Türkiye dünya sıralamasında 20 yıl geriye gitti

Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir ilk kez 13 bin doları aştı. TÜİK’e göre kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) 2023 yılında 13 bin 110 Amerikan doları oldu. 2020 yılında kişi başına milli gelir 8 bin 600 dolardı. Böylece son 3 senede kişi başına düşen milli gelir dolar bazında yüzde 52 artmış oldu.

Bu artışa rağmen Türkiye bu alanda dünyada 69. sırada bulunuyor. 2003 yılında da Türkiye 69. sıradaydı. İktisatçılar da sığınmacılar ve dolar enflasyonu dikkate alındığında son 10 yılda dolar bazında kişi başına milli gelirin yüzde 20’den fazla düştüğünü belirtiyor.

TÜİK verilerine göre AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılında kişi başına milli gelir 3 bin 608 dolardı. 2008 yılında bu miktar ilk kez 10 bin dolar barajını aşarak 11 bin 18 dolar gerçekleşti. 2013 yılında kişi başına milli gelir 12 bin 582 dolar ile en yüksek seviyeye çıktı.

Bu tarihten sonra kademeli olarak düşen milli gelir 2020’da 8 bin 600 dolara kadar geriledi. 2013-2020 arasında kişi başına milli gelir dolar bazında hep düştü. 2022’de tekrar 10 bin sınırını aşarak 2023’te tüm zamanların rekoru kırıldı.

Türkiye’de artarken diğer ülkeler ne yaptı?

Öte yandan Türkiye’de dolar bazında kişi başına milli gelirin bu kadar yükselmesi Türkiye’nin dünyadaki sıralamasının da bu kadar yükseldiği anlamına gelmiyor.

Diğer ülkelerde aynı dönemde milli gelirin nasıl değiştiği ve dünya sıralamasında Türkiye’nin durumuna bakmak gerekiyor.

Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) verilerine göre 2000 yılında Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir dolar bazında Bulgaristan ve Romanya’nın iki katından fazlaydı. Macaristan’dan ise biraz düşüktü.

2003 yılında Türkiye’de bu değer 4 bin 685 dolar iken Bulgaristan’da 2 bin 711 dolar, Romanya’da 2 bin 672 dolar, Macaristan’da ise 8 bin 409'du.

2023 yılında ise Türkiye’de 13 bin 384 dolar olurken Bulgaristan’da 16 bin 87 dolar, Romanya’da ise 18 bin 413 dolara yükseldi.

Macaristan’da ise ilk kez 20 bin dolar barajı aşılarak 21 bin 76 dolar oldu.

Kişi başına düşen milli gelirde 20 sene önceki sıraya dönüş

IMF verilerine göre 2023 yılında Türkiye kişi başına düşen milli gelir sıralamasında dünyada 69. sırada.

2022 yılında ise 78. sıradaydı. Önemli bir yükseliş gibi görünse de, Türkiye'nin 2003 yılında da dünyada 69. sırada olduğu göz önüne alındığında son 20 yılda aynı basamakta kaldığı sonucu çıkıyor.

Bu, Türkiye’de milli gelir yükselirken diğer ülkelerde de yükseldiği anlamına geliyor.

2023 yılında dolar bazında kişi başına milli gelirin en yüksek olduğu ülke 135 bin 605 dolar ile Lüksemburg. Bu miktar ABD’de 80 bin 412 dolar; Almanya’da 52 bin 824 dolar.

IMF tahminine göre 2028 yılında Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir 17 bin 333 dolara yükselecek. Dünyadaki sıralaması ise 68. olacak.

TÜİK’in 2023 verisine eleştiriler: Göçmenlerin durumu ve dolar enflasyonu

Öte yandan, çok sayıda ekonomist ve uzman Türkiye’de kişi başına milli gelirin 13 bin doları aşmasına temkinli yaklaşıyor.

İktisatçı Mahfi Eğilmez’e göre milyonlarca göçmen ülkedeki gayri safi yurtiçi hasılaya katkı sağlıyor.

Ancak kişi başına gelirde onlar nüfusta sayılmadığı için Türk vatandaşlarının “geliri olduğundan fazla görünüyor”.

“Kişi başına milli gelir 10 yılda yüzde 23 azaldı” yorumu

Ekonomist Emre Akçakmak da dolar bazında kişi başına milli gelirin son 10 yılda aslında düştüğünü belirtiyor. Geçici korunma statüsündeki nüfus eklenip yıllık GSYH ortalama ABD enflasyonuna göre düzeltildiğinde oldukça farklı bir sonuç ortaya çıkıyor.

Kisi basina duzen milli gelire biraz daha karsilastirilabilir bakmak icin 2 duzeltme yaparsak

1) Gecici korunma statusundeki nufus eklendi (2012-2023, 2023 ortasi 3.3mn)
2) Yillik GSYH ortalama Amerikan enflasyonuna göre duzeltildi (2013=100)

2013'te USD 12.500 olan kisi basi… pic.twitter.com/5djppF1ljP

— Emre Akcakmak (@akcakmak) March 1, 2024

Akçakmak, 2013'te 12 bin 500 dolar olan kisi başıimilli gelirin 2023'te karşılaştırılabilir anlamda 9 bin 600 dolar oluyor. Bu da son 10 yılda dolar bazında kişi başına milli gelirin yüzde 23 azalması demek.

Kisi basina duzen milli gelire biraz daha karsilastirilabilir bakmak icin 2 duzeltme yaparsak

1) Gecici korunma statusundeki nufus eklendi (2012-2023, 2023 ortasi 3.3mn)
2) Yillik GSYH ortalama Amerikan enflasyonuna göre duzeltildi (2013=100)

2013'te USD 12.500 olan kisi basi… pic.twitter.com/5djppF1ljP

— Emre Akcakmak (@akcakmak) March 1, 2024

TÜİK eski Başkanı Birol Aydın da sığınmacı sayısının kademeli olarak arttırarak yaptığı hesapta bu son 10 yıldaki düşüşü yüzde 26 olarak hesapladı.