TCMB: Döviz kurundaki oynaklığın ihracata etkisi zayıf

Merkez Bankasının bir çalışmasında nominal kur oynaklığının ihracat üzerindeki uzun dönem etkisinin oldukça zayıf olduğunun gözlendiği belirtildi.

TCMB'nin internet sitesinde yer alan ve Selçuk Gül tarafından hazırlanan "Türkiye’de Reel Kur Hareketlerinin İhracat Üzerindeki Asimetrik Etkileri" isimli çalışma metninde, döviz kuru hareketleri ile ticaret, özellikle ihracat, arasındaki ilişkinin zayıflayıp zayıflamadığı sorusunun küresel kriz sonrasında önem kazandığı ifade edildi.

Çalışma Metnini sonuç bölümünde şöyle denildi:

"Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için ihracatın temel belirleyicilerine tepkiselliğinin güncel verilerle yeniden saptanması önem arz etmektedir. Geçmiş çalışmalarda, reel döviz kuru ve gelir kaynaklı dış talebin ihracat üzerine etkileri genellikle toplam veri ile ele alınmakta, ülke düzeyindeki çalışmalarda ise Türk lirasının değer kazandığı ve değer kaybettiği dönemlerin birbirleriyle simetrik etkilere sahip oldukları varsayılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, Türk lirasındaki reel değer değişikliklerinin ihracata etkilerini daha fazla değişkenliğe imkân tanıyan ülke düzeyinde veriyle ve asimetrik bir bakış açısıyla ele almaktır.

Bulgular, reel kur hareketlerin ihracat üzerindeki etkisini ortaya koymada, toplam veri seti yerine daha fazla değişkenlik sunan ülke düzeyinde veri seti kullanılması gerektiğine işaret etmektedir. Toplam veriyle yapılan geçmiş çalışmalar, reel döviz kuru değişimlerinin ihracat üzerindeki anlamlı etkisini saptamakta güçlük çekmektedir. Bu çalışmada elde edilen temel çıkarım, reel döviz kuru değişimlerinin Türkiye’nin altın hariç ihracatı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etkisi olduğu yönündedir. Türkiye’nin altın hariç toplam ihracatının yaklaşık dörtte üçünü yaptığı 48 ülke için kurulan tekil ülke modellerinin ve ülke panelinden elde edilen panel veri modelinin tahminleri, Türkiye’nin ihracat pazarının yaklaşık yarısı için ihracat ile reel kur hareketleri arasında anlamlı ilişkiye işaret etmektedir.

Dış talebin, Türkiye’nin altın hariç ihracatının en önemli belirleyicisi olduğu yönündeki geçmiş bulgular teyit edilmektedir.

Bununla birlikte, nominal kur oynaklığının ihracat üzerindeki uzun dönem etkisinin oldukça zayıf olduğu gözlenmektedir.

Çalışmanın diğer önemli çıkarımı ihracatın Türk lirasındaki reel değer kazancına tepkisinin, Türk lirasındaki reel değer kaybına tepkisinden daha güçlü olduğu yönündedir. Reel döviz kurunda artış gözlenen dönemlerde gerçekleşen ihracat kayıplarının, reel döviz kurlarının benzer oranda düşmesi durumunda gözlenecek ihracat kazancından daha yüksek olması beklenmektedir. Diğer bir ifadeyle, 
Türk lirasında gözlenen yüzde 1 oranında reel değer kaybının uzun dönemde ihracatı artırıcı etkisi, Türk lirasında gözlenen yüzde 1 oranında reel değer kazancının uzun dönemde ihracatı azaltıcı etkisine kıyasla daha zayıftır.

Çalışmada elde edilen sonuçlara dayanılarak bazı politika önerileri yapılabilir. Bunlardan ilki, politika oluştururken Türkiye’de ihracat ve reel kur ilişkisinin ihracat ortağı olan ülkeye göre değiştiğinin ve bu ilişkinin asimetrik olabileceğinin göz önünde bulundurulması gerektiğidir. Toplam altın hariç ihracat reel kur değişimlerine tepki verirken, belirli ülkeler için fiyat dışındaki belirleyiciler daha anlamlı olabilmektedir. Bu çerçevede, ihracat teşvikleri genel değil seçici ve ülke/sektör odaklı planlanmalıdır.

Diğer bir politika önerisi ise, altın hariç ihracat üzerinde ticaret ortaklarının gelirlerindeki değişimlerin diğer etkenlerden mutlak anlamda daha güçlü olmasından yola çıkmaktadır. Ülkelere has, sistematik olmayan gelir şokları dikkate alınarak, ihracat pazarlarındaki çeşitliliğin artırılması teşvik edilmelidir."