Reel sektörün kur riskinde aşırı büyüme

Reel sektör, küresel kriz sürecinde kapatma eğilimine girdiği döviz pozisyon ağını, izleyen dönemde yeniden artırarak bu yıl ocak sonu itibariyle 142.4 milyar dolara çıkardı. Merkez Bankası'nın en son açıkladığı verilere göre finansal sektör dışındaki şirketler kesiminin Ocak 2013 itibariyle döviz varlıkları 89 milyar 839 milyon, yükümlülükleri 232 milyar 248 milyon ve net döviz pozisyon açıkları 142 milyar 410 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Söz konusu açık, reel sektör için rekor boyutta bir kur riski anlamına geliyor. Başka deyişle, küresel finans sisteminde ortaya çıkabilecek istikrarsızlık ve krizler durumunda kurlarda yaşanacak olası dalgalanmalar nedeniyle bu boyutta bir döviz açığı, firmalar için ciddi tehlike potansiyeli taşıyor.
Döviz açığı % 118 arttı
Dünya'dan Naki BAKIR'ın haberine göre, Küresel krizin patlak verdiği Eylül 2008'de reel kesimin döviz pozisyon açığı 79 milyar dolar dolayında bulunuyordu. Reel sektör, kriz nedeniyle ortaya çıkan riskler üzerine döviz pozisyon açığını küçülterek 2009 sonu itibariyle 65.8 milyar dolara kadar çekmişti. İzleyen dönemde yeniden büyümeye geçen açık, 2010 sonunda 93.1 milyar, 2011 sonunda 124.2 milyar, 2012 sonunda 138.7 milyar ve bu yıl ocak sonunda 142.4 milyar dolara ulaştı.
2009 sonundan bu yılın ocak sonuna kadar olan dönemde firmaların döviz varlıkları yüzde 8.1, net 6.8 milyar dolar büyürken, yükümlülüklerinde yüzde 56.4 oranında 83.7 milyar dolarlık net artış yaşandı. Bunun sonucunda da reel sektörün döviz açığı yüzde 117.6 oranında net 77 milyar dolar büyüdü.
Açık 10 yılda 7 kat büyüdü
Aralık 2003-Ocak 2013 döneminde ise reel sektörün döviz açığı yüzde 670.2 oranında (6.7 kat) net 123.9 milyar dolar büyüdü. Son verilere göre 142 milyar doları aşan açık, 2003 sonunda sadece 18.5 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Bu dönemde şirketlerin döviz varlıkları yüzde 197.5 oranında 59.6 milyar, yükümlülükleri ise yüzde 377 oranında 183.6 milyar dolarlık net büyüme kaydetti.
208.2 milyarı nakdi kredi
Finansal kesim dışındaki firmaların ocak sonu itibariyle 232.2 milyar dolara ulaşan döviz yükümlülüklerinin 208.2 milyar dolarını nakdi krediler oluşturuyor. Bunun da 124.3 milyar dolarlık bölümü yurtiçinden, yaklaşık 84 milyar doları da yurtdışından sağlanan döviz kredilerinden meydana geliyor. Yurt içinden sağlanan kredilerin 113.5 milyar dolarını bankalarca, 8.3 milyar dolarını faktöring, tüketici finansman ve finansal kiralama şirketlerince kullandırıldı. Firmaların ithalat borçlarının da ocak sonu itibariyle 24 milyar doları aştığı belirlendi.
Varlıklar ağırlıkla döviz mevduatı
Reel sektör kuruluşlarının ocak sonunda 89.8 milyar dolar olan döviz varlıklarının ise 63.9 milyar dolarla en büyük bölümünü, yurtiçi ve dışı bankalarda tuttukları mevduatları oluşturuyor. Reel sektörün döviz varlıkları arasında, 807 milyon dolarlık menkul kıymet bulunuyor. Bunun da 385 milyon dolarını eurobondlar, 422 milyon dolarını yurtdışındaki portföy yatırımları oluşturuyor. Yurtdışındaki doğrudan sermaye yatırımlarının tutarı 14.2 milyar dolara ulaşan reel kesimin, ihracat alacakları da 10.9 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.