Yenilenebilir enerji arazisinde rant krizi

Artan enerji maliyetleri, yanı sıra AB Yeşil Mutabakatı ve Sınırda Karbon Düzenlemesi nedeniyle sanayicilerin son dönemde yenilenebilir enerji yatırımlarını artırması, yeni bir rant alanının da kapısını aralamış oldu. Güneş enerjisi santrali (GES) yatırımlarına uygun görülen marjinal tarım arazileri için ortaya çıkan fırsatçıların köylülerden arazilerini satın alıp fahiş fiyata sattığı ya da satış anlaşması yaparak araziler için yüksek bedelde komisyon talep ettikleri öğrenildi. Öte yandan GES yatırımları noktasında süreçlerin uzun, maliyetli ve meşakkatli olduğuna dikkat çeken sanayiciler, firmaların tek tek GES yatırımı yapması yerine OSB’lere verilecek yetkiyle kolektif şekilde GES yatırımı yapılmasının önünün açılmasını talep ediyor.

"Sanayici için tam bir gri alan"

Ekonomim'den Merve Yiğitcan'ın haberine göre, Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Başkanı Yavuz Eroğlu, marjinal tarım arazileri üzerinde oluşan rantı anlattı. Kendi firması da dahil olmak üzere sektördeki firmaların yenilenebilir enerji yatırımlarını artırdığına dikkat çeken Eroğlu, çatı GES’lerin sektördeki fabrikaların enerji sarfının yüksekliği nedeniyle yeterli gelmediğini, bu nedenle birçok işletmenin arazilere GES yatırımı üzerine mesai harcadığını aktardı. Burada güneş enerjisi santrali yatırımı için en önemli sorunlardan birinin uzun vadeli finansman olduğunu kaydeden Eroğlu, bir diğer sorunun ise yatırımın yapılacağı arazinin GES’e uygunluğu olduğuna dikkat çekti. Edinilen bilgiye göre, yatırım yapılacak alanın hem marjinal tarım arazisi olması, hem üretilen enerjinin aktarılacağı ana trafoya yakın olması, hem de söz konusu trafonun üretilen enerjiyi alabilecek kapasitesinin olması önemli. Eroğlu, finansman sorununun sanayicilerin ‘maalesef’ alıştığı ve tanıdığı bir sorun olduğunu söylerken, GES’e uygun arazi sorununun ise sanayiciler için tam bir gri alan olduğunu ifade etti.

Kahvehanelerin yeni gündemi marjinal tarım arazileri

Bu noktada rantın devreye girdiğini dile getiren Eroğlu, “Burada köylünün elinde bu arazileri satın alan ‘çantacılar’ türedi. Hangi arazi marjinal tarım arazisi, hangisi ana trafoya yakın, hangi trafoda kapasite var çok iyi çalışıyorlar. Sonra da o arsaları bulup köylülerden alıyorlar, ya da komisyon üzerine bir satış anlaşması yapıyorlar. Bu kısım sanayicilerin ve enerji şirketlerinin dışında gelişiyor” diye konuştu. Erzurum’da megavat başına 35 bin dolar, Kütahya’da ise 100 bin dolar isteyen simsarların olduğunu söyleyen Eroğlu, “Şu an Anadolu’da birçok köyde kahvehanelerde marjinal tarım arazilerini konuşuyor köylüler” dedi. Marjinal tarım arazileri ve devletin merkez enerji hatlarındaki boşluklar noktasında bir gri bir alan oluştuğunu dile getiren Eroğlu, “Bu alanın bir an önce ıslah edilmesi lazım. Neticede bu iş ticari bir iş devlet kesinlikle tamamen işin içine girmemeli. Ama bunun suiistimal edilmesini engelleyecek bir mekanizma kurması lazım. Marjinal tarım arazisi ve trafolardaki kapasitelerin açık şekilde görülebileceği bir sistem kurulsa bile yeter” ifadelerini kullandı.

"Sanayici enerji üreticisi olmaya zorlanıyor"

GES yatırımları için uygun arazi bulma sorunu otomotiv yan sanayicilerinin de şu sıralar yoğun şekilde gündeminde. Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan TOBB Otomotiv Tedarik Sanayi Meclis Başkanı Alper Kanca, AB mevzuatı gereğince, sektördeki firmaların hammaddelerinde veya kendi üretim proseslerinde kullandığı elektrik sebebi ile karbon vergisine maruz kalacaklarına dikkat çeken Kanca, bunu önlemek için birçok şirketin üretim tesislerinin çatısına güneş enerjisi paneli koyduğunu, ancak bu şekilde elde edilen enerjinin ağırlıklı üretim yapan tesislerde tüketimin yüzde 5-10’unu geçmediğini, bu haliyle çare olmadığını dile getirdi. Bu nedenle sanayi şirketlerinin RES veya GES kurmaya çalıştıklarını aktaran Kanca, “Asıl uzmanlık alanları otomotiv parçası üretmek olan sanayi şirketleri şimdi de enerji üreticisi olmaya zorlanıyorlar” dedi.

“Arsa fiyatları uçmuş”

Süreç boyunca yaşanan sorunlara dikkat çeken Kanca, “Birçok sanayi şirketi aracı şirketler vasıtası ile GES ve RES başvuruları yapıyor. Ancak bürokrasisi çok; arsa arayacaksınız, fizibilite yapacaksınız, güneş panellerini satın alacak, yerleştirecek, daha sonra bakımını yapacaksınız… Kırşehir’de, Urfa’da, Karaman’da arsalar kapış kapış olmuş. Fiyatlar uçmuş! Gerçekten de buralar yatırıma uygun yerler mi, o bölgelerde yatırım yapılsa dağıtım şebekesine bağlanılır mı? Dağıtım altyapısı uygun mu? Bir sürü sorun var. Bunların hepsi ile tek tek sanayici uğraşamaz. Sanayiciye eline çantasını aldırıp, dağ tepe uygun güneş enerji santrali için arazi aratmak doğru değil. Ayrıca bu kadar dağınık yatırımlar zaman içerisinde verimsiz olacaktır” diyerek sanayicilerin yaşadığı sorunları tarif etti.

“OSB’lere yetki verilmeli”

Bu noktada devletin öngördüğü Enerji İhtisas Endüstri Bölgelerinde OSB’lere de yer verilmesi gerektiğini savunan Kanca, “Bu sayede aynı OSB’deki 70-80 firma tek bir çatı altında yatırım yaparlar. Her türlü zaman kaybı azalır. Satın alma bedelleri düşer, bakım ve yönetim masrafları ekonomik olur. Hem de sanayiciler kendi işlerine bakar, dünya ile rekabet ederler” ifadelerini kullandı. Edinilen bilgiye göre, konuyla ilgili Otomotiv Tedarik Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi (TOSB) taleplerini Ankara’ya iletti. OSBÜK’ün de bu konuda mutabık olduğunu belirten TOSB yetkilileri OSB’lere bu yetkinin verilmesinin hem zaman hem de maliyet avantajı yaratacağını belirtiyor.

Dudaroğlu: Fiyatlar daha da artabilir

GES yatırımlarında firmaların başta arazi olmak üzere yaşadıkları sorunları ve TOSB’un OSB’ler üzerinden bu yatırımların yapılmasına yönelik girişimini öğrenmek için TOSB Başkanı Mehmet Dudaroğlu ile görüştük. Dudaroğlu, marjinal tarım arazilerindeki fiyat artışlarını doğrularken, bunun muhtelif bir konu olduğunu, güneş enerjisi açısından en verimli bölgelerde 1’e 10 arttığını, talebin bu şekilde devam etmesi halinde 1’e 100’e kadar artabileceğini vurguladı. “Tabii ki şahısların tapulu arazilerine gidildiği için fiyatlar daha da artabilir” diyen Dudaroğlu, bunun önüne geçebilmek adına tarıma elverişli olmayan ve konut alanları dışındaki hazine arazilerini yenilenebilir enerji yatırımlarına tahsis edilmesinin uygun bir çözüm olabileceğini sözlerine ekledi. TOSB olarak GES yatırımlarının daha hızlı ve uygun maliyette yapılması için girişimde bulunduklarını kaydeden Dudaroğlu, “Bu yatırımların tek tek şirketlerce yapılması yerine OSB’lere yetki verilebilir. OSB’lerin tek bir abone olarak bu enerjiyi enerji endüstri bölgelerinde üretmelerinin sağlanması için yer tahsisi yapılması, OSB’nin GES üretiminde tek abone olması ve OSB’lerin kuracakları GES’ten katılımcılarını faydalandırılması konusunda mevzuat ve yönetmeliklerin düzenlenmesi noktasında talebimiz var. Biz OSBÜK ile bu konuda mutabık kalıp tüm bakanlıklara talebimizi ilettik” dedi.  

10 MW’lık yatırımın maliyeti 8-10 milyon dolar

GES yatırımlarının maliyetini hesaplamaya çalıştığımızda, ortalama 10 MV bir yatırım için yaklaşık 120 dönüm bir arazi gerekiyor. Arazi dahil yatırım bedeli ise ortalama 8-10 milyon dolar arasında hesaplanabilir. EKONOMİ gazetesine konuşan enerji şirketi temsilcileri, arazinin şu anda toplam GES yatırımın maliyetinin yüzde 2-3’ü civarında olduğuna, öte yandan devletin ana trafolarında kapasitenin bir limiti bulunduğuna, dolayısıyla sanayicilerin hızlı davranması gerektiğine, aksi halde bedellerin giderek artacağına dikkat çekiyor. Bu arada ilan sitelerine de bir göz attığımızda çeşitli illerden marjinal tarım arazisi ilanları bulunuyor. Bu arazilerin dönümü 40 bin TL’den başlarken, bazı ilanlarda dönümünün 350 bin TL’ye kadar çıktığı görülüyor.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2 ilde YEKA belirledi

Dünya temiz enerjide yeni bir sanayi dönemine giriyor

Büyük şirketlerden sanal enerji ortaklığı