Yabancı yatırımcıların Türkiye aşkı bitti mi?

Son bir yılda finanstan perakendeye, e-ticaretten enerjiye farklı alanlarda faaliyet gösteren yabancı şirketlerin Türkiye'den çıktığına ya da çıkma kararı aldığına şahit olduk. Bu çıkışların bir kısmında Türkiye ekonomisindeki gelişmeler, büyüme hızındaki düşüş ve kurlardaki değişim etkili olsa da, pek çoğunda şirketlerin kendi iç dinamiklerinin ve küresel stratejilerinin payı var.

Türkiye ekonomisi uluslararası yatırım çekme konusunda 2002 yılından bu yana önemli bir yol kat etti. Geçtiğimiz yıl tüm dünyada uluslararası doğrudan yatırımlar yüzde 16 azalırken, Türkiye, önceki yıla göre ufak bir artışla 12,5 milyar dolar uluslararası doğrudan yatırım çekti. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi'nin geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamaya göre, 2015 yılının Ocak-Ağustos dönemine bakıldığında ise geçen yılın aynı dönemine göre uluslararası yatırımlarda yüzde 35'lik bir artış söz konusu.

Ancak yabancı yatırımlara dönük bu olumlu tablonun yanında son bir yılda Türkiye pazarından çıkma kararı alan yabancı şirketler de var. Hem de bir hayli... 2015'in başından itibaren Limango'dan Groupon'a, Habitat'tan Lush'a kadar birçok yabancı şirket Türkiye'den çıktı. Uluslararası şirketlerin çıkış kararının arkasında ise makroekonomik gelişmeler, şirketlerin küresel/yerel strateji değişiklikleri, yerel rekabet ortamında başarılı olamamaları gibi faktörler yatıyor.

FİNANSTA ÖNEMLİ ÇIKIŞLAR

Türkiye'den çekilme kararı alan şirketler arasında finans ve perakende şirketlerinin ağırlığı dikkati çekiyor. Türkiye macerasına 1990'da başlayan küresel bankacılık devi HSBC, 2013'ten bu yana ülkemizdeki şube sayısını azaltıyordu. Gelecekte oluşacak büyüme fırsatlarını yakalayabilmek ve bankacılık sektöründeki yapısal değişikliklere ayak uydurabilmek adına kaynaklarını yeniden da-ğıtacağını açıklayan şirket, son olarak küresel küçülme planlan kapsamında Türkiye ve Brezilyadaki faaliyetlerini durduracağını açıkladı. Şirket, Türkiye'deki operasyonunu devretmek için finans kuruluşlarıyla yaptığı görüşmeleri sürdürüyor. Bunlara yenilerinin de eklenmesi bekleniyor. HSBC gibi Yunanistan'ın en büyük bankası NBG de 2006'da aldığı Finansbank'ı satarak Türkiye'den çıkma kararı aldı.

Mart 2012 tarihinde Mira Menkul Değerler A.Ş.'yi satın alarak Türkiye'ye yatırım yapan ilk Rus finansal kurum niteliğini kazanan Renaissance Capital de küresel daralma planları kapsamında İstanbul ofisini kapatma karan alan şirketlerden biri oldu. Şirket, İstanbul ofisini kapatarak, Türkiye ile ilgili operasyonlarını Dubai ve Londra'ya taşıyacağını açıkladı.

Son dönemin en gözde yatırım alanlarından olan e-ticaret ve perakende sektörlerine satın almalarla giren pek çok yabancı olmuştu. Bunlardan biri de e-ticaret ve perakende devi Otto Group'tu. Şirket Türkiye'ye Limango markasıyla giriş yapmıştı. Özel alışveriş sitelerinin popüler olduğu yıllarda pazardaki en güçlü sitelerden biri olan Limango, 30 Mart itibariyle Türkiye'deki faaliyetlerine son verdi. Hemen arkasından ise Groupon faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı. 2010 yılında ŞehirFirsati.com'u alarak Türkiye'ye giren şirket, ağustos ayında Türkiye'deki faaliyetlerine son verdi.

MAĞAZALARINI KAPATTILAR

Türkiye'ye 2007'de giren İngiliz mobilya markası Habitat da mağazalarını kapatarak yakın zamanda ülk¬mizden çıkma kararı aldı. Önümüzdeki beş yılda 45 mağaza açma hedefi varken aniden çıkış yapmasında, markanın Türkiye'deki temsilcilerinin aldığı karar etkili oldu.
Habitat'ın ardından 2011 yılında Türkiye pazarına giriş yapan Danimarkalı lüks dekorasyon markası BoConcept de Türkiye'de aradığını bulamadı. 53 ülkede 350'ye yakın mağazası bulunan BoConcept, Etiler, Nişantaşı ve Bağdat Caddesi'ndeki mağazalarını kapattı. Danimarkalı şirketin Türkiye pazarından çıkıp çıkmayacağı henüz net değil. BoConcept'in Türkiye'de yeni distribütör arayışında olduğu da söylentiler arasında.

Türkiye'den çıkan perakende markaları arasında doğal sabun ve kozmetik markası Lush da var. Marka Türkiye'deki tüm satış faaliyetlerini durdurdu ve var olan mağazalarını da kapattı.

ENERJİYE DE SIÇRADI

Türkiye'de 1992 yılından bu yana faaliyet gösteren Fransız devi Total, istasyonlarını sattı. Sektördeki kârlılık baskısı nedeniyle bu karan alan şirket, Türkiye'deki akaryakıt istasyonları ile ticari satış, tedarik ve lojistik varlıklarını Demirören Grubu'na sattı. Dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğal gaz oyuncularından biri olan Statoil ise Türkiye irtibat bürosunu 15 Haziranda kapatma kararı aldı. Norveçli enerji devi Statoü'in bu kararında, Şahdeniz Projesi'ndeki tüm hisselerini Malezyalı Petronas şirketine satmasının etkili olduğu söyleniyor.

Son olarak ise Emare Spa Türkiye'den çıkıyor. 1998 yılında İtalyan Emare Spa ve Faik Çelik Holding ortaklığı ile kurulan Emarc-Çelik ortaklığından ayrılan şirket, ortağına hisselerinin yüzde 55'ini devretmeye hazırlanıyor.

"ÇIKIŞLARIN SİSTEMSEL BİR BOYUTU YOK"

KPMG Türkiye Birleşme ve Satınalma Danışmanlığı Şirket Ortağı Raymond Timmer, birçok şirketin hala büyüyen ve gelişen bir ülke olarak Türkiye'ye giriş yapmayı istediğini söylüyor. Timmer, çıkma kararı alan şirketlere bakıldığında ise bunların farklı nedenler ortaya koyduklarını belirtiyor. Raymond Timmer, konuşmasına şöyle devam ediyor: "Örneğin dev bir banka, faaliyet gösterdiği pazarda lider olma stratejisi ile global arenada varlıklarını azaltma kararı alması sonucunda sadece Türkiye'deki değil dünyadaki birçok operasyonuna son verdi. Dijital pazarlama devlerinden biri tamamen sosyokültürel nedenlerle (internet üstünden alışveriş tercihleri, tüketicinin halen Türkiye'de internete yüzde 100 güven sağlamamış olması) Türkiye'den çıkış kararı aldı. Genel olarak nedenlere baktığımızda tek bir nedene işaret etmek zor ve yatırım çıkışları sistemsel bir boyut kazanmamış durumda."

ÇIKIŞLAR SÜRER Mİ?

EY Türkiye Kurumsal Finansman Bölüm Başkanı Müşfik Cantekinler, bazı şirketlerin, gelişmekte olan ülkelere bağımlılıklarını azaltmak amacıyla yakın zamanda Türkiye'den ve diğer birçok ülkeden çıkış yaparak gelişmiş ülke pazarlarına odaklanma kararını aldığını gözlemlediklerini söylüyor. Cantekinler, çıkışların önümüzdeki dönemde sürüp sürmeyeceğiyle ilgili olarak ise şunları söylüyor: "Uluslararası şirketlerin yeni ülkelere giriş yapma ve bazı ülkelerdeki operasyonlarını durdurma/devretme kararlarının olağan süreçler olduğunu ve şirketlerin önceliklerinin ve stratejilerinin türlü nedenlerle dönem dönem değiştiğini değerlendiriyoruz. Bu kapsamda Türkiye’ye giriş yapan yabancı firmaların yanı sıra çıkış yapan firmaların da önümüzdeki dönemde olacağını ve bu gelişmelerin doğal bir seyirde devam edeceğini düşünüyoruz."

Türkiye den çıkan ya da çıkacağım açıklayan yabancı şirketler

Şirket: HSBC
Türkiye’ye ne zaman geldi: 1990
Neden çıkış kararı aldı: Küresel küçülme planları kapsamında Türkiye'deki faaliyetlerini satma kararı aldı.

Şirket: Total
Türkiye’ye ne zaman geldi: 1992
Neden çıkış kararı aldı: Sektördeki kârlılık baskısı nedeniyle ülkeden çıkmaya karar verdi.

Şirket: Statoil
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2001
Neden çıkış kararı aldı: Şahdeniz Projesi'ndeki tüm hisselerini Malezyalı Petronas şirketine sattı.

Şirket: NBG
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2006
Neden çıkış kararı aldı: AB'nin getirdiği sermaye güçlendirme kriteri nedeniyle Finansbank'ı satma kararı aldı.

Şirket: Habitat
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2207
Neden çıkış kararı aldı: Markanın ülkeden çıkmasında Türkiye'deki temsilcilerinin aldığı karar etkili oldu.

Şirket: Lush
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2007
Neden çıkış kararı aldı: Geleceğe dönük hedeflerdeki farklılıklar nedeniyle ülke operasyonunu kapattı.

Şirket: Limango
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2009
Neden çıkış kararı aldı: İstediği performansı yakalayamadığı için Türkiye'den çekildi.

Şirket: Baumax
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2010
Neden çıkış kararı aldı: Şirket bazı ülkelerden çıkış kararı aldı. Bunlar arasında Türkiye de vardı.

Şirket: Groupon
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2010
Neden çıkış kararı aldı: İstediği performansa ulaşamadığı için ülkeden çekilmeye karar verdi.

Şirket: BoConcept
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2011
Neden çıkış kararı aldı: Türkiye temsilcisi istediği geri dönüşü alamayınca mağazaları kapattı.

Şirket: Renaissance
Türkiye’ye ne zaman geldi: 2012
Neden çıkış kararı aldı: İstanbul ofisini kapatan şirket operasyonlarını Dubai ve Londra'ya taşıdı.
(FATOŞ BOZKUŞ/EKONOMİST DERGİSİ)