Yapay zeka aptallaştırıyor mu?

FINANSIN GÜNDEMİ - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Eleştirel düşünme, en temel düzeyde, analiz, değerlendirme ve sentezleme gibi zihinsel süreçleri içeriyor. Peki bu süreçleri sizin yerinize başka birinin yapması zihinsel anlamda kişiyi nasıl etkiliyor?

Finansın Gündemi’nin derlediği bilgilere göre, yapay zekanın yerimize düşünmesi “Daha mı aptallaşıyoruz?” sorusunu akla getiriyor. Bu, yapay zekanın eleştirel düşünmeyi nasıl etkilediğine odaklanmayı zorunlu kılıyor.

Eleştirel düşünme

Crowdbotics'te araştırma ve inovasyon başkan yardımcısı olan Cory Hymel’in Fortune’da yer alan makalesine göre, eleştirel düşünme, etkili liderliğin, problem çözmenin ve inovasyonun temel taşıdır; peki bu süreçte beyninizde tam olarak neler olur?

En temel düzeyde eleştirel düşünme, mantıklı kararlar almak için bilgileri analiz etme, değerlendirme ve sentezleme yeteneğidir. Eleştirel düşünme, hem kasıtlı hem de sürdürülebilirdir; problem çözme, karar verme ve yansıtıcı düşünme gibi çeşitli bilişsel süreçleri kullanır; dürtüsel tepki vermenin veya içgüdülerinize güvenmenin tam tersidir.

İnsanlar eleştirel düşünmeye kişisel tercihlerine, hedeflerine veya çözmeye çalıştıkları sorunun doğasına göre birçok farklı şekilde yaklaşır. Bazıları, dikkat dağıtıcı unsurlardan uzak, uzun süreli düşünmeyi içeren üretkenlik uzmanı Cal Newport'un 'derin çalışma’ kavramına yakın şekilde bu süreci deneyimler. Benzer şekilde, Andy Tryba'nın mermer yöntemi, tek bir göreve 30 dakikalık yoğun odaklanma bloklarını tamamladığınız için zihninizi ödüllendirir.

Ortak nokta ‘zaman’

Ancak yönteminiz ne olursa olsun, ortak nokta zamandır. Gerçek eleştirel düşünme sürekli ve bilinçli bir çabadır ve bu becerinin, hızla gelişen ve giderek daha fazla yapay zeka destekli dünyamızda her zamankinden daha hayati olduğu kabul edilebilir.

Yapay zekanın neredeyse her iş, kişisel yaşam ve eğitim katmanına nüfuz etmesi ve zekanın neredeyse kişileştirilmiş hali aracılığıyla anında geri bildirim sağlama yeteneği nedeniyle birçok kişi ona aşırı güvenmeye başlıyor.

Bilişsel boşaltma

Bu insanları düşündürmesi gereken bir durum: “Yapay zeka bizi ‘daha aptal' mı yapıyor? Eleştirel düşünme yeteneğimiz, arkamıza yaslanıp yapay zekanın bizim için kirli işi yapmasına izin verdiğimizde kayboluyor mu?” Bu bilişsel boşaltmanın, bilgileri analiz etmek, değerlendirmek ve sentezlemek için aktif bilişsel katılım gerektiren eleştirel düşünmeyi etkilediğini gösteren artan araştırmalar ve kanıtlar bulunuyor.

Bilişsel boşaltma, basitçe, çalışma belleğinizdeki bilişsel yükü azaltmak için harici bir kuvvet kullanma eylemidir. Bu, bir görüntüyü daha iyi görmek için başınızı eğmek veya 200 milyardan fazla parametreden oluşan bir sinir ağını kullanarak yaban mersinli kek tarifi oluşturmak kadar basit olabilir.

Hız ve anında yanıtlar peşinde koşarken kaybettiklerimiz

Yapay zekanın beynimize neler yapabileceğine veya yaptığına baktığımızda, teknolojinin insan hayatının hemen hemen her alanını yeniden şekillendirdiği ilk sefer olmadığını hatırlamak önemli. 2011'de bir grup araştırmacı, Google'ın anında bilgi erişimi sağlama yeteneğinin etkisini araştırdı. İnsanların bilgilerin sürekli olarak erişilebilir olmasını beklediklerinde, öğenin ayrıntılarını hatırlamaktansa nerede bulacaklarını hatırlama olasılıklarının daha yüksek olduğu bulundu.

Birçokları için bir zamanlar bilgiye anında erişilemiyordu. Bir şey hakkında daha fazla şey öğrenmek istiyorsanız kütüphaneye gider, katalogları karıştırır, bölümü bulur, koridoru bulur, kitabı arar, içindekiler tablosunu okur, bölüme geçer ve sonra okurdunuz. Bunu yapmak istemezseniz, cevabı bilemezdiniz.

Günümüzde cevapları bulmak için gereken destansı arayışlar fazlasıyla azaldı. İnsan artık Google'dan ChatGPT'ye kadar bilgisayar araçlarımızla simbiyotik olan, bilgiyi bilmekten çok nerede veya nasıl bulunacağını bilmenin önemli olduğu doğal sibernetik organizmalara dönüşmüş durumda. Ancak bu yadsınamaz kolaylık ve hız ne pahasına gerçekleşmekte?

Yapay zeka düşünme eylemini temelden değiştiriyor mu?

Yapay zekanın eleştirel düşünce üzerindeki etkisini, zihinsel yükümüzün çoğunu dış kaynak kullanarak yaptığımıza dair ciddi bir uyarı veya işaret olarak görmek tepkisel bir analiz olabilir. Ancak belki de bu yanlış sorudur. Derin düşüncede bir düşüş talihsiz bir sonuç mu olur, yoksa değişim kaçınılmaz mıdır? Ve bu mutlaka kötü bir şey midir? Bilişsel yük teorisi buna ‘hayır’a yakın bir cevap verirken, diğerleri evet diyor.

Matbaadan internete kadar her büyük teknolojik sıçrama, insan zekasını körelteceği korkusuyla birlikte gelmiştir. Aslında, bu düşünce çizgisinin kökeni, yazıya güvenmenin insanların hafızasını ve gerçek anlayışını zayıflatacağı endişesini gösteren Sokrates'e kadar uzanmaktadır. Ancak nihayetinde her yenilik, yeni ilerleme biçimlerinin önünü açmıştır.

Her iki taraftan da gerçek dünyadan bir örneği incelemek mümkündür. Bugünün gerçek dünyasında yapay zeka, modellerin kalıpları belirlemek, eğilimleri tahmin etmek ve gürültüyü filtrelemek için büyük veri kümelerini analiz edebildiği alanlarda yoğun olarak kullanılıyor. Madalyonun bir tarafında bu harika çünkü çok fazla bilişsel işi boşaltıyor ve insanların korelasyonları görmesini ve kararlar almasını sağlıyor. Diğer taraf ise yapay zekaya bu şekilde güvenmenin insanların derinlemesine bağımsız analiz yapma yeteneğini azalttığını söylüyor.

Peki yapay zeka bizi daha aptal mı yapıyor?

Cevap ‘evet’e fazlasıyla yakın. Bilişsel yük boşaltma, başlangıçta zihinsel kaynakları özgürleştirirken sonunda entelektüel yeteneklerimizi azaltabiliyor. Bazı akademisyenler, insanların kapsamlı analitik düşünmeye daha az meyilli hale gelmesiyle birlikte ‘bilişsel tembellik’ gelişebileceği konusunda uyarıyor. Hafıza ve karar alma işlevlerini yapay zeka sistemlerine devretmek, bu zihinsel görevleri bağımsız olarak yerine getirme yeteneğimizi kademeli olarak aşındırabilir ve potansiyel olarak bilişsel uyum ve dayanıklılığı tehlikeye atabilir.

Bilişsel destek için yapay zekaya olan geniş bağımlılığımız, hafıza, analiz ve problem çözme yetenekleri de dahil olmak üzere temel zihinsel yeteneklerimizi zayıflatıyor. Bilişsel işlevlerin bu şekilde sürdürülen ve artan dış kaynak kullanımı, iç zihinsel süreçlerin körelmesine yol açıyor ve muhtemelen uzun vadeli hafıza işlevinde ve genel bilişsel refahta bozulmaya yol açıyor. Elbette tüm bu olumsuzlukların somut sonuçlarını ‘zaman’ın göstermesi bekleniyor.

Aptallaşmak kötü bir şey mi?

Peki bu kötü bir şey mi? Yapay zeka, günümüz standartlarına göre ‘bilişsel tembelliği’ hızlandırabilir, ancak bu daha kötü durumda olduğumuz anlamına gelmez. Kısa bir süre önce, sadece bir hesap makinesi kullanmak bile ‘tembellik’ olarak görülüyordu ancak artık gittiğiniz her yere telefonunuzu taşıyorsunuz. Yeni teknolojide olduğu gibi, insanlık da onu en iyi şekilde kullanmak için büyüyor ve dönüşüyor. Ancak bu örneklerin yapay zeka ile farkı, insanları etkileme hızı.

Kendimize sormanız gereken soru şu: “Bilişsel becerilerdeki düşüş, benzeri görülmemiş bir kolaylık ve küresel ilerleme için ödemeye değer bir bedel mi?” Yoksa yapay zeka eleştirel düşüncemizi azaltmıyor, onu geliştiriyor olabilir mi?”

Yapay zeka tarafından üretilen iç görülerden yararlanma, hızlı değişikliklere uyum sağlama ve yanlış bilgiden gerçeği ayırt etme yeteneği, insan zekası için yeni bir ölçüt haline gelebilir. Sonuç olarak önemli olan, yapay zekanın hayatın pek çok alanına nüfuz etmesiyle eski düşünce biçimlerimizi kaybedip kaybetmediğimiz değil, yenilerini benimsemeye hazır olup olmadığımızdır.

Haberi yapay zekadan almak yüzde 50 yanılmak demek

CEO’lar meslektaşlarından çok yapay zekaya güveniyor

CFO’lara yapay zeka şartı

Yapay zekaya teslim olduk!

Yapay zeka üretkenliği artırıyor, mutluluğu azaltıyor

Yapay zekayı bir milyar kat hızlandıracak buluş