Tamamlayıcı emekliliğin ayrıntıları

Kıdem tazminatının fona dönüştürülmesine yönelik, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yürütülen çalışmalarda, uygulamanın detayları şekillenmeye başladı. Geçen hafta, bu kapsamda iki öneri ortaya atılmıştı. Bunlardan ilki, geçmişte uygulanan tasarrufu teşvik hesabı benzeri olarak, çalışanlar adına işverenin yüzde 3 prim yatırması, diğeri ise mesleki sigorta statüsündeki Tamamlayıcı Emeklilik Sigortası olmuştu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Tamamlayıcı Emeklilik Sigortası’nın 2022'de başlayacağını açıklamış, kıdem tazminatı düzenlemesine yönelik işçi ve işveren kesimleri arasında bir uzlaşma zemininde buluşulmasına dikkat çekmişti. DÜNYA bu aşamada ilgili bakanlıklar tarafından çalışılan düzenlemelerin ayrıntılarına ulaştı. İşte Tamamlayıcı Emeklilik Sigortası (TES) ve Karma Emeklilik için öne çıkan ilke ve görüşler:

1. GELECEK GÜVENCESİ

TES’in sağlayacağı gelecek güvencesi bireyin karşılaşacağı ve yaşamı için risk oluşturan olaylara karşı sığınılacak bir liman olacak.

2. DÜŞÜK FİNANSAL OYNAKLIK

Kıdem tazminatı çoğu işletmede kaydi (muhasebe) karşılığı olarak bulunmasına karşın ilgili tutar ne yazık ki çoğu zaman fiilen kasada bulunmuyor. Özellikle durgunluk dönemlerinde işyerlerinin nakit akışlarını bozan bir unsur. Uluslararası rekabet gücünü zayıflatıyor. Kıdem tazminatının mevcut yapısı işgücü piyasasının esnekliğini kısıtlayarak, uluslararası yatırımları engelliyor.

3. ÇALIŞANA GÜVENCE

Şirketlerin mali yapısı herhangi bir nedenden dolayı bozulduğunda çalışanların çoğu kıdem tazminatını alamıyor. Verilere göre çalışanların sadece yüzde 14’ü hak ettikleri tazminatı alıyor. İş davaları 3 yıla kadar uzuyor. Düzenleme ile bunun önüne geçilecek.

4. YARISI HESAPTA

Çalışan (İş Kanunu’ndaki 25.2 maddesi de dahil fondaki parası kalıyor) bir yıl dolmadan ayrılsa bile tazminatının yarısı hesabında kalacak.

5. MAAŞLAR YÜKSELECEK

Çalışan kıdem tazminatını yakmak istemediği için başka yerlerden gelen cazip teklifleri geri çevirmek zorunda kalıyor. Bazı uzun süreli çalışanlar kıdem tazminatı alacağından dolayı dışardan gelen teklifleri değerlendiremiyordu. Şimdi fon seçeneğinde yeni gelen teklifi değerlendirebilecek. Bu da belki mevcut çalıştığı yerin maaş teklifini yükseltmesine neden olacak.

6. VERİMLİLİK ARTACAK

Var olan sistem işgücü piyasasında hareketliliği kısıtlayarak verimsizlik yaratıyor. Yeni sistem kıdemin fonda kalacağı güvencesi ile işgücü piyasasında verimliliği artıracak.

7. MOBİNGİ BİTİRECEK

Birçok kişi işsiz kalsa da çoğunlukla işverenin çalışanını istifaya zorlaması gibi etik olmayan uygulamaları nedeniyle kıdem tazminatını alamıyordu.

8. MAHKEMELERLE UĞRAŞILMAYACAK

İş mahkemeleri kıdem tazminatı davalarıyla dolu. Yeni sistem hiçbir hak kaybına neden olmayacağı gibi uygulamada hak sahiplerine tam koruma sağlamış olacak. Finansal zorluk çeken firmalar ile iflas gerekçesiyle çalışanlarını işten çıkaran firmalar kıdem tazminatı yükümlülüklerini tamamen yerine getiremiyor. Kıdem tazminatları ödenmeyen çalışanlar mahkemelere başvurarak haklarını almaya çalışmak zorunda kalıyor. Bu şekilde tazminatlarını almayı başaranlar ise mahkeme sonuçlanana ve ödemeler yapılana kadar geçen sürede mağdur oluyor.

9. TOPLAM FAYDA ARTACAK

Sistem ile birlikte tasarruflar artacak böylece dış finansmana bağımlılık azalacak; bu da ekonomiyi dış müdahalelere karşı çok daha güçlü hale getirecek. Sermaye piyasalarının yerli kaynaklarla derinleşmesi çarpan etkisiyle ekonomide büyümeyi yani daha fazla istihdam olanağını doğuran bir zincir oluşturacak.

10. KIDEM HAKKI 30 GÜNÜ DE GEÇECEK

Fona yapılacak kesinti oranı nemalandırılacağı için kıdem tazminatı 30 günün çok üzerine çıkmış olacak.

11. GEREKTİĞİNDE KIDEM DEVREDE

İhtiyaç durumunda, 4 maddede “Bireylere sistemden çıkmadan birikimlerinin bir kısmını çekme olanağı tanınacak.” 1- İlk konut edinimi, 2- Bir defaya mahsus evlilik, 3- Ağır hastalık, 4- Bir defaya mahsus işsiz kalındığında, nasıl işsiz kaldığının önemi olmaksızın…

12. ÜRETİME DESTEK

Bazı özel kurum/bankalarda benzer başarılı sistem örnekleri uygulanıyor. Pek çok örnekleri var. Mesela, OYAK ve banka sandıkları burada toplanan fonları üretim ve ekonomik faaliyetlere aktarıldığında hem sigorta sahiplerine hem de Türkiye ekonomisine katma değer yaratıyor. OYAK’ın topladığı fonlar ile açtığı çimento fabrikaları ve otomobil fabrikası örneği verilebilir. Dünyada da pek çok başarılı örnekler var. Ekonomiye sağlayacağı toplam katkıdan tüm vatandaşlar faydalanacak…

13. FONU SİGORTA ŞİRKETLERİ YÖNETECEK, REKABET VE GETİRİ ARTACAK

Türkiye’de daha önce de böyle fonlar icat edildi ve bütçe fonlandı, çalışan mağdur oldu. Bu da onlar gibi söylemleri var ama; bahsedilen fonlar devletin yönetiminde ve kontrolünde oluyordu. Yeni düzenlemede fonlar doğrudan emeklilik şirketlerine aktarılacak, yani özel sektör yönetecek, çalışan da fonların nasıl değerlendirileceğine doğruda kendisi karar verecek. Yani devletin bu fonlara ulaşımı söz konusu olmayacak. Fon büyüklükleri rekabeti artıracak, rekabet de fonların daha iyi yönetilerek getirileri artırmasına yol açacak.

14.KIDEM HAKKI DEVAM EDECEK

Çalışanın her yıl için 30 gün olan tazminat süresi aynen korunuyor. Çalışanın işine son verilmesi halinde kıdem tazminatının üçte ikisini bugünkü gibi alabiliyor. Tazminatın üçte birlik kısmı ise çalışanın fon hesabında birikiyor. Çalışan tazminatının üçte ikisini aldığı için yeni bir iş bulana kadar hayatını idame ettirebiliyor. Ayrıca isteğe bağlı durumda fondan yüzde 10 para çekme hakkına sahip olacak.