Ziraat Bankası tarihindeki çarpıcı isimler

FINANSGUNDEM.COM
Bir sandıkla başlayan hikayede…
Dün: 3-12 ay vadeli ve kişi başına azami 20 liralık ilk tarımsal kredi verildi. İlk defa faiz karşılığı mevduat kabul edildi. Tarımsal işletmelere kredi, tahvil ve kefalet karşılığı avans kullandırılmaya başlandı. İlk devlet tahvili satışı yapıldı. "Tevdiatı Nakdiye Senetleri" çıkarıldı. Zirai alacaklarda ilk toplu erteleme gerçekleştirildi. İlk tohumluk kredisi verildi. Kurtuluş Savaşı’nın kahramanları  Kuvayı Milliye’nin teçhizatı banka sandıklarından alınan parayla karşılandı.
Köklü temeller üzerinde 150 yıllık tarih yazılırken…
Bugün: Ülkenin hemen her noktasına hizmet ağı oluşturuldu; yurt dışında 16 ülkede şube, temsilcilik açıldı, iştirakler kuruldu. Aktif büyüklüğü 195 milyar TL’yi geçti. 700 milyon dolarlık sendikasyon kredisi sağlandı. Kredilerin bilançodaki payı yüzde 52’ye ulaştı. 2013 Eylül ayı itibarıyla mevduat toplamı 132 milyar TL’yi yakaladı.
Yönetimde dikkat çeken isimler
Peki, Genel Müdür Hüseyin Aydın’ın deyimiyle “150 yıllık genç Banka” Ziraat’i ‘dün’den ‘bugün’e taşıyan kadroda, dikkat çekenler yok mu? Elbette var. Birbirinden kıymetli Genel Müdürler ve Yönetim Kurulu Başkanları arasında göze çarpan o isimlere gelince; Osmanlı ruhuyla kurulmuş, Cumhuriyet ruhuyla büyümüş bu tarihi kuruma imzasını atmış 63 yöneticiden ikisi -ya da ilk ikisi demek daha doğru- Osmanlı Ermenisi. Biri Alman, biri İsviçreli. Biri de kadın. Üstelik 150 yıllık sürede ilk ve tek…
Umum Müdürlük kuruluyor
Yıl 1888, Eylül…
İlk ikiyle başlarsak, yani Mikael Portakal Paşa ve Nuriyan’la… Nuriyan Efendi, Ziraat Bankası’nın ilk Yönetim Kurulu Başkanı. Ya diğeri?
Banka nizamnamesinin yürürlüğe girmesinden çok değil, 20 gün sonra yani 17 Eylül 1888’de Umum Müdürlüğü faaliyete geçince, dönemin ünlü maliyecilerinden Mikael Portakal Paşa, Ziraat Bankası’nın ilk Genel Müdürü oldu. Ziraat’in kurucusu Mithat Paşa’dan emaneti alan Portakal’ın hünerleri bankacılıkla sınırlı kalmadı. Portakal, maden ve petrol işletme imtiyazlarını 2. Abdülhamid'in şahsi mal varlığı haline getirme becerisine de gösterdi.  Yani Padişah’ın şahsi servetini idare etti. Bakanlık da yapan Portakal Paşa, Mekteb-i Mülkiye’deki hocalığında ise öğrencilerine “Dünyada hayatın ancak ekonomi üzerine kurulmuş olduğunu, ulus ve ülkelerin güçlerinin her şeyden çok mali örgütlenmeden ve çalışma hayatından kaynaklanacağını” anlattı. Liberalizmin İstanbul’daki savunucularından, Osmanlı iktisat düşüncesinin çağdaş normlara kavuşması için çırpınanlar arasında yer alan Portakal,  “Usul-i Maliye. Dördüncü sene efendilerine mahsus” kitabına da imzasını attı.
Antika dünyasının ünlü, müzayedelerin renkli ismi Raffi Portakal’ın da dedesi olan Portakal Paşa, ‘Adı Ortaköy’deki sokağa verilen Portakal’la aynı mı?’ diye sorarsanız… Rivayet odur ki, mahallelinin dilinden ‘Portakal’ düşmeyince, yokuşu da ‘Portakal Yokuşu’ denmiş.
Ziraat Bankası Kanunu çıkarıldı
Yıl 1916, Mart…
"Ne haçlılar fırtınası, ne bunları izleyen Batı ticareti, ne İtal¬yan Rönesansı’ndan esen imbat; ne de son yüzyıl içindeki misyoner faaliyetleri toprağın bu sade ve bilgisiz çocuklarını etkileyebilmiş¬tir. Onlar gerçek muhafazakarlar. Dinlerine ve atalarının gele¬neklerine, hayatlarının her alanında bağlıdırlar. Tarım faaliyetlerini de atalarının bin yıl önce yaptığı gibi sürdürmektedirler" diyen ünlü Tarihçi Toynbee’nin ‘Osmanlı Devleti'nin ilkel bir tarım toplumu düzeni aşamasında kaldığı’ iddiasını haklı çıkarırcasına Almanlar, tarım sektöründeki darboğazları aşmak gayesiyle Tarım Ba¬kanlığı ve ilgili kuruluşların yönetimine el koydu. Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü’ne de bir Alman olan Emil Kautz geti¬rildi. Amaç, yeni yönetimin üretimi arttıracak yeni yatırımları planlaması ve uygulamasıydı. 1918’e kadar bu görevi yürüten Kautz, 1923’te aynı koltuğa bir kez daha oturacaktı.
Cumhuriyet 1 yaşında…
Yıl 1924, Mart…
Ziraat Bankası'nı hükümetlerin siyasi etkisinden kurtarmak, tarımsal kredilerle sınırlanmış olan faaliyetlerini genişletmek amacıyla, TBMM'de 444 sayılı Bütçe Kanunu kabul edildi (19 Mart). Banka organları Umumi Heyet, Umumi Heyet Müfettişleri, İdare Meclisi ve Umum Müdürlük biçiminde oluşturuldu. Prof. Leon Morf, Genel Müdürlük görevine getirildi. 1924-1926 yılları arasında Ziraat Bankası’nda Genel Müdürlük yapan Lozan Üniversitesi Profesörlerinden Morf’a Türkiye’den ikinci kez davet gittiğinde tarih 1930’u gösteriyordu. Ancak bu kez Ziraat Bankası için değil Merkez Bankası için çalışacaktı. Hükümetin hazırladığı kanun taslağını incelemesi için görevlendirilen Leon Morf’un ‘hem kağıt para için hem de ufak para için iki ayrı karşılık fonu kurulması önerisi’ kabul görmüş, kanun taslağı bu teklifler doğrultusunda değiştirilmişti.
Banka tarihinde bir ilk…
Yıl 2003…
Bu kez heyecan bir başkaydı. Ziraat Bankası tarihinin ilk kadın Yönetim Kurulu Başkanı koltuğa oturuyordu. Prof. Dr. İlhan Uludağ, Ziraat Bankası’ndaki bu görevinin yanında, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü ile Kamu Bankaları Ortak Yönetim Kurulu Başkan Vekilliği (2003-2005) görevini de üstlenmişti. Merkez Bankası Başkanlığı için adı geçince verdiği demeçte, "Çok önemli ve zor bir görev, kim olursa olsun Allah utandırmasın" diye konuşmuştu. Azerbaycan Devlet Başkanı Elçibey’in danışmanı olarak Azerbaycan Merkez Bankası ve Bankalar Kanunu’nun hazırlanmasında büyük rol oynamış, konuyla ilgili kurulan komisyona başkanlık yapmıştı. Uludağ, Ziraat Bankası Yönetim Kurulu Başkanı’yken hayata gözlerini yumduğunda takvimler 2008’i gösteriyordu…