Yunanistan'dan sonra sıra kimde?

Krizde yeni Yunanistan ABD eyaletleri olabili Krizin ilk dalgasında batan finans kuruluşları konuşulmuştu, şimdilerde ülkelerin batıp batmayacağı tartışılıyor. Bazılarına göre ise yarın, ABD’de kimi eyaletlerin batma riski konuşuluyor olacak Melis Şenerdem-Global Piyasalar Bundan iki yıl önce ABD'de mortgage piyasasının çökmesiyle başlayan kriz, ikinci aşamada Euro Bölgesi'nin borcu yüksek ülkelerini vurdu. Henüz çok göz önünde değil ancak bazı uzmanlar, ABD'de ekonomiyi canlandırmak için yerel yönetimlerin ve eyaletlerin haddinden fazla borçlandığına ve bunun yeni bir risk oluşturduğuna dikkat çekiyor. Obama yönetiminin ekonomiyi canlandırmak için devreye soktuğu yüz milyarlarca dolarlık teşvik paketi, ağırlıklı olarak altyapı projeleri için harcanıyor. Bu projeleri finanse etmek isteyen eyalet ve belediyeler de ha bire tahvil ihraç ediyor. ABD yönetimi, eyaletlerin ve yerel yönetimlerin ihraç ettiği "Amerika'yı inşa et" tahvillerini (Build America Bonds, BAB) desteklemekte. Birçok eyalet, bu tahvilleri ihraç ederek okul, yol ve köprü gibi altyapıya yönelik yatırımlarını finanse ediyor. Üstelik federal yönetim bu özel borçlanma enstrümanlarının faiz maliyetinin yüzde 35'ini karşıladığı için birçok eyalet ve belediye, bu tahvillerden faydalanıyor. Bir anlamda ABD devleti, yerel yönetimleri bu şekilde sübvanse etmiş oluyor. Milliyet'e konuşan ancak isminin açıklanmasını istemeyen Avrupalı bir yatırım bankası yetkilisi, "ABD şu anda dünyanın en büyük şantiyesine dönüşmüş durumda. Birçok Avrupalı banka, proje finansmanı için buraya yöneliyor" dedi. Reuters haber ajansına konuşan Citigroup'un ABD belediye tahvilleri stratejisinden sorumlu direktörü Patrick Brett de bazı Avrupalı yatırımcıların bu enstrümanlara ilgisinin arttığını doğruladı. Brett, "Yatırımcıların cüzdanlarıyla oy kullandığını ve ABD eyaletlerine yatırım yaptıklarını görüyorsunuz" dedi. 109 milyar dolarlık ihraç Piyasadaki tüm tahviller için federal yönetimin ödeyeceği teşvik miktarının 50 milyar doları bulabileceği belirtiliyor. Bugüne kadar ihraç edilen BAB tahvillerinin üçte biri California ve New York eyaletleri tarafından çıkarıldı. Reuters haber ajansının verilerine göre bugüne kadar bu özel tahvillerden 109 milyar dolar ihraç edildi. Ancak bu tahviller kısa zamanda piyasalarda yeni bir balon oluştuğu endişesi doğurdu. New York Times gazetesinin haberine göre Wall Street bankaları bu tahvilleri satmak için eyalet ve yerel yönetimlerden sıradan tahvillere uyguladıklarından daha yüksek komisyonlar talep ediyor. Bankaların tahvil ihraçlarından kazandıkları komisyonun 700 milyon doları bulduğu tahmin ediliyor. Bazı bankaların da müşterilerine bu tahvillerin değerinin düşeceğine oynayıp açığa satmalarını tavsiye ettiği belirtiliyor. Ayrıca söz konusu tahviller, diğerlerine kıyasla daha ucuz olduğu için buradan hızlı kazanç elde etme fırsatı gören yatırımcılar tarafından kapışılıyor, bu da faizlerinin yükselmesine neden oluyor. İç Gelir Hizmetleri adlı kurum, durumu fark ederek belediyelere tahvillerin doğru fiyatlanıp fiyatlanmadığını sormaya başladı. Bugüne kadar 1.6 milyar dolarlık "Amerika'yı inşa et" tahvili ihraç eden Florida eyaleti tehlikeyi gördüğü için daha fazla ihraç gerçekleştirmeyeceğini açıkladı. ABD Senatosu'nda Cumhuriyetçilerin hazırladığı bir tasarı, bu tahvillerin vadesinin daha önce planlandığı gibi yıl sonunda sona ermesini ve bir daha da çıkarılmamalarını öngörüyor. Ünlü milyarder yatırımcı Warren Buffett da yerel tahvillerde işin çığrından çıkmak üzere olduğundan endişe eden isimlerden. Buffett, finans kriziyle ilgili görüşlerini aktarmak için ABD Kongresi'ne davet edildiğinde yaptığı konuşmada, eyaletlerin tahvil ihracıyla borçlanmasının çok büyük bir soruna yol açmasından endişe ettiğini söylemiş ve şöyle devam etmişti: "Federal hükümet daha önce General Motors ve diğer şirketleri kurtarmışken bir eyalete sırtını dönmesi çok zor olur." Beyaz Saray ise basında BAB hakkında son dönemde çıkan olumsuz haberlere yanıt verirken, bu tahviller sayesinde finansman bulmanın çok zor olduğu bir dönemde binlerce projenin hayata geçirildiğine dikkat çekildi. ABD Hazinesi de BAB'lar sayesinde 2009 yılında yerel yönetimlerin devletin sağladığı teşviğin dışında borçlanma maliyetlerinde 12 milyar dolar tasarruf ettiğini belirtti. California en riskli 10 listesinde En büyük tahvil ihraç eden eyaletlerden California'nın bütçe açığı şu anda 19.1 milyar dolara ulaşmış durumda. Mayıs ayında Londra merkezli kredi araştırma şirketi CMA'in yaptığı bir çalışmada, bu eyalet, batma riski en yüksek 10 "yönetim" arasında yedinci sırada yer aldı. Buna göre California Yunanistan ve Ukrayna'dan daha güvenli, ancak Letonya ve Irak'tan daha riskli durumda. 860 milyar dolarlık teşvik ABD'nin krizden çıkış için bulduğu çözüm, Keynes modelini kaldırdığı raftan indirmek olmuştu. Yani devlet gerekli gördüğü durumlarda ekonomiye müdahele ederek ve özellikle altyapıya yönelik yatırımlarla ekonomiyi canlandırıp istihdam yaratarak durgunluğu bertaraf etmeye soyundu. Barack Obama'nın başkanlığının başladığı ilk günlerde 787 milyar dolarlık dev bir teşvik paketi kabul edildi. Bu paket; ulaşım, enerji ve kamu hizmetine yönelik çeşitli altyapı projelerinin finansmanında kullanılıyor. Ayrıca çarpan etkisi yaratarak birçok yan sektöre hareketlilik getirdiği ve ekonomik canlanmayı hızlandırdığı savunuluyor. Sadece 2010'un ilk çeyreğinde 2.8 milyon kişi istihdam edildi. Üzerine sonradan yapılan eklemelerle teşvik paketinin toplam büyüklüğünün 860 milyar doları aştığı tahmin ediliyor.