Yaptırımlar karşısında ayakta kalabilecek mi?

FINANSGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Rus ekonomisi, kendisine diz çöktürmek isteyen ağır yaptırımlar karşısında şaşırtıcı derecede iyi ve uzun süre ayakta kalmayı başardı. Rublenin dünyada bu yılın en iyi performans gösteren para birimi olması ve fosil yakıtlara bağımlı bir dünya ekonomisinde yükselen petrol fiyatları Rus ekonomisinin başarısında kilit rol oynadı. Buna rağmen, görünenin altında bazı hasarlar da yaşanmıyor değil.

France24’ten David Rich’in haberine göre, Rus Rublesi, Pazartesi günü Moskova Borsası’nda ulaştığı değerle, ABD doları karşısında son yedi yılın en yüksek seviyesine geldi. Putin, 17 Haziran’da Sovyetler Birliği sonrası Rusya’nın Batı dünyası ile kurduğu ekonomik ilişkilerin bir sembolü olan St. Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu’nda yaptığı konuşmada rublenin olağanüstü performansını vurgulamaya çok hevesli bir tavır sergiledi. Batı dünyasını uyguladığı yaptırımlarla ilgili aptalca şeyler yapmakla niteleyen Putin, başarısız olduklarının da altını çizdi.

Finansgundem.com’un derlediği bilgilere göre, ABD ve AB önderliğinde Birleşik Krallık, Avustralya ve Japonya gibi ülkeler Rusya’ya 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’yı işgal etmesi nedeniyle ağır yaptırımlar uyguladı. Bu yaptırımlara, Moskova’nın Batı dünyası karşısında adeta bir sigorta olarak gördüğü 300 milyar dolarlık Rus döviz rezervlerinin eşi görülmemiş şekilde dondurulması da dahildi.  

Ruble riski savuşturuldu

Öte yandan, Rus ekonomisinin bu kadar iyi durumda olması, analistlerin Rus ekonomisiyle ilgili olumsuz gelecek öngörülerini değiştirmiyor. Yaptırımların başında, Batı’nın Rusya’yı bahsedilen döviz rezervlerinden mahrum etmesinden hemen sonra dolar ve euro karşısında tarihin en düşük seviyelerini gören ruble, Rusya’yı başka önlemler almaya itti. Bunların başında ise Rusya Merkez Bankası’nın faiz oranlarını yüzde 20’ye yükseltmesi geldi. Rusya ayrıca hem şirketler hem de vatandaşlar üzerinde sermaye kontrolleri uygulayarak Batı’nın bu hamlesine karşılık verdi.

Savaşın başlarında enflasyonu önüne geçilmez şekilde yükseltecek ve rubleye olan güveni sarsacak bir mali panikten korkan Rusya, bu riski başarıyla bertaraf etti.

Yükselen ruble, Merkez Bankası’nın başarısını açık şekilde kanıtlıyor. Paris’te bulunan INALCO Üniversitesi Eş Başkanı Ekonomist Julien Vercueil, rublenin yüksek değere sahip olmasının Rusya için siyaseten tartışmasız bir nimet olduğunun altını çiziyor. Vercueil, savaşın başlarında enflasyonu önüne geçilmez şekilde yükseltecek ve insanların rubleye olan güvenini kalıcı şekilde sarsacak bir mali panikten korkan Rusya’nın bu riski başarıyla bertaraf ettiğini söylüyor. Öte yandan Vercueil, rublenin cari değerinin çok yüksek olduğunu, bu nedenle Rus ürünlerinin yabancı rakipleri karşısında rekabet edemediğini belirtiyor. Vercueil’e bu durum ise Putin’in talep ettiği ithal ikame politikasını daha da karmaşık bir hale sokma riski taşıyor.

Petrol hediyesi

Petrol fiyatlarının yüksek seyretmesi çok uzun yıllardır Moskova’nın işine geliyor. Sovyet Rusya’nın ekonomik zayıflığını gizlemesinin yanında, Rus vatandaşlarının 1970’lerin Brejnev Rusya’sında ve 2000’lerin Putin Rusya’sında görülmemiş yaşam standartlarına sahip olmasını sağlayan bu avantaj, 1990’ların felaketini hatırlayan Ruslar için vazgeçemeyecekleri bir ayrıcalık olma niteliği taşıyor.

AB, savaş başladıktan sonra Rusya’dan yaklaşık 57 milyar euro tutarında fosil yakıt ithal etti.

Bu avantaj bugün ihracatının yüzde 60’ını oluşturan fosil yakıtların oluşturduğu Rusya için daha da hissedilir bir seviyede. Helsinki merkezli Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi’nin yayınladığı rapora göre Rusya, Ukrayna’yı işgalini takip eden 100 günde, artan petrol fiyatlarının tam ortasında, 93 milyar euroluk fosil yakıt ihracatı gerçekleştirdi. AB ülkelerinden yapılan tüm sert çıkışlara ve Kiev tarafından AB ülkelerine uygulanan tüm baskılara rağmen rapor, AB’nin Rusya’dan yaklaşık 57 milyar euro tutarında fosil yakıt ithal ettiğini ortaya koyuyor. Bu rakam Rusya’nın fosil yakıt ihracatının yüzde 61’ine denk geliyor. AB ülkeleri arasında Almanya, Brejnev’den bu yana Rus gazının önemli bir ithalatçısı konumunda bulunuyor. Berlin, Nisan ayı başlarında AB’nin Rusya’dan gaz ithalatına yönelik yasağını reddetmişti.

Yüzde 90 oranında azalacak

Bununla birlikte AB, Haziran ayı başlarında kabul edilen altıncı tur yaptırımlara Rusya’nın ham petrol ve petrol ürünlerine yönelik kademeli olarak uygulanacak bir ambargoyu da dahil etti. Buna göre Rusya’dan yapılacak ithalatın 2023 yılına kadar yüzde 90 oranında azaltılması bekleniyor.

Rusya küresel petrol üretiminin yüzde 11’inden fazlasına sahip. Bu nedenle AB ambargosu, içinde bulunulan aşırı enflasyon döneminde petrol fiyatlarını daha da artırma riski taşıyor. Ancak Fransız finansal hizmetler şirketi Ostrum Asset Management Ekonomik Araştırma Başkanı Philippe Waechter, bu yasağı AB’nin Moskova’ya karşı kullanabileceği güçlü bir silah olarak nitelendiriyor. Waechter, bu önlemin Rusya’nın ayakta kalmasını sağlayan şey olan petrol avantajını sarsacağını söylüyor. Avrupa’nın Rus gazına bağımlı olması nedeniyle herkesin Rus gazını konuştuğunu söyleyen Waechter, Rusya’ya asıl avantajı ise petrolün sağladığını belirtiyor. Waechter, Rusya’nın petrolden gaza kıyasla üç kat fazla kazandığına dikkat çekiyor.

Rusya’ya asıl avantajı petrol sağlıyor.

Üretime yönelik tehditler

Rusya finansal hizmetler sektörü bugüne kadar Batı yaptırımlarını göğüsleyebildi. Ancak imalat sektörünün çoğu, özellikle de Nisan ayında yüzde 78,5 gibi olağanüstü bir düşüş yaşayan otomotiv endüstrisi başta olmak üzere, büyük bir darbe aldı. Bunda Mercedes-Benz, Volkswagen ve Renault gibi uluslararası şirketlerin Rusya’dan ayrılmasının yanında elektronik bileşenler bakımından bir kıtlık yaşandığı dönemde Batı’nın bu alana da ambargo koymasının etkisi oldu.

Rusya’nın havacılık endüstrisi de AB, ABD, İngiltere ve Kanada’nın hava sahalarını Rus uçaklarına kapatmasıyla darbe aldı. Hava yolculuğu bu durumdan önemli ölçüde olumsuz etkilendi ve bilet fiyatları görülmemiş seviyelere yükseldi.

Bununla birlikte, Nisan ayına ait veriler, Rusya’da iyi durumda olan sektörlerin sadece petrol ve madencilik olmadığını gösteriyor. Rusya’da 2022 yılında ilaç ve içecek sektörleri de çift haneli büyüme rakamlarına ulaşan sektörler oldu.

İnovasyon eksikliği

Ancak Vercueil, Rusya’nın şu ana kadar gösterdiği ekonomik performansın sürdürülebilir olup olmadığını soruyor. Şu an için resmi rakamların üretimde keskin bir düşüş göstermediğini ifade eden Vercueil, yüksek enflasyona rağmen yaptırımların ilk etkisinin de belli oranda emildiğini söylüyor. Ancak Vercueil’e göre, orta ve uzun vadede Rusya’nın Batı ekonomilerinden ayrılmasının yaşam standartları ve teknolojik yetenekler açısından ciddi olumsuz sonuçları olacak. Bazı Asya ülkeleri ile olan ilişkilerinin bu zararın bir bölümü telafi edebileceğini söyleyen Vercueil, bunun yine de tam olarak yetmeyeceği görüşünde.

Rusya’da 2022 yılında ilaç ve içecek sektörleri çift haneli büyüme rakamlarına ulaşan sektörler oldu.

2022’de durgunluk bekleniyor

Rusya bugün yaptırımların etkisini yumuşatma noktasında başarılı görünüyor. Ancak toparlanma yeteneği için aynı şeyi söylemek mümkün mü? Waechter, bu savaşın sadece devlet gelirlerini tekelleştirmekle kalmadığını aynı zamanda Rusya’nın Batılı şirketlerin sağladığı teknoloji transferlerinden de mahrum kalmasına neden olduğunu belirtiyor. Waechter “Bu durum, Moskova’nın Çin’e olan bağımlılığını belirgin ölçüde artırmadığı sürece telafi etmekte zorlanacağı bir inovasyon eksikliği anlamına geliyor” diyor.

Rus Ekonomi Bakanlığı, Mayıs ayında yaptığı açıklamada, 2023 yılında ekonomi genelinde uygulanacak bir ‘yapısal dönüşüm’ yöntemiyle büyüme hedefine yönelmeden önce, 2022 yılında yüzde 7,8 ila yüzde 8,8 arasında bir durgunluk beklediğini ifade etti. Bu oran, Rusya’nın son yirmi yılda GSYİH’sında yaşanacak en büyük yıllık düşüş anlamına geliyor.

İngiltere'den Rusya'ya yeni yaptırımlar

AB'nin Rusya'ya yönelik yaptırımlarında yeni hedef altın

Rusya'nın altın ve döviz rezervleri azaldı