Teşvik bekleyen sektörler

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, dün dünyanın aldığı önlemleri analiz ettiklerini, olası senaryolara karşı hazırlık yaptıklarını ve önlemleri bu hafta açıklayacaklarını duyurdu. Albayrak, en fazla etkilenen sektörler öncelikli olmak üzere tüm sektörleri kapsayacak bir dizi destek ve önlem uygulanacağını söyledi. Önlemler için borç erteleme, SGK prim muafiyeti, kısa çalışma ödeneğinin devreye alınması, likiditeye erişimin kolaylaştırılması ve maliyetinin düşürülmesi öne çıkıyor. Teşvikler ve kısa çalışma ödeneği için de 131.5 milyar liralık kaynağıyla İşsizlik Sigortası Fonu kullanılması muhtemel.

TURİZM

Dünya'dan Şebnem Turhan haberine göre, teşvik ve önlem bekleyen sektörlerin başında gelen turizmde işler tam da geçen yıl düzene girmeye başlamıştı. Sektör 58 milyon turist hedefiyle başladığı 2020’de geçen yılki 40 milyar dolarlık gelirini de geride bırakmayı istiyordu. Sektörün ağırlığını oluşturan restoran ve otellerde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu verilerine göre Ocak 2020 itibariyle takibe düşen kredi oranı yüzde 8.87. Bu oran diğer turizm faaliyetlerinde yüzde 13’e yükseliyor. Nakit akışı sıkıntısı yaşadığını söyleyen sektör için likiditeye erişim önemli.

TİCARET/PERAKENDE

Koronavirüs için kişisel karantina önemli. Bu dönemlerde perakende sektöründe yavaşlama olması elbette şaşırtıcı değil. BDDK verilerine göre sektörde takibe düşen kredi oranı yüzde 7.88. İstihdamında Aralık 2019’da 110 bin kişilik düşüş olan sektörün de beklentisi teşvik. Turizmdeki sıkıntı bu sektörü de olumsuz etkiliyor. Alışverişteki düşüşlere karşı teşvik ve nakte ulaşımın kolaylaştırılmasını sektör temsilcileri dört gözle bekliyor.

İNŞAAT/EMLAK

Sektör iki yıldır zaten zor durumda. Tam hafif hareket olmaya başladığı anda koronavirüs salgını başladı. İnşaat sektöründe takipteki kredi oranı yüzde 9.78, emlak sektöründe ise yüzde 9.57 seviyesinde. Oldukça yüksek oranlara sahip sektörde kredi faiz oranlarının oldukça düşürülmesi bile canlanmaya yetmedi. Teşvikleri bekleyen sektörlerin başında geliyorlar.

ENERJİ

Enerji şirketleri ve borçları geçen yılın en önemli gündem maddelerinden biriydi. Öyle ki, enerji sektöründe 47 milyar dolarlık kredi borcunun sıkıntılı olduğu belirtildi. Enerji sektörü BDDK’nın verilerine göre Ocak 2020 itibariyle 209.6 milyar liralık toplam kredi kullandı. Bunun 13.6 milyar lirası takipteki kredi olarak sınıflandırıldı. Yani enerjide takibe düşen kredi oranı yüzde 6.5 ile bankacılık sistemindeki yüzde 5.34’lük oranın üzerinde. Sektörün borçluluk oranını da indirmek için teşvik beklentisi yüksek.

OTOMOTİV

Sektör Türkiye sanayisinin lokomotifi. Hem kurdaki dalgalanma hem geçen yıl tüketimdeki yavaşlama sektörü olumsuz etkilemişti. Şu an takipteki kredi oranı yüzde 2.07 ile bankacılık sisteminin oldukça altında. Ancak ihracatta yavaşlama dikkat çekici. Özellikle en büyük pazarı Avrupa’daki koronavirüs şoku otomotiv sektörünü derinden etkileyecek. Türkiye sanayisinin lokomotifi de destek bekliyor.

Kısa çalışma ödeneği yaygınlaştırılabilir

Türkiye kısa çalışma ödeneği ile 2008 küresel krizinde tanıştı. Oysa ki 2005 Eylül ayından beri kısa çalışma ödeneği krizin etkilerini en aza indirmek için kullanıldı. Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz ve zorlayıcı sebeplerle şirketlerin faaliyetlerini kısmen veya tamamen durdurmaları durumunda çalışanlara çalışmadıkları dönem için gelir desteği veren ve SGK primlerinin ödenmesini sağlayan sistemden 2005’ten 2018 sonuna 233 bin işçi yararlandı. 2018’de yapılan değişiklikle bu sayı arttı ve rakam 335 bin 434 kişiye ulaştı. 2019’da 101 bin kişi kısa çalışma ödeneğinden yararlandı. İşkur verilerine göre 2018 yılında 3 milyon 71 bin liralık ödenek verilirken 2019’de 181 milyon 809 bin lira ödendi. Ödenek işçinin son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan ortalama brüt kazancının yüzde 60’ı üzerinden hesaplanıyor ve doğrudan işçiye yapılıyor. Ancak işsizlik maaşı gibi bu ödeneği hak etmek için de, son 120 gün hizmet akdine tabi olmak ve son 3 yıl içinde en az 600 gün çalışma koşulu aranıyor. Ödenek 3 aya kadar veriliyor ancak işçinin işsizlik maaşı hakkından düşülüyor. Kısa çalışma ödeneği Cumhurbaşkanlığı kararıyla 6 aya kadar uzatılabiliyor. 2020'nin ilk iki ayında kısa çalışma ödeneğinden 42 bin 709 çalışan yararlandı. Toplam 35 milyon 306 bin lira da ödenek verildi. Kısa çalışma ödeneğinin verildiği İşsizlik Sigortası Fonu’nda Şubat 2020 itibariyle 131.5 milyar lira bulunuyor.