Yüksek enflasyonu düşürmenin Türkiye’ye maliyeti ne olur? Murat Sağman anlatıyor

VOLKAN KARSAN – FINANSGUNDEM.COM / KAZANDIRAN SOHBETLER

“Kazandıran Sohbetler”de geleneksel bir söyleşi: Murat Sağman ile bir yılın değerlendirmesi ve gelecek yıla bakış… “Borsada Oynanmaz” kitabının ödüllü yazarı ve bir dönem altın tahmini nedeniyle “kahin” unvanı verilen Sağman, 2024 için çok önemli açıklamalar yaptı.

“BÖYLE BİR POLİTİKA 300 YILLIK İKTİSAT TARİHİNDE YOK, FAİZİ DÜŞÜREREK ENFLASYONUN DÜŞTÜĞÜ BİR ÜLKE DE YOK”

- Sayın Sağman, önce 2023 yılı ekonomisinin bir özetini rica edelim. Sanki seçim öncesi farklı, seçim sonrası farklı bir ekonomik tablo yaşandı, değil mi?

- 2023’te seçim öncesi ve seçim sonrası iki farklı ekonomi politikaları gördük. Seçimden sonra sanki iktidar değişmiş gibi bambaşka bir kadroyla bambaşka ekonomi politikaları uygulandı. Mehmet Şimşek ve Hafize Gaye Erkan önderliğinde 300 yıllık bildiğimiz politikalar devreye girdi. Çok sorulan bir soru var, eğer bunu yapmasaydık ne olurdu diye. Bu yapılmasaydı Türkiye belki de hiperenflasyona girecekti. Seçim öncesi uygulanan politikalar önce kuru sonra enflasyonu patlattı. Sonra enflasyon daha da patlatmasın diye döviz kuru tutulmaya çalışıldı. Bu nedenle, Merkez Bankası tarafından tüm rezervler tüketildi. Üstüne ekstradan borçlanıldı. Bugün geldiğimiz noktada brüt rezervlerimiz 140 milyar dolara gelse de swap sonrası rezervlerimiz eksi 50 milyar dolar civarında. Bu da seçim öncesi uygulanan politikalarla kuru tutmak için harcanmış rezervler…

Böyle bir politika zaten dediğim gibi 300 yıllık iktisat tarihinde yok. Faizi düşürerek enflasyonun düştüğü bir ülke de yok. Mehmet Şimşek’in ifadesiyle heterodoks olan, akılcı olmayan rasyonel olmayan politikalarla bir ödemeler dengesi krizi de çıkabilirdi. Bir ara CDS dediğimiz Türkiye'nin risk primi 900’lere çıkmıştı. Seçimden önce bu 500-600 bandında gidip geliyordu. Şimdi ise 300 baz puanın altına düştü.

Türkiye'nin risk priminde iyi bir düşüş oldu fakat hala daha yüksek. Bizim gibi ülkelerin ortalaması 150 baz puan civarında. Seçim sonrası başlatılan o yeni politikalar zaman alacak ama 2024’te daha da fazla sonucunu göreceğiz. Bu şu demektir, yüksek enflasyon devam ediyor fakat yüksek enflasyonu düşürmek için bir maliyet ödenecek. O da belki önümüzdeki yıl bir ekonomik yavaşlamayla karşı karşıya kalacağız. Reel getiri, reel ücretler düşecek, satın alma gücü azalacak. Ne zaman enflasyon düşmeye başlarsa da faizler tekrar düşürülecek ama ona zaman var.

“YABANCILAR ÇOK AZ RAKAMLA GELMEYE BAŞLADILAR, YABANCILAR GELMEDEN DE BORSANIN SAĞLIKLI YÜKSELMESİNİ DE AÇIKÇASI BEKLEMİYORUM”

- Borsada Oynanmaz kitabınız 2023’te ödül aldı, önce borsa ile başlayalım mı? 2024’te borsada oynayanların değil de borsadan anlayanların sayısı artacak mı?

- Bu kitabım 12’nci baskıya geldi. Ekonomi gazetesi ve Kültür Yaşam dergisi tarafından oy birliğiyle ekonomi ve finans alanında 2023 özel ödülüne layık görüldü. Ben herkese, tüm jüri üyelerine oy birliğiyle kitaba değer veren bu kurum ve kuruluşa teşekkür ederim. Kitabın adı Borsada Oynanmaz, evet borsa bir yatırım yeridir, uzun vadeli düşünmek gerekir. Tek hisseye yatırım değil, varlıkları dağıtmak gerekir. Uzun vade bakmak gerekir, onu kitabımda ifade ettim, fakat borsanın son dönemde de biraz bozulduğunu da görüyoruz.

2022 yılındaki borsayı göremiyoruz. Önceki yıl farklı bir dönemdi. Çok düşük bir faiz ortamı, daha yüksek bir enflasyon vardı ve vatandaş parasını korumak için borsaya gitmek zorunda kaldı. Bu yıl biraz daha karışık bir borsa görüyoruz. Yüksek bir faiz var artık alternatif getiri daha yüksek, borsaya ilgi azaldı. Beklenen yabancılar bir türlü gelmedi. Gelmeye başladılar ama çok az rakamla gelmeye başladılar. Yabancılar gelmeden de borsanın sağlıklı yükselmesini de açıkçası beklemiyorum.

“YÜKSEK FAİZLERLE ŞİRKETLERİN MALİYETLERİ DE YÜKSELECEK, BU DA TABİİ Kİ ŞİRKET KARLILIĞINI ETKİLEYECEK, BORSANIN DA YÜKSELMESİ İÇİN BİR ENGEL OLACAK”

- 2024 yılında yerel seçimin olması, borsa konusunda bir anlam taşıyor mu?

- Bir kere borsa geleceği fiyatlıyor fakat gelecekte de dediğim gibi alternatif maliyetler, alternatif getiri yükselmiş durumda. Bugün borsaya rakip olan yüzde 45’lerde bir mevduat faizi var. Bu yüksek faizlerle şirketlerin maliyetlerinin de yükselmesini bekliyoruz. Bu da tabii ki şirket karlılığını etkileyecek, borsanın da yükselmesi için bir engel olacak. Aynı zamanda döviz bazında, özellikle bizim gibi gelişmekte olan ülkelere göre de çok uygun bir borsamız da var. Bizim fiyat kazanç dediğimiz 5-6 oranla işlem gören piyasamız bizim gibi ülkelerde bu oran 11-12 fiyat kazançla işlem görüyor. Onun için döviz bazında da 5,1’le işlem gören endeks, bugünlerde 2,60 civarında işlem görüyor. Onun için hâlâ potansiyel var. Özellikle hisse bazında potansiyeller olacak ama endeks bazında da potansiyel azalmıştır onu görüyoruz.

“EĞER BU POLİTİKALAR DEVAM EDER VE YABANCI GİRİŞLERİ KURUN 40’IN ALTINDA SENEYİ KAPATACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM”

- Sayın Sağman dövize dönersek, 2024’te dolar için öngörüler 41 lira civarında, sizce altında kalınır mı, çok üstüne çıkar mı?

- Bugün dolar 2024 beklentisi Faiz farkını aldığımızda forward kuruyla baktığımızda 40 lira civarında gözüküyor. Beklentilerde o civarda. Eğer bu politikalar devam eder ve yabancı girişleri başlarsa -özellikle belki de çoğu yabancı seçim sonrasını bekliyor, seçim sonrasında bu politikanın devam edip etmeyeceğime bakmak istiyorlar- kurun 40’ın altında seneyi kapatacağını düşünüyorum. Yani Türk Lirası’nın enflasyondan daha yavaş değer kaybedeceğine düşünüyorum. Yani reel olarak TL’nin gelecek sene değerlenmesi söz konusu olabilir.

“ALTININ GELECEK SENE YÜKSELMESİNİ BEKLİYORUM, AYNI ZAMANDA DÖVİZ DE YÜKSELECEĞİ İÇİN PORTFÖYLERDE MUTLAKA ALTIN DA OLMALI”

- Başlayacağımız yıl yatırımcı sepetini nasıl oluşturmalı? Faiz altın mı öne çıkıyor?

- Mutlaka sepet yapmak gerek, varlıkları dağıtmak gerekecek. Geçmiş senelerde belki borsanın ağırlığını, dövizli enstrümanların ağırlığını daha fazla tutuyorduk. Gelecek sene TL ve faizli enstrümanların ağırlığı biraz daha fazla tutacağız. Yani borsadan ve dövizli enstrümanlardan bir kısmını faizli enstrümanlara kaydıracağız. Bu şu demektir, bir portföyün belki de yarısından fazlası TL faiz enstrümanları, -bunlar mevduat, özel sektör tahvilleri, devlet tahvili olabilir- geri kalanı herkesin risk algısına göre bir miktar borsa olacaktır. Hisse senedi bazında değerlendirmek gerektirecektir.
Diğer tarafta da belki de döviz yerine gram altını tutmak da daha avantajlı olabilir. Altının gelecek sene yükselmesini bekliyorum, aynı zamanda döviz de yükseleceği için portföylerde mutlaka altın da olmalı. Yüzde 50-65 arasında TL enstrümanları, geri kalanı da borsa ve altın arasında bölüştürülebilir.

“BU SEÇİM ÖNEMLİ, BÜYÜK KENTLERİN İKTİDARA GEÇMESİ DURUMUNDA FARKLI GELİŞMELER GÖREBİLİRİZ AMA İSTANBUL, ANKARA MUHALEFETTE KALMAYA DEVAM EDERSE FARKLI AKSİYONLAR SÖZ KONUSU OLABİLİR”

- Kahin lakabını da göz önüne alarak sorsak, 2024’te kimsenin tahmin edemediği bir gelişme görünüyor mu?

- Açıkçası 2024 için çok olağanüstü bir şey öngörmüyorum. Çünkü dışarıda da çok fazla değişkenler söz konusu. Özellikle İsrail, Filistin, Rusya, Ukrayna konuları var. Trump’ın başkanlığa geri gelebileceği olasılığı var. Bu dünya için bambaşka bir anlam taşıyor. Farklı bir yöne gidebileceği söz konusu, bu çok önemli bir konu. Türkiye’de 2024’teki yerel seçimden sonra 2028’e kadar başka bir seçim olmayacak.

Burada özellikle İstanbul ve Ankara sonuçları çok belirleyici olacak. Bu büyük kentlerin iktidara geçmesi durumunda farklı gelişmeler görebiliriz. Ama İstanbul, Ankara muhalefette kalmaya devam ederse farklı aksiyonlar söz konusu olabilir. Bu seçim önemli.

Mutlaka sepet yapmak, varlıkları dağıtmak gerekecek. Geçmiş senelerde belki borsanın ağırlığını, dövizli enstrümanların ağırlığını daha fazla tutuyorduk. Gelecek sene TL ve faizli enstrümanların ağırlığı biraz daha fazla tutacağız. Yani borsadan ve dövizli enstrümanlardan bir kısmını faizli enstrümanlara kaydıracağız.

- Sanal varlıkların geleceği nasıl olacak, 2024’te bir sıçrama var mı?

- O piyasaya regülasyon gelirse kripto paralar için destekleyici regülasyonlar olursa Bitcoin’in 50 bin doları geçme ihtimali var, 2024 yılındaki bu gelişme diğer sanal varlıklara da yansıyacak.

“RİSKLERİ KONTROL ALTINDA TUTMAK, BİLMEDİĞİNİZ ENSTRÜMANLARDA ÇOK RİSK ALMAMAK, BELKİ DE POZİSYONU KAPATMAK YA DA AZALTMAK VE UZUN VADE DÜŞÜNMEK EN ÖNEMLİ KONULARIN BAŞINDA GELİYOR”

- Özellikle borsada yatırımcı sayısının artması finansal okuryazarlığın önemini arttırdı. Yatırımcıların bu girişimlerinin hüsranla bitmemesi için önereceğiniz neler var?

- Ben Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER) Yönetim Kurulu Üyesi’yim. Biz bu konuda önemli çalışmalar yapıyoruz. Bu tür röportajlar da bizim finansal okuryazarlık konusuna katkı vermemize vesile oluyor.

Biz, daha lise yaşlarından başlayıp insanların varlıkların dağıtılması, tek bir varlığa yatırım yapılmaması, birikim yapılması, tasarruf yapılması ve onları da daha sonra yatırıma dönüştürülmesi konularında bilgi sahibi olmalarını sağlamaya çalışıyoruz. Bunun uzun vadeli düşünülmesini, bu yatırımların sistem içinde yapılmasının özellikle altını çiziyorum.

Ülkemizde yaşanan bazı güncel olaylar var, bu yüzden bizim FODER olarak önerdiğimiz bunların sistem içinde yapılması. Riskleri dağıtmak çok önemli. Riskleri kontrol altında tutmak, bilmediğiniz enstrümanlarda çok risk almamak. Belirli yerlerde kol kesmek dediğimiz belki de pozisyonu kapatmak ya da azaltmak ve uzun vade düşünmek en önemli konuların başında geliyor.

“AMERİKA'DA, AVRUPA'DA VE ÇOĞU ÜLKEDE 2024, MUHTEMELEN İKİNCİ YA DA ÜÇÜNCÜ ÇEYREĞİNDEN İTİBAREN FAİZ İNDİRİMLERİ YILI OLACAK”

- Tüm dünya açısında özetlemek istersek, neler öne çıkabilir?

- Geride bırakmak üzere olduğumuz yıl ve 2022 faiz artırım yılları oldu. Amerika'da, Avrupa'da ve çoğu ülkede 2024, muhtemelen ikinci ya da üçüncü çeyreğinden itibaren faiz indirimleri yılı olacak. Özellikle bu beklenti Avrupa ve Amerika merkez bankaları tarafından Mart-Nisan’a çekildi. Bu da dünya için olumlu bir gelişme, faiz indirimi süreci başlayacak. Dünyanın toparlanması bizim için de bir şans. Dünyada şu anda ekonomiler yavaşladı. Dünyanın toparlanması bu zor dönemde bizim için de bir fırsat olabilir.

Prof. Dr. Yusuf Kaderli gözüyle borsa, yatırımcı ve portföy

Ünal Koçak: Türk halkı spekülatif şeyleri çok okuyor

"7/24 enerji" ÇATES halka açılıyor, Genel Müdür Hamdi Alp anlatıyor

40 yıllık sanatçı Özden Özgürdal ile tiyatroyu konuştuk