Ucuz gaza hücum Botaş'a zarar getirdi

Avrupa'da yaşanan doğalgaz tedarik krizi nedeniyle gaz fiyatları yüzde 200'ün üzerinde artış kaydederken ve şirket iflasları gündeme gelirken Türkiye'de Botaş'ın piyasaya sübvansiyonlu fiyatla gaz sunması talepte patlama yaşattı. Ancak bu gelişme Botaş'a yüzlerce milyon dolar zarar getirdi. Konuyla ilgili Mustafa Kemal Çolak'ın Dünya'da yer alan haberi şöyle:

Enerji emtialarında ortaya çıkan tarihi fiyat artışları, Türkiye’de enerji kaynaklarına yönelik önemli bir değişimi de beraberinde getirdi. Dünya genelinde fosil emtiaların tamamında yaşanan fiyat artışları tüm dengeleri değiştirirken, elektrik üretiminde ve sanayide talep doğalgaza kaydı. Doğalgazın tercihinde çok önemli bir neden bulunuyor.

Türkiye doğalgaz ithalatının yüzde 93’lük bölümünü gerçekleştiren Botaş’ın, piyasaya sübvansiyonlu tarifeden ürün sunması, talebin ana nedenini oluşturdu. Yılın özellikle ikinci çeyreğinden itibaren hızlanan talep sonucu, ilk yarı itibariyle Türkiye’nin toplam doğalgaz ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre 34.9 oranında artış kaydetti.

Geçen yılın ilk yarısında 22.5 milyon Sm3 doğalgaz ithal eden Botaş (Tüm ithalatın yüzde 93’ünü karşılıyor) ve özel sektör kuruluşları, bu yılın ilk altı ayı sonunda 30.3 milyon Sm3 ithalata imza attı. Yalnızca geçen Haziran ayında gerçekleşen ithalat yüzde 104.2 oranında artarak, 1 milyon 990 bin Sm3 ’ten, 4 milyon 65 Sm3 ’e yükseldi. Haziran ayında gerçekleşen dış alımın çok önemli bir kısmı Botaş tarafından gerçekleşti. Geçen yıl Haziran ayında 1.7 milyon Sm3 ithalat gerç kleştiren Botaş’ın bu yılın Haziran ayındaki ithalatı yüzde 117,5 oranında artarak 3.8 milyom Sm3'e ulaştı.

EPDK'nın ilk altı ay rakamları ne diyor?

Tüketim rakamlarına baktığımızda ise 2020 yılının ilk altı aylık bölümünde, 24.5 milyon Sm3 olarak karşımıza çıkan rakam, bu yılın aynı döneminde 31.4 milyon Sm3 olarak gerçekleşti. Bu yılın haziran ayında ise tüketim, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 70.2 oranında artarak 3 milyon 832 bin Sm3 oldu.

Yukarıda özetlemeye, yandaki tablolarla da ifade etmeye çalıştığımız ilk altı aylık rakamlar, EPDK tarafından açıklanan verilerden oluşuyor. Piyasadan edindiğimiz bilgiye göre geçenr temmuz, ağustos ve içinde bulunduğumuz eylül ayında, doğalgaza talebin çok daha yüksek oranda arttığını ifade edebiliriz. Çünkü örneğin ithal kömür fiyatlarının yalnızca son üç ay içinde yüzde 70 oranında artmasıyla, bu alandaki ihtiyacın olabildiğince, Botaş tarafından piyasaya düşük tarifeden verilen doğalgaza kaydığı rahatlıkla söylenebilir.

Peki, bu artışlara sebep olan Botaş, piyasaya nasıl bir fiyat tarifesi ile ürün sunuyor. Stratejisi ile sanayiye görece ucuz enerji girdisi sağlamayı amaçladığı tahmin edilen Botaş’ın alım fgyatlarını ve satış fiyatı tarifelerini yandaki sütunlardan görebileceksiniz. Kısaca özetlememiz gerekirse, geçen ocak ayında Botaş’ın 177 dolardan aldığı 1000 Sm3 doğalgazın fiyatı, geçen haziran ayında 215 dolar olarak ortaya çıktı. O tarihten sonra da hızlı artış kaydeden fiyatlar, içinde bulunduğumuz ay içinde 320 dolarlara seviyesine yükseldi.

Piyasayı destekleme yönünde strateji izleyen Botaş’ın satış fiyatları ise geçen ocak ayında mesken ve ticarethanelere dönük 171 dolar olurken, elektrik üretenler ile sanayiye yönelik 191 dolar olarak ortaya çıktı. Tüm kullanıcılara asıl indirim ise geçen nisan ayından itibaren başladı. Haziran ayındaki satış tarifeleri ticarethane ve mesken için 154 dolar, sanayi için 173 dolar, elektrik üretenler için de 199 dolar oldu.

Botaş’ın geçtiğimiz martta mesken ve ticarethanelerde, nisan ayından itibaren de doğalgaz ticareti yaptığı tüm birimlerde net zararına satış gerçekleştirdiğini ifade edebiliriz. Piyasa otoriteleri, Botaş'ın satış stratejilerinin bu şekilde devam etmesi halinde zararın katlanarak büyüyeceği öngörüsünü yapıyor.

Doğalgaz santrallerinin payı yüzde 31 oldu

Botaş’ın son üç aydaki zararının 480 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor. İlk yarıdaki zararın ise ilk üç ayın karlarından düşülmesiyle 376 milyon dolar olarak ortaya çıktığı varsayılıyor. Botaş’ın özellikle ikinci çeyrek itibariyle devreye aldığı alış fiyatından daha düşük bedelle satışa sunduğu doğalgazın, piyasada ciddi destek mekanizması oluşturduğu bir gerçek. Gerek enerji alanında, gerekse sanayi cephesinde doğalgaza yönelik önemli bir talep kaymasını beraberinde getirirken, yanı sıra PTF olarak tanımlanan elektrik satış fiyatlarının da düşük çıkmasına yol açtı.

Bu durum ise özellikle ithal kömüre dayalı üretim yapan termik santrallerin ‘ünite’ kapatmalarına yol açarken, enerji arzında da sıralamayı değiştirdi. Şöyle ki, geçen yıl enerji üretiminde HES’lerden sonra (yüzde 26 idi) ikinci büyük payı olan doğalgaza dayalı santraller (yüzde 22 idi), bu yıl yüzde 31 ile en büyük elektrik üreticisi kanal oldu. Geçen yıl üçüncü büyük üretici olan ithal kömür santrallerinin payı yüzde 21’den yüzde 17’ye geriledi.