs, İstanbul