NASA eşsiz bir deney yapacak

NASA bir roketin içine yerleştirilecek olan spektrograf, Dünya’nın yörüngesinden Güneş’i gözlemleyerek bugüne dek ulaşılmamış bilgileri bilime kazandıracak.
Güneş’in neden 5510 derece gibi yüksek bir sıcaklığa sahip olduğu, insanların en az merak ettiği konulardan biri olabilir. Ancak NASA, Güneş’in çekirdeğinde kopan nükleer tepkimelerle değil, atmosferini ilgilendiren bir deney düzenleyecek. NASA’nın dün gerçekleştirmeyi planladığı ama teknik nedenlerle ertelenen ateşleme, Lockheed Martin yapımı bir L-1011 taşıyıcı uçağından bırakılacak Orbital Sciences Pegasus XL roketiyle yapılacak. Roketin içinde yer alan Bölge Görüntüleme Spektrograf (IRIS) güneş gözlemevi, Güneş’i hiç olmadığı kadar detaylı bir şekilde inceleyecek.
 
L-1011 tarafından 12 metre yükseklikte bir kruvazör füzesi gibi ateşlenecek olan Pegasus XL roketi, güdümlü bir füze gibi yörüngeye küçük uyduları yerleştirmek için kullanılıyor. Yörüngeye yerleştiği zaman, IRIS, Güneş’in ‘taçküre’ olarak bilinen ve alçak atmosferinin küçük bir kısmını oluşturan bölgesini gözlemlemeye başlayacak. Güneş diskini yüksek çözünürlükte gözlemleme kapasitesi olan Güneş Dinamikleri Gözlemevi’nin (SDO) aksine, IRIS, bilimsel açıdan incelenmesi büyük önem taşıyan alçak atmosferi temsil eden, güneş diskinin sadece yüzde 1’lik alanını inceleyecek.
 
SIRRI ÇÖZEBİLECEK Mİ?
Bilim insanlarının uzun yıllardır kafasını kurcalayan soru, Güneş’teki taçküre plazması milyonlarca derece sıcaklığa erişirken, ‘fotosfer’ olarak bilinen yüzeyin sadece birkaç bin derece sıcaklıkta olması. Araştırmacılar, Güneş’te bir ısıtıcı mekanizma olduğunu ve derinliklerinden taşıdığı enerjiyi fotosfere ilettiğini, aynı zamanda da taç küreye de tekrar enerji kazandırdığını düşünüyor. Isıtıcı mekanizmanın, Güneş’in manyetik alanlarında ilerleyen ve taçküredeki patlamaya enerji yükleyen dalgalar olduğu düşünülüyor. Ancak böyle bir mekanizmanın var olduğunu kanıtlamak için, Güneş’in atmosferindeki çok küçük yapıları gözlemleyebilmek gerekiyor.
NASA’nın Japon Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) işbirliğiyle yapılan projede, IRIS çok küçük ölçeklerde gözlemlediği bölgede 240 km çözünürlükle haritalar çıkaracak.
 
UZAY’IN HAVA DURUMUNU BELİRLİYOR
IRIS, morötesi dalga boylarını görüntüleyen bir kamera ve alçak atmosferin içeriklerini analiz edecek bir spektrometreye sahip.
Lockheed Martin’de IRIS bilim ekibinin başında yer alan Bart DePontieu, “İncelediğimiz sıcaklık aralıklarındaki materyalleri tespit ederek, bu materyallerin hızını ve kütlelerini de tespit edebiliriz” dedi. Gökbilimciler, taçkürenin alçak kısmının ‘uzayın hava durumunu belirlediğini’ ifade ediyor. Manyetik kuvvetlerin kontrolü altındaki alçak atmosfer, çok sık patlamalar ve taçküre kütle atımlarına sahne oluyor. IRIS’in inceleyeceği kromosfer ve fotosferde de, Güneş fırtınaları sık olarak görülüyor.
NASA, bugün yapılması amaçlanan ateşlemeyle, uzayın hava durumunu etkileyen faktörleri daha iyi anlamak adına önemli bir adım atmak istiyor. Güneş, her 11 yılda tamamlanan ve üzerindeki siyah lekelerin sayısında değişim yaşanan döngüyü 2013’te tamamlanacak. Güneş, içinde bulunduğumuz 24’üncü döngünün ilk önemli patlamasını yılbaşı gecesi yaşamıştı: