Merkez’in cephanesi daralıyor, rezervler yeterli mi?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) rezervlerinde son haftalarda yaşanan sert düşüş dikkat çekiyor. Ekonomist Haluk Bürümcekçi, rezervlerin swap hariç 20 milyar doların altına indiğine işaret ederken, "Yurt içinden ciddi döviz talebi gelirse rezervlerin yeterliliği tartışılır" dedi.

Bürümcekçi'nin hesaplamalarına göre, TCMB 19 Mart’tan bu yana döviz piyasalarına toplamda 43 milyar dolarlık satış yaptı. Swaplar hariç net rezervler bu satışlar sonrası 65 milyar dolardan 20 milyar doların altına geriledi.

Rezerv neden önemli?

Ekonomim'den Servet Yıldırım'ın köşe yazısına göre, merkez bankaları döviz rezervlerini; para ve kur politikalarını desteklemek, piyasalara güven vermek, dış borç ödemelerini karşılamak ve ani dış şoklara karşı tampon oluşturmak amacıyla kullanıyor. Bu nedenle rezerv seviyesi, hem uluslararası yatırımcılar hem de kredi derecelendirme kuruluşları için ekonomik dayanıklılığın temel göstergelerinden biri olarak görülüyor.

Rezerv seviyesi düştükçe ülke risk primi artıyor, yatırımcı algısı bozuluyor ve döviz kuru üzerindeki baskı yoğunlaşıyor.

İdeal rezerv seviyesi nedir?

Uzmanlara göre rezervlerin ne kadarının "yeterli" kabul edileceğine dair tek bir ölçüt bulunmuyor. Ancak çeşitli yaklaşımlar yol gösterici kabul ediliyor.

İthalatla karşılaştırma

En az 3, tercihen 6 aylık ithalatın karşılanması öneriliyor. Türkiye’nin aylık ortalama ithalatı yaklaşık 30 milyar dolar olduğundan, 6 aylık ithalat için en az 180 milyar dolar rezerv gerektiği belirtiliyor.

Kısa vadeli dış borçla karşılaştırma

Rezervlerin bir yıl içinde vadesi dolacak dış borçları karşılayacak düzeyde olması bekleniyor. Türkiye’nin gelecek 12 ayda ödemesi gereken dış borç tutarı yaklaşık 220 milyar dolar düzeyinde.

Cari açık + dış borç

Bazı analizler, rezervlerin cari açıkla birlikte vadesi gelen borçları da karşılamasını istiyor. Bu yaklaşım, dış şoklara karşı daha güçlü bir tampon oluşturulmasını amaçlıyor.

Para arzına oran

Rezervlerin geniş para arzına (örneğin M2) oranla en az yüzde 20 seviyesinde olması, içeriden gelebilecek döviz talebine karşı koruma sağlıyor. Bu oran, aynı zamanda bankacılık sistemindeki döviz yükümlülüklerinin ne kadarının merkez bankası tarafından desteklendiğini de gösteriyor.

Güçlü rezerv = güçlü direnç

Tüm bu göstergeler ışığında, uzmanlar rezerv seviyesi ne kadar yüksekse, ülkenin ekonomik istikrarı ve dış şoklara karşı dayanıklılığının da o kadar güçlü olacağı görüşünde birleşiyor. Tersine, rezerv oranı düştükçe piyasalarda tedirginlik artıyor, dış finansman koşulları zorlaşıyor ve risk algısı yükseliyor.

Merkez Bankası rezervlerinde kritik gerileme

TCMB döviz rezervleri 3 haftadır düşüyor

Hakan Kara'dan kritik 'rezerv' açıklaması

TCMB rezervlerinde sert düşüş