TL'ye güvenen kaybetti haberi

Zaman Gazetesi Selim Işıklar ekonomi ve piyasalardaki gelişmeleri değerlendirdiği bugünkü yazısı

Bu yaşananlara söyleyecek söz bulamıyorum. Yazık çok yazık...
Okuyucularım iyi bilir, genel ve makro düzeyde eleştirilerimi sıralarım, taraf olarak demokrasinin yanındayım her zaman. Ekonomiyi ve piyasaları izlerken olabilecekler konusunda uyarılarımı yapmaya çalışırım. Bilirim ki bir ülkenin ekonomisi ve piyasaları ne kadar dengeli ve güçlü ise insanları da o derece huzurlu ve mutludur.
Türkiye ekonomisi 2001 krizi sonrası hiç bu kadar çaresiz ve zor durumda bırakılmamıştı. Özellikle son iki yılda yapılan büyük yanlışlar Türk Lirası'na güvenenleri pişman etti. Yılbaşından bu yana dolar yüzde 30 arttı. Bunun anlamı iğneden ipliğe bu yıl her şeyin fiyatı yüzde 30 artacak. Enflasyon yüzde 8, politika faizi yüzde 7,5 ve doların son üç yılda iki kat değerlendiği bir ekonomiye iyi yolda diyemezsiniz.
Söylemek istediğim 7 Haziran sonrası ‘Nasıl bir koalisyon?' sorusuna cevap aradığımız analizimizde de bahsetmiştik. Eğer siz küresel fırtınanın yaklaştığı bir ülkede cazibe ortamı oluşturulmasını beklenirken tam aksine iş dünyasına, basına ve mülkiyet hürriyetine yönelik tehdit oluşturursanız, o ülkede ekonomide güven ve istikrar ortamının olmayacağını da bilirsiniz.
Türkiye ekonomisi yükselen piyasalar içinde mevcut küresel algıda ucuz petrol ve doğalgaz fiyatlarının oluştuğu sırada parlayan bir yıldız olabilir, ekonomik politika reformlarını gerçekleştirse badireyi çabuk atlatabilirdi. Dolar 3 lira, yanlış duymadınız 3 lira... 7 Haziran seçimleri sonrası koalisyon umudu ile 2,62 liraya gerileyen dolar için artık yabancılar raporlarında 4 lira sınırı çizmeye başladı. Elbette spekülasyon olabilir, belki o fiyatlar için uçuk denilebilir. Ancak görünen o ki, kimse ‘artık daha fazla yükselmez' diyemiyor. Türkiye, dünyaya yeni bir hikâye sunamadığı gibi kredi notu tehdidi altında.
Yanlış atılan politik adımlar hemen her gün Türkiye'nin risk primini yükseltiyor. Üstelik petrol fiyatları da inanılmaz düşük fiyatlara gerilemişken.
Borsa dolar bazında 2009 yılından bu yana en düşük seviyelerde. Dolar 3 lira, Euro 3,40 lira. Buna karşılık ithalat ve ihracatta çok fazla değişen bir şey yok. Ekonomi tıkırında olduğu için mi, kesinlikle hayır. 2001 krizinden tek farkı henüz faiz ve enflasyonun patlamaması. Dikkat edin, faizler baskıda ama her an bu baskı sert bir artışa da yol açabilir. Merkez Bankası durumun farkında ama elinde çok fazla silahı yok. Bunun tersine çevrilmesi ve ekonominin rahatlaması için köklü bir yeni programa ihtiyaç olduğunu düşünüyorum. Ancak bu anlayış ve inatlaşmanın, siyasi baskıların iş dünyası ve medya ve genelinde demokrasi üzerinde adeta bir kâbusa dönüşmeye başladığı bir ülkenin ekonomisinin iyi gitmesi ve para biriminin güçlü olması beklenemez.
Sonuç olarak ekonomi tekrar seçimi kaldıramadı. Olması gereken değil olmaması gereken tercih edildi. Bu konuda uzun süre koalisyon görüşmeleri yapıldıktan sonra Ahmet Davutoğlu'nun ‘kimse tarihi bir anlaşma beklemesin ve beklenti içine girmesin' sözü sonrası ‘dolar 3 lira olur' demiştik ve oldu. 1 Kasım seçimleri gerçekleşir mi, yoksa bir erteleme olur mu? Eğer güneydoğuda iç açıcı bir gelişme olmaz, mevcut çatışma ortamı sürer ve tırmanırsa -ki bu konuda bir endişe söz konusu- ‘seçim yaptırılmak istenmiyor' denilebilir. Elbette yatırımcılar bir yandan da Çin ve FED kaynaklı gelişmelerin bizim piyasalarımıza yansıyan olumsuz etkisini hissedecektir. “Ne zaman düzelmeye başlar bu durumlar?” derseniz umudum en erken bir yıl, korkum ise çok uzun yıllar alacağı...

Tren raydan çıkmak üzere

Dolar 3 lirayı aştı, 2013 yılından bu yana ise lira karşısında iki kat yükseldi. Tam anlamıyla yavaş ama istikrarlı bir devalüasyon yaşanıyor. Hatta 2001 yılında yaşanandan bile daha agresif ve sinir bozucu bir yükseliş. Dünyanın tanınmış yatırım bankası Morgan Stanley 2016 yılı için dolara 3.85 lira tahminini kolaylıkla koyabiliyor. Daha düne kadar güçlü lira için övgüler düzenler şimdi liranın günden güne erimesi karşısında hiçbir şey yapmadığı gibi bunun olması için adeta ellerinden geleni yaptılar! Aylardır hatta son üç yıldır bu gelen fırtınayı yazdık, olacakları tahmin ettik. Ancak tahmin edemediğimiz küresel piyasalardaki gelişmelere ekonomiyi ve ülkeyi yönetenlerin adeta seyirci kalarak bu parasal depremde hiçbir şey olmamış gibi, kendilerinin bir dahli yokmuş gibi rahat tavırları. Tren raydan çıkmak üzere. Büyük bir enflasyon ve pahalılık bizleri bekliyor, baskı altındaki faizler çok ama çok sert yükselebilir. Dünyada petrol ve emtia üreticileri Rusya, Brezilya ve Güney Afrika para birimleri benzer kayıplar yaşadılar elbet. Son dönemde Çin para birimi yuan devalüasyona uğramaya başladı. 13 yıldır yükselen piyasalar şu an tam tersi bir çöküş içindeler. Bunu kabul edebiliriz ancak durumlar iyi iken ‘benim sayemde', durumlar kötüyken ‘ne yapalım dünya böyle' diyemezsiniz. Sorumluluk tekrar seçim kararı verenlerde, ekonomik tahribatı hızlı bir şekilde çözmek istemeyenlerde...