Sosyal yardım alanlar istihdamdan sayılır mı

TÜİK'in geçen hafta yayımladığı istihdam verilerinde sosyal yardım alanları da istihdam içinde göstermesiyle ilgili tartışmalar sürüyor. Uğur Gürses, Hürriyet'teki köşesinde bu tartışmalara yer verdi. 

İşte Gürses'in o yazısı: 

Geçen hafta Hürriyet Ekonomi'de Şebnem Turhan'ın yazdığı haberde, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) yayımladığı İşgücü Piyasası Bülteni'nde işaret edilen tartışmaya açık bir istihdam hesabına dikkat çekiliyordu.
Tartışmaya açıktı; çünkü TİSK’e göre bu yolla işsizlik oranı olduğundan 1.7 puan daha düşük çıkıyordu.
Evde engelli ya da hasta aile bireylerine bakım hizmeti veren ve devletten sosyal yardım alan kişiler 2011’den bu yana, istihdam edilenler arasında sayılıyordu. TİSK’e göre bu sayı 500 bin kişi civarında. Eğer bu kişiler, iş arayanlar arasında olsaydı Türkiye’nin işsizlik oranı yüzde 9.8 değil yüzde 11.5 olacaktı. Ancak TÜİK yetkilileri bu sayının o kadar olmadığını savunurken, sayıların doğrudan değil örnekleme yöntemi ile alındığını hatırlatıyor.
Bu yardım koşullu veriliyor; evde engelli aile bireyinin bakımı ile uğraşanlara sosyal yardım bağlanması için, hanede ortalama fert gelirinin asgari ücretin üçte ikisinin altında olması şartı var. Her bakımla uğraşan kişiye bağlanmıyor. Devamlılığı yok. Bakımla uğraşana herhangi bir sosyal güvence de sağlamıyor.  2014’te ilgili yasaya yerleştirilen ek madde ile bu şartlar sayıldıktan sonra, “engellilere, resmî veya özel bakım merkezlerinde bakım hizmeti ya da sosyal yardım yapılmak suretiyle evde bakımına destek verilmesi sağlanır” deniliyor.
Doğru yöntem ne olmalıydı? Ben de bu sorunun peşine takıldım. İlk akla gelen, tüm istatistik yol ve yordamında Avrupa metodolojisini uygulayan TÜİK, bu konuda da Eurostat yöntemlerini uygulamış mıydı?

TÜİK Başkanı Aydemir: “terazide yüzde 51’lik kısmı seçtik”

Bunu TÜİK başkanı Birol Aydemir’e sordum. Aydemir, ‘bu konunun yüzde 49’a yüzde 51 gibi’ çok ‘bıçaksırtı’ bir yerde olduğunu, akademisyenlerden ve ILO uzmanlarından görüş talep ettiklerini, nihayetinde kendi tercihlerinin istihdamda sayılması yönünde olduğunu anlattı. Aydemir, “2011 yılı Nisan  ayından itibaren bu yönde uygulanmasına başlanmıştır. Bu kararda en önemli husus devlet tarafından verilen bu ücretin engelli,  hasta veya yaşlı kişiye değil, bakan kişiye doğrudan ücret olarak  verilmesi nedeniyle bakan kişi istihdamda gösterilmektedir.”  Aydemir’e göre nasıl ki ücretsiz aile işçisi istihdam içinde sayılıyorsa evde engelli ya da yaşlı bakımı için sosyal yardım alan çalışmayan aile bireyleri de istihdam içinde sayılmalı idi. Aydemir, ayrıca 500 bin gibi bir sayının olmadığını söylerken, tam sayı konusunda başvurduğum TÜİK yetkilileri; ölçtükleri istatistiki gruplarda örnekleme yöntemi ile sayılara ulaşıldığı için, yanıtı aranan konu açısından istatistiki olarak anlamlı olmadığını not ettiler.
Aydemir’e, TÜİK’in her zaman kılavuzu olan Eurostat’ın nasıl yaptığı konusunda görüş alıp almadıklarını sordum; “Konuyla ilgili olarak Eurostat uzmanlarından görüş aldığımıza dair bir not bulamadım” derken, konu Hürriyet’te yer alıp gündeme gelince TÜİK tarafından Eurostat’a yazı yazılarak görüş istendiğini öğrendim.

Eurostat; “Biz istihdam içinde saymıyoruz”

Başkan Aydemir’le konuştuktan sonra Eurostat’ın medya ilişkileri bölümüne yazarak ben de sordum; benzer durumda AB istatistiklerinde yaşlı ya da hasta aile yakınlarının bakımıyla uğraşan ve bundan dolayı sosyal yardım alan, herhangi bir işyerinde de çalışmayan aile üyeleri istihdam içinde sayılıyor muydu? Gelen yanıt; hayır istihdama dahil edilmiyordu.
Görüşüne başvurduğum Koç Üniversitesi’nden Prof. İnsan Tunalı, “Avrupa’da yaşlı bakımı gibi hizmetler kurumsal çatılar altında verildiğinden, hanedeki sosyal yardım alanları istihdam içinde saymamaları normal” diyor. Tunalı, “TÜİK bunu bir taraftan dahil ederken, diğer taraftan açıkladığı işsizlik sayılarını farklı kategoriler içinde çoğaltarak açıklamalı” diyor. Yani, TÜİK’in ABD’deki BLS gibi birden fazla sınıflama kategorisinde işsizlik oranı açıklanmasını öneriyor. Böylelikle bu örnekte olduğu gibi, sosyal yardım kategorisi altında işsiz sayılamayanlar da bilinerek sayılara bakılmış olacak.
TÜİK bunun ‘ücret’ olduğundan yola çıkarak istihdam içine alıyor, oysa Eurostat ‘sosyal yardım’ olarak ya da bu şemsiye altında ödeme alan kişileri istihdam edilmiş saymıyor. Bizde 2014’de bu konuyu düzenleyen yasa maddesinde, bu ödemenin ‘sosyal yardım’ olarak kayda geçmiş olması da, TÜİK’i Avrupa istatistik uygulaması bakımından farklı yerde tutuyor.