Rusya’nın ‘dijital demir perdesi’ ne kadar güçlü?

FINANSGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Doğu ile Batı’nın karışımı bir devlet olan Rusya’da internet de benzeri özellikler gösteriyor. Rusya vatandaşları Çin’dekinin aksine ABD merkezli Facebook, Twitter ve Google gibi teknoloji platformlarını uzun yıllardır kullanıyordu. Fakat Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından hem sansür hem de yaptırımlar Rusya’yı Çin’deki internet modeline yakınlaştırdı.

CNN Business’ın haberine göre işgal sonucunda Rusya’nın giderek daha fazla izole edilmesi ülkenin internet dünyasındaki varlığının sonu olabilir.

Finansgundem.com’un derlediği bilgilere göre, Rusya’ya yönelik küresel yaptırımlar devam ederken, geçtiğimiz Cuma günü itibariyle Rusya hükümeti Facebook’a erişimi engellemeye karar verdi. Rusya’nın bu hamlesi son günlerde Rusya kontrolündeki medya kuruluşlarına getirilen kısıtlamaların ardından gerçekleşti.

Facebook ülkenin en büyük sosyal medya platformu olmasa da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bu hamlesi Rusya hükümetinin muhalif paylaşım yapılan büyük küresel firmaların peşine düşmeye hazır olduğunu göstermek için sembolik bir hamle olarak görüldü. Rusya'da daha popüler olan ve Facebook'un ana şirketi Meta'ya da ait olan Instagram ve WhatsApp ise henüz engellenmedi.

Rusya’nın ana Telekom kuruluşu Rozkomnadzor Google’a yanlış bilgi yaydığı gerekçesiyle baskı uyguluyor ve Twitter’a da kısıtlama getiriyor. Diğer platformlarsa kendi başlarına ülkedeki işlemleri durdurmayı seçiyor.

Rusya ile ilişkilerinin kesilmesi, kullanıcı tabanı milyarlarla sayılan Batılı teknoloji platformları için varoluşsal bir tehdit oluşturmayabilir. Ancak bu hamlelerin Rusya’daki insanların bilgiye erişm ve kendilerini özgürce ifade etme yetenekleri üzerinde büyük etkileri vardır. Daha temel bir düzeyde ise bu tür kısıtlamalar bugün bildiğimiz küresel internetin parçalanmasını daha da hızlandırabilir.

Dijital demir perde

Rusya'nın Batı teknoloji platformlarına yönelik kısıtlamalarının çoğunluğu, Rusya tarafından 2019'da yürürlüğe giren "egemen internet" yasasından kaynaklanıyor. Yasada Roskomnadzor'un ülkedeki internet erişimini daha sıkı kontrol etmesine ve potansiyel olarak dünyanın geri kalanıyla olan çevrimiçi bağlarını tamamen koparmasına izin veriliyor.

Gazetecileri Koruma Komitesi'ne göre, Putin hükümeti tarafından Cuma günü çıkarılan bir yasa, Batı teşkilatlarına olan düşmanlığı daha da artırdı. Yeni yasa Ukrayna'nın işgali hakkında “sahte” bilgilerin yayılmasını 15 yıla kadar hapis cezası gerektiren bir suç haline getirdi. Bu yasal yaptırımların üzerine aralarında CNN ve Bloomberg’in de bulunduğu çok sayıda haber kuruluşu Rusya içerisindeki yayınlarını askıya aldı. TikTok da Rusya'daki platformunda yeni yüklemeleri ve canlı yayınları engelleme kararını açıkladı ve gerekçe olarak yeni yasal ortamı gösterdi.

Ülkedeki diğer teknoloji şirketleri de Rusya’daki varlıklarını Ukrayna’nın işgaline tepki olarak geri çekmişti. Apple, Microsoft ve Intel ülkedeki tüm satışlarını durdurdu ve hizmetlerini kısıtladı. Google, Twitter, Netflix, Spotify ve Meta, Rus devlet medya kuruluşlarını kısıtladı veya bir kısmını engelledi. Firmalar ülkedeki reklamlarını da tamamen durdurdu.Dünyanın en büyük internet trafiği sunucularından biri olan Cogent Communications'ın Cuma günü bazı Rus hizmet sağlayıcılarını ağından kesmeye başladığı bildirdi.

Tüm bu gelişmeler Rusya’nın tıpkı Çin gibi internetini küresel dünyanın geri kalanına kapatmasına yol açabilecek nitelikte.

Brookings Yapay Zeka ve Gelişen Teknoloji Girişimi Politika Direktörü Jessica Brandt CNN Business'a verdiği demeçte, "Kriz, Rusya'da faaliyet gösteren Batılı platformlar için kesinlikle bir parlama noktası ve muhtemelen bir dönüm noktasıdır. Moskova, elindeki tüm kozları kullanarak, rahatsız edici içeriği alaşağı etmek için platformlara baskı yapmaya devam edecektir. Şirketler bu baskıya boyun eğerse, dünyanın başka yerlerinde halk tepkisi yoğun olacaktır" dedi.

İki ülkenin ilgili sansür aparatlarına atıfta bulunmak için kullanılan terim de benzerlikler taşıyor. Çin'deki sansür araçları Büyük Güvenlik Duvarı olarak isimlendirilerek Çin Seddi’ne atıfta bulunulurken, Rusya'daki araçlarsa Dijital Demir Perde olarak isimlendiriliyor. İki devletin politikası arasında birçok benzerlik olsa da, Rusya'nın kendi bağımsız dijital ekosistemini sürdürme yeteneği hakkında şüpheleri artıran bazı temel farklılıklar da var.

Rusya'nın interneti Batı teknolojisi olmadan ayakta kalabilir mi?

Çin, geniş kapsamlı sansür yeteneklerini oluşturmak için onlarca yıl harcadı ve neredeyse her zaman çoğu Batılı teknoloji platformunun ülkede faaliyet göstermeye engelledi. Rusya ise bu değişiklikleri bir savaş ortamı içerisinde yapmaya çalışıyor. Ülkede tıpkı Çin’in yaptığı gibi Batılı sosyal medya platformları tamamen erişilemez hale getirilse de veya belirli içerik ve konular gerçek zamanlı olarak sansürlense de Rusya’nın bu konuda Çin ile aynı teknoloji seviyesini yakalayabileceği şüpheli görülüyor.

Avrasya Grubu Jeo-teknoloji Uygulaması Direktörü Xiaomeng Lu, "Bence Rusya ve Çin arasındaki incelikli bir fark, Çin'in teknik yeteneğe sahip olmasıdır. Büyük Güvenlik Duvarı çok sofistikedir ve Rusya'da bu yok. Rusya her ne kadar kapsamlı, tam bir durdurma istese de teknik olarak bazı zorluklar olduğunu düşünüyorum" ifadelerine yer verdi.

Çin'in aksine, Rusya'da milyonlarca insan küresel teknoloji platformlarına erişmeye alıştı. İnsanları bu platformlardan tamamen koparmak, Putin yönetimindeki Rus hükümetinin bugüne kadar atmaktan kaçındığı bir adımı işaret ediyor. Ancak savaş ortamı devam ettikçe ve bunun sonucunda ortaya çıkan Batı yaptırımları arttıkça bu kararlar da hızla değişiyor.

Lu konuyla ilgili açıklamasında, “Bana kalırsa platformları tamamen kapatmak hükümet için siyasi anlamda bir geri tepme riskini de taşıyor. Bu tür bir korku, daha uzun vadeli rejimin hayatta kalma korkusuna yenik düşüyor" sözlerini kaydetti.

Rusya'nın teknolojiye olan bağımlılığı, yabancı şirketlerin Batı'nın yaptırımlarına yanıt olarak ilişkilerini kesmesi ardından tam olarak görülmeye başlandı. Teksaslı Sabre şirketi ve Avrupalı rakibi Amadeus, Rusya'nın en büyük havayolu şirketi Aeroflot'u geçen hafta küresel biletleme ve rezervasyon sistemlerinden attı. Ülkenin merkez bankası ayrıca Apple Pay ve Google Pay'in artık bazı Rus bankasının kartlarını desteklemeyeceğini de duyurdu.

Rusya'nın arama motoru Yandex ve on milyonlarca kullanıcısı olan sosyal medya ağı VK gibi küresel teknoloji platformlarına alternatifleri bulunuyor. Ancak Lu, Rusya’daki teknoloji şirketlerinin, ABD’deki Silikon Vadisi'ne rakip olan Tencent, Alibaba ve Weibo gibi birçok teknoloji devine sahip olan "Çin kadar canlı bir ekosistem yaratamadığını" söylüyor.

Rus teknoloji platformları da Ukrayna işgalinden ve Batı yaptırımlarından kaynaklanan ikinci dalga sorunlarla karşı karşıya. Yandex geçen hafta, yaptırımlar sonucu borsalardaki çöküş nedeniyle borçlarını ödeyemeyebileceği konusunda uyardı. VK'nın ana şirketinin CEO'su Vladimir Kiriyenko da ABD hükümeti tarafından yaptırım uygulanan kişiler arasında yer alıyor. Pazartesi günü, Hollandalı yatırım firması Prosus VK'ya yaptığı yaklaşık 700 milyon dolar değerindeki yatırımı sileceğini duyurdu ve şirket yönetim kurulundaki yöneticilerinden istifa etmesini istedi. CNN Business’ın haberinde tüm bu gelişmelerden en fazla kaybedenin Rus halkı olacağına dikkat çekiliyor.

Rus hükümeti Batılı teknoloji platformlarını dijital sınırlarından kovmaya fazlasıyla hazır görünse de, aynı şey Rus halkı için söylenemez. Brookings’den Jessica Brandt konuyla ilgili yorumlarında, “Rus hükümeti büyük teknoloji firmalarının çıkışından kazançlı çıkacaktır. Hükümet dışı haberlere ve bilgilere erişimleri ellerinden alınırsa ve örgütlenme araçları engellenirse, büyük ölçüde kaybedecek olan Rus halkıdır" ifadelerine yer verdi.

Uluslararası medya kuruluşları Rusya'daki faaliyetlerini sonlandırıyor

Yandex iflasın eşiğinde: Yeterli kaynağımız yok!

Biden konuşma yapacak... Rusya'ya yaptırımlar artacak!