Ödüllü bilim adamı: Kanseri diyet ile tedavi hurafe

ABD'deki göçmenlerin bilimsel araştırma, keşif ve inovasyona katkılarını onurlandıran Vilcek Vakfı tarafından verilen, Vilcek Biyomedikal Bilim Ödülleri bu yıl da sahiplerini buldu.  

Bu sene ödül alanlar arasında Biyomedikal Bilimlerde Vilcek Ödülü'ne Doç. Dr. Kıvanç Birsoy, layık görüldü. 

Ödül alan diğer isimler ise şöyle oldu: Xiaowei Zhuang, Viviana Gradinaru ve Martin Jonikas. 

Kanser hücrelerinin uzun süreli laboratuvar kültürü için özel olarak tasarlanmış enstrümanlar buldu
Göçmen genç bilim insanlarından kariyerlerinde olağanüstü başarılar sergileyenlere verilen Vilcek Ödülü, bu sene Rockefeller Üniversitesi'nde Metabolik Düzenleme ve Genetik Laboratuvarı Başkanı Doç. Dr. Kıvanç Birsoy’a verildi. 

Kanser hücrelerinin karmaşık metabolizmasını araştırmak için araçlar oluşturan Birsoy, CRISPR kullanarak hayvan hücrelerinin güç merkezleri olan mitokondrinin tümör büyümesini nasıl desteklediğini gösterdi. 

Kanser hücresi çoğalması için gerekli olan beklenmedik bağımlılıkları tespit etti

Enerji üretiminden ziyade amino asit aspartat sentezinin tümörleri yakma kabiliyetinin anahtarı olduğunu bulan Birsoy, doğal koşulları yakından taklit eden besin seviyeleri altında kanser hücrelerinin uzun süreli laboratuvar kültürü için özel olarak tasarlanmış enstrümanlar buldu.

Bu araçları CRISPR tabanlı genetik taramalarla birleştiren Birsoy, nadir ancak ölümcül bir lenfoma tipinin hayatta kalmak için kolesterol gerektirdiğini gösterdi.

Gıdalarla kanser ilişkisine ilişkin ortaya atılan görüşlerin bilimsel temeli yok

Çalışmaları, kanser hücrelerinin tümörlerin besleyici ve oksijenden yoksun ortamlarına nasıl tepki verdiğine dair yeni anlayışlar sağladı ve kanser hücresi çoğalması için gerekli olan beklenmedik bağımlılıkları tespit etti. 

Gıdalarla kanser ilişkisine ilişkin ortaya atılan görüşlerin bilimsel temelinin olmadığını savunan Birsoy, çalışmaları ve aldığı ödül hakkında şunları söyledi: 

Kanserlerin diyetlerle tedavi edileceğine dair pek çok hurafe dolaşmakta. Ama besin maddelerinin kanserlerle arasındaki ilişki daha yeni anlaşılmaya başlanan bir konu. Kanserler çok çeşitli hastalıklar olduğu için her kanserin farklı besinlere ihtiyaç duyduğunu biliyoruz. Fakat bu konuda hem Türkiye’de hem de Amerika’da yalan yanlış haberler dolaşmakta. Umuyorum önümüzdeki 10-15 yıl içinde besin ve kanser ilişkisi çok daha bilimsel şekilde araştırılacak. Bu ödül laboratuvarımın geçen 5 senede geliştirdiği metabolik araçlara verildi. Bu konuda tanınmamız gurur verici. Umuyorum önümüzdeki senelerde klinik çalışmalara yol gösterecek ilginç araştırmalar yapacağız.

Hücreler neden asidik lizozomlara ihtiyaç duyar?

Kanser metabolizmasını inceleyen Birsoy’un geçtiğimiz günlerde dünyaca ünlü bilim dergisi Nature ve Cell dergilerinde çok ses getiren bir makalesi yayınlandı. 

Vücudumuzdaki hücrelerin içerisinde yer alan farklı organeller olduğunu söyleyen Birsoy, çalışması hakkında şu bilgileri verdi:

Kısmen geri dönüşüm kutusu, kısmen mide gibi davranan asidik kabarcık benzeri çuvallardan oluşan Lizozomlar en tuhaf organelimiz. Lizozomlar pek çok hastalıkla ilişkilendirilmesine rağmen ana fonksiyonları halen tam olarak bilinmiyor. Bizim çalışmamız bu organellerin ana rolünün demir ile ilişkili olduğunu gösterdi.

Demir hücrenin yaşam enerjisi mi?

Araştırmada hücrelerin lizozomal asitliğini azalttıktan sonra hücrelerin öldürdüğünü keşfeden Birsoy, hücrelerin demir kullanımıyla ilgili genleri aktive ederken, demir seviyelerinin önemli ölçüde düştüğünü buldu.
 
Hücrelerin, gerekli molekülleri yapmak için ihtiyacı olan demir olmadan uzun süre yaşayamadığını belirten Birsoy, sözlerini şöyle sürdürdü:

PH değerindeki bir artış demirin tükenmesine neden olduğunda, hücreler bölünmeyi durdurur ve sonunda ölür.  Lizozomların kanser hücresi çoğalması için gerekli olduğu bilindiğinden, şu an lizozomları hedefleyen pek çok tedavi klinik deney aşamasında. Özellikle pankreas kanserleri için denenen bu tedavilerin pek çoğunun neden işe yaradığı ise bilinmiyor. Yapılan bu keşif bu klinik deneylere yön verebilir ve bu tedavilerin daha iyi çalışmasına da yardımcı olabilir. İlk asmada kullanılacak yöntem ise besinlerdeki demir miktarını azaltarak bu tümörleri demir yönünden aç bırakmak.

Lizozomal depo hastalıkları ve nörodejeneratif hastalıklarda yeni çalışmalar

Son yıllarda Birsoy'un laboratuvarı, temel besin maddelerine erişimi engelleyerek kanser hücrelerini öldürmek için bir dizi yenilikçi yol geliştirdi.  Bu çalışmada demir eksikliğinin, hücresel etkisini araştıran Birsoy, "Gelecekte, bu bulguların lizozomal depo hastalıkları ve nörodejeneratif hastalıklar gibi asit kaybıyla bağlantılı diğer koşullar bağlamında da geçerli olup olmadığını belirlemek önemli olacaktır" dedi.

Vilcek Ödülü

2000 yılında Çekoslovak göçmen milyarder Jan Vilcek tarafından kurulan Vilcek Vakfı, ABD'ye göçmen katkılarını onurlandırıyor.

Vilcek Yaratıcılık Ödülü’nü her alandan uzmanın başvurusu seçiliyor. Vakfın ödüllendirdiği pek çok bilim insanı Nobel ile de ilişkilendiriliyor.

Biyomedikal Bilimlerdeki Vilcek Ödülleri, Vilcek Vakfı'nın ABD'de sanat, bilim ve beşeri bilimlere yabancı doğumlu kişilerin katkılarını onurlandıran ödül programının bir parçasıdır.

Birsoy, 2020 yılının Nisan ayında New York'ta düzenlenen bir törenle diğer üç ödül sahibiyle birlikte etkinliğe katılacak.