Sistem odaklı düşünmede ‘Buzdağı modeli’nin 4 katmanı

FINANSINGUNDEMI.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Kompleks meselelerin çözümünde yüzeyin altına inmek ve daha derin yapıları incelemek, sonuca ulaşmak için çoğunlukla gereklidir.

Finansingundemi.com’un derlediği bilgilere göre, sistem düşünürlerinin dünyasında, ‘buzdağı’ kavramı genellikle karmaşık yapıları ve davranışları anlamanın özünü kapsayan temel bir model olarak ortaya çıkar. Bu mecazi ‘buzdağı’ terimi, soğuk sularda değil, herhangi bir sistemin en önemli parçalarının gözden uzak kaldığı, anlık olayların yüzeyinin altında saklandığı zihinsel modellemelerin denizinde yüzmek anlamına gelir.

Sistem düşünürleri ve ‘Buzdağı modeli’

ABD’li yatırımcı ve yazar Steve Burns’ün New Trader U’da yer alan makalesi, etkili problem çözme tekniklerinden ‘Buzdağı modeli’ne daha yakından bakıyor.

Sistem düşünürleri için ‘Buzdağı modeli’, görünür olayların, sistemlerin nasıl işlediğini ve geliştiğini belirleyen davranış kalıpları, altta yatan yapılar ve temel zihinsel modeller gibi daha derin ve etkili katmanların yalnızca yüzeyi olduğunu gösteren bir çerçevedir ve etkili problem çözme için daha derin bir incelemeyi teşvik eder.

Buzdağı modeli, su yüzeyinin altına bakmamızı ve gerçekliğimizi şekillendiren kalıpların, yapıların ve zihinsel modellerin derinliğini keşfetmemizi sağlar. Bu model, kişisel hayatlarımızın, profesyonel kariyerlerimizin ve işletmelerimizin dokusunu ören sistemlerin karmaşıklıklarını çözmek için bir yolculuk işlevi görür.

Buzdağı modeli: Sistem düşüncesine derin bir bakış

Dünyanın karmaşıklıklarını anlamak zorlu bir görev olabilir. Bu labirentte gezinmek için sistem düşüncesi, görünür olayları etkileyen gizli dinamikleri aramak ve ortaya çıkarmak için güçlü bir çerçeve olan ‘Buzdağı modeli’ni sunar.

Model, meselelerin katmanları açığa çıkarmayı, her bileşene açıklık ve derinlik sağlamayı amaçlar. Yüzeyin altına bakarak, oyundaki sistemleri parçalara ayırabilir ve etkileyebilirsiniz.

Sistem düşüncesine giriş

Sistem düşüncesi, bizi apaçık olanın ötesine bakmaya ve olayları ve davranışları düzenleyen karmaşık faktör ağını araştırmaya iten bütünsel bir yaklaşımdır. Bu aynı zamanda gözlemlerimizin ve deneyimlerimizin temelinde yatan ilişkiler, kalıplar ve yapıların farkındalığını teşvik eden bir metodolojidir.

‘Buzdağı modeli’ bu yaklaşımın temel taşıdır. Bu sembolik temsil, herhangi bir sistemin birçok yönünün, bir buzdağının su altındaki kütlesine benzer şekilde hemen görünür olmadığını fark etmemizi sağlar.

Buzdağı modeli, her biri yüzeyin daha da altına inen ve her biri karmaşık sistemlerin iç işleyişine dair daha derin bir anlayış sunan dört temel katmanda yapılandırılmıştır.

Olaylar: Karmaşıklık buzdağının tepesinde

En üstte ‘olaylar' katmanı vardır. Gördüğümüz ve tepki verdiğimiz şeyler bunlardır: olaylar, haber bültenleri, verilerdeki artışlar bunlara örnektir. Bu olaylar, genellikle ani tepkilere veya kısa vadeli çözümlere yol açan istemlerdir. Ancak bunlar, yalnızca geniş bir alt katmanda yatan yapıya giriş noktalarıdır.

Örüntüler: Olayın altındaki trend

Daha derinlere, olayların ilk katmanının altına doğru hareket edildiğinde, 'örüntüler' ile karşılaşırız. Örüntüler, gözlemlediğimiz olayları destekleyen eğilimler veya dizilerdir. Bunlar, zaman içinde izlenebilen ve tekrarlayan davranışlar veya tutarlı sonuçlardır.

Bu örüntüleri tanımak, gelecekteki olayları tahmin etmek için kritik öneme sahiptir. Örneğin, benzer olaylar, bir hareketin momentumunda ve büyüklüğünde artış gibi bir eğilimi gösterebilir ve daha derin bir araştırmaya ihtiyaç olduğunu işaret edebilir.

Yapılar: Görünmez mimarlar

Örüntülerin altında ‘yapılar' yatar. Bunlar, gözlemlediğimiz örüntüleri şekillendiren kurumsal politikalar, toplumsal normlar, güçlü ilişkiler ve fiziksel sistemlerdir. Bunlar aynı zamanda örüntüleri oluşturan davranışın mimarları ve potansiyel yaratıcılarıdır.

Yapıları anlamak, değişim için kaldıraç noktalarını belirlememizi ve belirli örüntülerin neden kalıcı olduğunu bilmemizi sağlar. Örneğin, bir şirketin hiyerarşik yapısı, genellikle açıkça belli olmayan şekillerde iletişim örüntülerini ve karar alma süreçlerini etkileyebilir.

Zihinsel modeller: Algının temeli

Buzdağının tabanında 'zihinsel modeller' vardır. Bunlar, sahip olduğumuz inançlar, değerler, varsayımlar ve dünya görüşleridir. Bunlar, dünyayı yorumladığımız filtreler, düşüncelerimizi ve eylemlerimizi şekillendiren köklü tutumlardır.

Zihinsel modeller genellikle o kadar yerleşmiştir ki, sorgulanmadan kalırlar ancak yapıları nasıl yarattığımızı ve olayları ve örüntüleri nasıl algıladığımızı temelden etkilerler. Bu zihinsel modeller tüm buzdağının tabanını ve tüm hareketin temelini oluşturabilir.

‘Buzdağı modeli’nin pratik uygulaması

‘Buzdağı modeli'nin katmanlarını sağlam bir şekilde anlayarak, daha derin bir etki için çeşitli senaryolar uygulanabilir. Örneğin, iş dünyasında liderler, şirket politikalarının yani yapıların temelini oluşturan organizasyonel kültürü yani zihinsel modeli inceleyerek belirli stratejilerin neden sonuç vermediğini belirlemek için bu modeli kullanabilir.

Bir diğer örnek olarak sosyal politikada, kültürel anlatıları yani zihinsel modelleri anlamak, belirli yasalara yani sistemlere neden direnildiğini veya amaçlanan sonuçlara neden ulaşılamadığını açıklayabilir.

Sistem düşüncesi yeterliliğini geliştirme

Sistem düşüncesinde akıcılığa ulaşmak ve dolayısıyla ‘Buzdağı modeli'ni kullanmak sabır ve merak gerektirir. Bu aynı zamanda yüzeyin ötesini görme ve en derin inançlarımızı sorgulama taahhüdünü içerir.

Bir yol gösterici olarak 'Buzdağı modeli’ ile sorunlara dair daha zengin bir anlayış geliştirebilir, daha yüksek doğrulukta tahminlerde bulunabilir ve karmaşıklığı sadeleştirmeye ve anlaşılır kılmaya yarayacak kararlar alınabilir.

İnsanlar neden hep haklı olduklarını düşünür?

Eleştirel düşünme becerileri köreliyor

Zihinsel ve fiziksel sağlığın anahtarı 5 alışkanlık

Zihinsel yorgunluğu gidermek için 10 tavsiye

Zihinsel yönden güçlü insanların 12 şaşırtıcı özelliği