Yüzde 51.4 ile yeni sistem

Türkiye, 7 yıl aradan sonra 7’nci anayasa referandumunu gerçekleştirirken seçmene ilk kez sistem değişikliği soruldu. Hazırlanan 18 maddelik anayasa değişikliğinin oylandığı ve Türkiye’nin 94 yıllık yönetim şeklinin değişmesi anlamına gelen bu referandumda 1.2 puan farkla ‘evet’ oyları önde çıktı. Türkiye seçmeni, yönetim sistemi değişikliğine yüzde 51.4 ‘evet’, yüzde 48.6 ‘hayır’ dedi. Evet oyları 1 milyon 293 bin oyla öne geçti.

Türkiye Cumhuriyeti’nin 30 Ekim 1923’te kurulan ilk hükümetinden bu yana uygulanan ‘Cumhurbaşkanı-Başbakan ve Bakanlar Kurulu’ şeklindeki parlamenter sistem, 94 yıl sonra ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ olarak adlandırılan başkanlık sistemiyle değiştirildi.

AK Parti’nin MHP ile uzlaşarak TBMM gündemine getirdiği, CHP ve HDP’nin muhalefet ettiği başkanlık paketinin en çok tartışılan konularını, “Rejim değişikliği, tek adamlık, cumhurbaşkanına federasyon kurma yetkisinin verildiği iddiası, 18 yaşa milletvekili verilmesi ve milletvekili sayısının 600’e çıkarılması” oluşturdu.

SÜRPRİZ YAPAN İLLER

Aynı heyecan, seçim günü de sürdü ve evet oylarının önde çıkmasıyla sonuçlanan oylama analiz edildiğinde, seçimin sürprizi İstanbul ve Ankara oldu. AK Parti’nin büyük önem verdiği ve kampanyanın son iki günü yoğun çalışma yaptığı bu iki ilde ‘hayır’ oyları önde çıktı. Bu illerde yüzde 2.4’lük farkla hayırlar öne geçti. 1 Kasım seçim sonuçlarına göre, bölgelerde oy sonuçlarında belirgin bir değişiklik olmazken, bölgesel dengeleri bozan iller oldu. Hatay, Çanakkale, Adana, Denizli, Antalya, Mersin, Zonguldak gibi iller, beklenenin aksine tercihini “hayır”dan yana kullandı. Referandumda, en yüksek evet oyu yüzde 81.67 ile Bayburt, en yüksek hayır oyu ise yüzde 80.42 ile Tunceli’den çıktı. 13 büyükşehir evet, 17 büyükşehir hayır tercihi yaptı.

GEÇERSİZ OYLAR YÜKSEK

Referandum sonuçlarında dikkat çeken başka bir durum ise geçersiz oyların sayısındaki artış oldu. 1 Kasım 2015 seçimlerinde 697 bin olan geçersiz oy sayısı, dünkü anayasa referandumunda 847 bin 537’e yükseldi. Parti tercihleri olmadığı için karmaşık olmayan ve sadece ‘evet-hayır’ şeklinde iki tercihle yapılan oylamada geçersiz oyların bu kadar yüksek olması dikkat çekti.

İKİ PARTİDE YÜZDE 10 KAYIP

Uzlaşmayla anayasa değişikliğini Türkiye’nin gündemine taşıyan iki partinin tabanındaki duruma bakıldığında da ilginç sonuçlar ortaya çıktı. 1 Kasım’da AK Parti’nin aldığı yüzde 49.5 oyla, anayasa değişikliğine destek veren MHP’nin yüzde 11.9 olan oyları hesaba katıldığında, iki partinin oy toplamı yüzde 61.4 ediyordu. Referandum sonuçları, iki partinin seçmeninde yaklaşık 10 puanlık fire olduğunu ortaya koydu. Firelerin büyük bölümünün MHP’de olduğu, bu partiden sadece yüzde 3’lük destek geldiği iddia ediliyor. Bu durumda, AK Partili seçmenin sadece yüzde 2’sinin bu sisteme destek vermediği sonucu çıkıyor.

‘15 TEMMUZ’LA KAZANILDI’

AK Parti yönetimi, referandum sonuçlarını gece yarısı partide değerlendirdi. Yapılan ilk değerlendirmelerde, “Seçmen yola devam dedi, ama özeleştiri de istedi” yorumu yapıldı. Parti yöneticileri referandum sonuçlarına ilişkin ilk değerlendirmeleri şöyle oldu: “Belediyelerimiz sonucu olumsuz etkiledi. Seçim, 15 Temmuz’la kazanıldı. Eyalet tartışması iki puan götürdü. Sonuçlar teşkilatlardaki değişimi hızlandıracak. Seçmen ülkeyi yönetmek için ‘uzlaşın’ dedi. Kıyı şehirlerinde dikkat edilmezse yerel seçimler kaybedilir. İstanbul üzerinde özel çalışma yapılmalı. Sonuçlar kabine değişikliğini hızlandıracak. Cumhurbaşkanlığı seçimi için MHP ile ittifak sürecek. AK Parti seçmeni yaşlanıyor. Gençler, eğitimliler ve kentliler AK Parti’den uzaklaşıyor.” (Hürriyet / Nuray Babacan)