Trump’ın tarifeleri Nixon’ın hatalarını tekrarlıyor

FINANSINGUNDEMI.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Trump yönetiminin uygulamaya koyduğu tarifelerin uzun vadeli mali etkileri hâlâ tartışılıyor. Her ne kadar şu anda 90 günlük bir duraksama söz konusu olsa da bu sürecin yatırımcılar açısından taşıdığı riskler güncelliğini koruyor. Aynı zamanda eski bir Morgan Stanley yöneticisi olan, Oliver Wyman Başkan Yardımcısı Huw van Steenis, 1971’de Richard Nixon döneminde yaşananlara bakmanın bugünkü tabloyu anlamaya yardımcı olabileceğini belirtiyor.

Dönemin ABD başkanı olan Nixon’ın doların altınla olan bağını kopardığı, %10 oranında ithalat vergisi uyguladığı ve geçici fiyat kontrolleri getirdiği dönem “Nixon şoku” olarak hatırlanır. Zira bu adımlar küresel ekonomide istikrarsızlığa yol açmış, iş dünyasında güven kaybına neden olmuş ve sonunda stagflasyonu tetiklemişti. Ücret ve fiyat kontrolleri ise ürün kıtlıklarına ve maaş-fiyat sarmalına yol açmıştı. Politikaların geri tepmesi sonucu oluşan bu gelişmeler, 1970’lerdeki yüksek enflasyonun başlıca nedenlerinden biri oldu.

Tıpkı Trump’ın hedeflediği gibi, Nixon da bu tarifelerle ABD’nin dış ticaret açığını azaltmak ve Japonya ile Almanya gibi ülkeleri daha elverişli ticaret koşullarına zorlamak istemişti. Dönemin ABD Hazine Bakanı John Connally’nin “Tüm yabancılar bizi kandırmaya çalışıyor, önce biz onları kandırmalıyız” şeklindeki sözleri bu yaklaşımın tonunu yansıtıyordu.

Van Steenis’e göre bugünün finansal sisteminde piyasaların siyasetçilere baskı kurma gücü çok daha yüksek. 1971’de tarifeler dört ay içinde kaldırılmış olsa da bu süre bile finans dünyasında önemli dönüşümlere yol açmıştı. Günümüzde ise faiz ve döviz riskine karşı korunma amacıyla döviz vadeli işlemleri ve opsiyonlar gibi yeni enstrümanlar geliştirildi.

Stagflasyonun bankacılık sisteminde yarattığı baskı, yatırım davranışlarında ve finansal düzenlemelerde köklü değişikliklere neden oldu. Yatırımcılar korumak için altın ve reel varlıklara yönelirken, şirketler ve mevduat sahipleri bankalardan tahvil piyasalarına kaydı. Bankaların toplam kredi içindeki payı o dönemden bu yana düşüşte. Kısacası modern finansal yapı büyük ölçüde 1970’lerin başında şekillendi.

ABD dışındaki ülkeler için de bazı benzerlikler söz konusu. 1971’de Nixon yönetimi, Kanada’nın para biriminin dalgalı olmasına rağmen bu ülkeye de tarifeler uygulamıştı. Tıpkı bugün Kanada Başbakanı Mark Carney’nin yaptığı gibi o 70’lerde de Kanada tarafı bu tarifelere direndi ve sonuçta tarifeler kaldırıldı. Connally, ABD ile Kanada arasındaki otomotiv anlaşmasından çekilmeyi de istemişti ancak Paul Volcker, bu planı basın bültenlerinin son sayfasını sildirtmek gibi esprili bir yöntemle engellemişti.

Sonuçta, ABD’nin müttefikleriyle ilişkileri istikrara kavuşturma ihtiyacı tarifelerin kaldırılmasında etkili oldu. Ulusal güvenlik danışmanı Henry Kissinger, bu gerilimin müttefiklerle ilişkilerde yaratacağı sarsıcı etkiden endişe duyuyordu.

Nixon, oluşturduğu ekonomik şokun etkilerini hafifletmek amacıyla ABD Merkez Bankası’na (FED) genişlemeci para politikası uygulaması için baskı yaptı. Dönemin FED Başkanı Arthur Burns üzerinde yaratılan bu baskı, Washington’ın basına isimsiz bilgiler sızdırmasıyla daha da arttı. Hatta FED’in yapısının genişletilerek Nixon’a yakın isimlerle doldurulması önerisi bile gündeme geldi.

Sonuçta Nixon’ın dört ay süren vergi hamlesi doları yeniden değerlenme sürecine soksa da hedeflenen ticaret dengesi sağlanamadı ve ithalat üzerinde belirgin bir etkisi olmadı. Ancak bu dönemin yarattığı ekonomik şoklar sonraki on yıllarda da etkisini sürdürdü. Huw van Steenis’e göre, Avrupa’nın ortak para birimi euro’nun bile bu gelişmelerin dolaylı bir sonucu olarak ortaya çıktığı düşünülebilir. Günümüzde ise ‘Trump şoku’ sonucu dijital euro veya daha entegre Avrupa sermaye piyasaları gibi yeni dönüşümler gündeme gelebilir. Gelecek henüz belirsiz olsa da tarih, bu tür şokların etkilerinin uzun yıllar boyunca hissedildiğini gösteriyor.

IMF'den finans piyasalarına kırmızı alarm

Bitcoin'de yön yukarı

Trump'tan net tarife mesajı: Muafiyet yok