Yüzde 60'ı vatandaşın cebinden çıkıyor: Şirketler niçin az vergi ödüyor?

Vergi düzenlemeleri son dönemin popüler konusu haline geldi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek yüzde 60'ını vatandaşın satın aldığı ürünler için ödediği Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Katma Değer Vergisi (KDV) gibi dolaylı vergilerden ödendiği vergi sistemini değiştirmeye çalışırken, uyguladığı ekonomi politikasının başarılı olması için para politikasının yanı sıra Maliye politikasında da önemli değişikliklerin gerekli olduğunu vurguluyor. Bunun için vergi kayıp ve kaçağı olduğunu düşündüğü vergi indirim ve istisnalarının büyük bölümünü kaldırmak istiyor.

Şirketler genel oran olan yüzde 25'ten daha az vergi ödüyor

Habertürk'ten Rahim Ak'ın haberine göre, her bir şirketin ayrı hikayesi var ama genel anlamda şirketler genel oran olan yüzde 25'ten daha az vergi ödüyor. 'vergi harcaması' olarak Maliye kayıtlarına geçen bu durumların kaynağı esasen Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5 ve 32/A maddeleri. 5'inci maddede bir çok kazancı kurumlar vergisinden muaf tutuluyor. Muafiyet ve indirimlerin dışında Ar-Ge harcamaları gibi vergi matrahından indirimde önemli yer tutan harcamalar da mevcut ve vergiyi aşağı çeken önemli bir unsur. Kötü niyetli olarak şirket sahiplerinin yine daha az vergi ödemek için harcamalarını şirketlere ödetmesi durumu da mümkün. Ancak son madde diğerlerinden farklı olarak yasal düzenleme değil yasayı dolanmak anlamına geliyor. Kurumlar Vergisi muaflığı ve indirimli vergi ile Ar-ge harcamaları ise devletin koyduğu yasalara uygun.

İstisna ve indirimlerden faydalanan şirketlerin toplam vergi gelirlerinin yüzde 10'u civarını karşıladığı görülüyor. Son yıllarda alınan önlemler ve deprem nedeniyle yapılan vergi artışı ile (kurumlar vergisi oranı yüzde 23'den yüzde 25'e çekildi) bu oran 2022'de yüzde 19,3 ile tarihi rakor seviyeye çıktı. Geçen yıl yüzde 16 oldu.

İki ayrı madde

Beşinci madde tam 6 A4 sayfası tam 24 ayrı konu ve yüzlerce bent içeriyor. Başta merkezi yurtdışında olan şirketler ve fonlar ile ilgili muafiyetler ile örneğin "Kurumların, en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri" gibi istisnalar var. İki örnek daha verelim ilki kazancın elde edildiği tarih itibarıyla iştirak payının kesintisiz olarak en az bir yıl süreyle elde tutulması. İkincisi tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılımlarından elde ettikleri kazançlar.

İkincisi 32/a maddesi. Bu madde ise indirimli kurumlar vergisi ödenmesini sağlıyor. Bir çok şirketin yüzde 25'ten daha az vergi ödemesini sağlayan madde de bu. Özetle teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutuluyor. Yani Türkçesi yatırım için yapılan harcama vergiden düşüyor. Teşvikten kasıt devletin yatırım yapana para vermesi değil yatırım yapan şirketin bunu devletin alacağı olan vergiden indirmesi şeklinde yapılıyor.

Yatırım tamamlanmazsa teşvik iptal ediliyor

İş dünyası teşvik alınırken yatırımcının kendi finansmanını sağladığını ve ardından bu miktarı vergiden indirdiğini, yatırım tamamlanmazsa teşvikin iptal edildiğini belirtiyor.

Devlet, kişi başına düşen milli gelir veya sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerini dikkate alarak illeri gruplandırıyor ve gruplar itibarıyla teşvik edilecek sektörleri ve bu sektörler ile organize sanayi bölgelerine ayrı ayrı vergi belirliyor. Her bir il grubu ve stratejik yatırımları göz önüne alıyor ve yatırım tutarı 50 milyon Türk Lirasını aşan büyük ölçekli yatırımlarda ise kurumlar vergisi oranını yüzde 90'a kadar indirimli uygulatabiliyor

Kur farkı önemli bir gider

Özellikle enerji şirketlerinin tamamına yakınının zarar ettikleri için matrahsız yani vergi ödeyecek bir kârlarının olmadığı belirtiliyor. 

Önemli bir konu da yapı-işlet,devret kapmasında devam eden inşaat projeleri. Bu projeleri inşaat bittikten sonra beyan edebiliyorsunuz, dolayısıyla devam eden işler için üzerinden vergi ödenecek bir matrah gösteremiyorsunuz. Yap-işlet-devrette özellikle büyük olanlar yurt dışından alınan kredilerle yapılıyor. Finansmanların geri ödenmesinde oluşan kur farkı önemli bir gider olduğu için vergi tutarını aşağı çeken azımsanmayacak bir etken oluyor.

Vergi borcu olanlara indirim müjdesi

Şimşek: Vergide adaleti sağlamaya yönelik çalışmalarımız devam ediyor

Bakan Şimşek: Rantın vergilendirilmesi konusunda çabalarımıza devam edeceğiz

Kamu ödemelerine vergi borcu şartı düzenlemesi yapıldı