Ne Demirel, ne Özal... Erdoğan modeli

Cumhurbaşkanı seçimine günler kala, AK Parti’de yeni bir gündem konusu oluştu. "Başbakan Erdoğan ilk turda seçilirse ne yapacak? Başbakan Erdoğan’ın 10 Ağustos yani birinci turda seçilmesi halinde ne olacak?" soruları ile Özal ve Demirel modelleri AK Parti’de tartışılıyor. Partili kurmaylar ise hem Turgut Özal hem de Demirel modellerini araştırdı.

ÖZAL İSTİFA ETTİ KENAN EVREN VEKALETEN BAŞBAKAN ATADI

Turgut Özal, Cumhurbaşkanı seçilince Danıştay’ın bildirdiği görüş üzerine istifa etti. O dönem Cumhurbaşkanı olan Kenan Evren, vekaleten Ali Bozer’i başbakan olarak atadı. Özal hem milletvekilliğinden hem de başbakanlıktan ayrıldı ve 9 gün sivil vatandaş olarak bekledi. Bu süre dolunca görevi Kenan Evren’den devraldı. Özal Köşke çıktıktan sonra hükümeti kurma görevini Yıldırım Akbulut’a verdi. Ancak, o dönem Danıştay’a “Başbakan Turgut Özal Cumhurbaşkanı seçildiği an hükümet düşer mi düşmez mi?" diye soruldu. Danıştay Hükümet düşmez" yanıtını verdi. Erdoğan'ın 10 veya 24 Ağustosta seçilmesi halinde bugün yaşanacak durum, aslında en çok Turgut Özal'ın 31 Ekim 1989'da Cumhurbaşkanlığına seçilmesiyle yaşananlara benziyor. O dönem; Cumhurbaşkanı seçiminin 3. tur oylaması yapıldı. Oylamada Özal'ın seçildiği kesinleşti; Meclis Başkanlığı bu durumu kendisine bir tutanakla (oylama tutanağı) bildirdi ve o anda Özal'ın başbakanlık ve Anavatan Partisi Genel Başkanlığı sıfatları kendiliğinden sona erdi; çünkü Anayasa böyle emrediyordu. Özal, seçildiği 31 Ekimden Cumhurbaşkanı yemini edip devir teslimle görevi devralacağı 9 Kasıma kadar 'Seçilmiş Cumhurbaşkanı' sıfatını taşıdı. Özal'dan boşalan Başbakanlığa Cumhurbaşkanı Kenan Evren, Ali Bozer'i 'vekaleten' atadı. Özal Cumhurbaşkanı olunca Yıldırım Akbulut'u başbakan olarak görevlendirdi.

DEMİREL MODELİ

Süleyman Demirel de seçildiği an yerine vekaleten başka bir isim getirildi. Özal hayatını kaybettikten sonra Mevcut Cumhurbaşkanı olmadığı için, Demirel Köşke seçildikten hemen sonra çıktı. Demirel Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü’yü vekaleten Başbakan olarak atadı. Demirel, Hükümeti kurma görevini hemen vermedi ve DYP’yi kongreye götürdü. Kongreden sonra genel başkan seçilen Tansu Çiller’i hükümeti kurmakla görevlendirdi. Turgut Özal'ın ölümü üzerine Cumhurbaşkanı seçilen Süleyman Demirel, “Ben bir koltukta iki karpuz taşımam” diyerek partisine hiç değilse kamuoyunun gözü önünde açıktan müdahale etmeyeceğini söyledi. Bu sözünü tutmak için de, kendisinden boşalan parti genel başkanı koltuğu, Doğru Yol Partisi kongresince dolduruluncaya kadar başbakanlığa kimseyi atamadı, makam vekaleten yürütüldü.

İKİ CUMHURBAŞKANI OLMAZ

Ak Partili hukukçu kurmaylar ise "Başbakan istifa ederse o zaman bir mevcut bir de seçilmiş cumhurbaşkanı olur” görüşünü taşıyorlar. Anayasa’da ve yasalarda da "istifa eder" diye bir hüküm bulunmuyor. Yasalarda karşılığı olmadığı için AK Partili hukukçu kurmaylara göre Erdoğan’ın ilk turda seçilmesi halinde Abdullah Gül’ün görev süresinin dolacağı gün olan 28 Ağustos’a kadar AK parti Genel Başkanı ve Başbakan olarak kalacak. AK Partililere göre o zaman “ne Özal, ne de Demirel modeli, Erdoğan modeli uygulanacak” diyor. Çünkü; Demirel de Özal da cumhurbaşkanı seçilince vekaleten başbakan atanmıştı. Başbakan'da ise 28 Ağustos’a kadar yerine başbakan atanmayacak.

MECLİS BAŞKANLIĞI DA RAPOR HAZIRLADI

Ak Partililere, Turgut Özal ve Süleyman Demirel dönemi incelenerek, o dönemlerde görev değişimi sırasında izlenen yol anlatıldı. “Turgut Özal ve Süleyman Demirel’in Cumhurbaşkanı Seçilmeleri Sonrası Başbakanlığa Vekalet ve Yeni Hükümetin Kurulması” başlıklı hazırlanan bir çalışmada Anayasada başbakanın cumhurbaşkanı seçilmesi halinde izlenmesi gereken yol hükümleri olmadığı hatırlatılarak 101. maddeye göre cumhurbaşkanı seçilen kişinin milletvekilliğinin düşmesi hükmü olduğu belirtildi. Turgut Özal ve Süleyman Demirel örneği üzerine yoğunlaşan raporda her iki örnekte de başbakanlığa cumhurbaşkanlarınca atanan kişilerin vekalet etmesine dikkat çekildi.