Merkez Bankası daha cesur olur mu?

Merkez Bankası'nın dün faizleri indirmesinin ardından çok farklı yorumlar yapıldı. Bunlardan biri de Milliyet ekonomi yazarı Selva Demiralp... Demiralp bugünkü köşesinde, arkası gelmeyecek faiz indirimlerinin ekonomi üzerindeki etkisinin çok sınırlı olacağına değindi. İşte Demiralp'in yazısı;

Merkez Bankası dün faizlerde indirime gitti. Bu karar bence şaşırtıcı bir adım oldu. 4 Şubat’ta ocak ayı enflasyonunu değerlendiren Merkez, enflasyon düşüşünü faiz indirimi için yeterli görmemişti. Aradan geçen 20 gün zarfında enflasyon görünümünde bir iyileşme olmadığı gibi, bilakis, bütün gelişmeler ileriye dönük enflasyon görünümünde bozulmaya işaret etti. Petrol fiyatları ve kur yükseldi, gösterge Faiz neredeyse 80 baz puan arttı.
4 Şubat’ta faizlere dokunmayan Merkez’in tutarlı olmak ve iletişimindeki bulanıklığı azaltmak adına 20 gün sonra da faizlere dokunmaması gerekirdi.  

Peki, mevcut indirimin ekonomi üzerinde nasıl bir etkisi olur?

Bu sorunun cevabı büyük ölçüde kurdaki gelişmelere bağlı olacaktır. Üst banttaki 50 baz puanlık düşüş kurdaki yukarı yönlü hareketi hızlandırabilir. Merkez kurdaki bu olası artışın enflasyon üzerindeki yukarı yönlü baskısının baz etkisiyle kısmen de olsa telafi edileceğini düşünüyor olabilir.

Peki, büyümede işler ne olur? Bu noktada uzun vadeli faizlerin dünkü karardan ne kadar etkileneceği çok önemli. ABD Merkez Bankası Fed’in faiz artırımı düşünüldüğünde Merkez, uzun ayaklı bir “faiz indirim süreci” gerçekleştiremeyebilir. Mevcut üretim yapımız devam ettiği sürece (üretim için ithal ara malına bağımlı) ve bu nedenle de cari açık verdiğimiz bir ortamda kur Merkez’in kararlarında odak noktası olmaya devam edecektir. Bu da daha bir süre daha düşük büyüme ve yüksek enflasyon yaşayacağımız anlamına geliyor.

Faiz düşerse üretim artar mı?

Merkez Bankası’nın en çok eleştiri aldığı nokta, düşük büyüme ortamında uygulanan sıkı para politikasının büyümeyi daha da yavaşlattığı şeklinde. Bu eleştirilerin altında “Faiz düşerse büyüme artar” algısı var.

Bu algılamada göz ardı edilen önemli bir varsayım, ekonomideki “ceteris paribus” yani diğer şartların sabit kalacağı varsayımı. Eğer faiz indirimi yapıldığı noktada ekonomide başka hiçbir etmen değişiklik göstermezse o zaman üretimin artacağı doğrudur. Ancak mevcut konjonktürde ciddi bir faiz indirimi söz konusu olduğunda bu varsayım tutmaz çünkü faiz indirimini takiben kur sabit kalmaz.

İşte bu nedenle, yani kuru ürkütmemek için Merkez’in dünkü faiz kararı “ölçülü” kalmıştır ve muhtemelen ekonomi üzerindeki etkisi de oldukça sınırlı kalacaktır.

Peki, Merkez politika faizini 25 puan değil de 200-300 baz puan azaltsaydı ne olurdu? Bu durumda kur atak yapacağı için kredi maliyeti azalsa bile daha fazla üretim olamazdı.

Özetle şunlar beklenirdi:

1) Faizlerdeki indirimi sonrası kur yükselir. Kurdaki yükselişin en büyük maliyeti dolar cinsinden dış borcu son yedi yılda zirve yapmış olan özel sektör üzerinde görülür. Böyle bir ortamda yükselen kurun döviz borcu üzerindeki artırıcı etkisi, düşük faizin maliyetler üzerindeki azaltıcı etkisini ciddi şekilde gölgeler.

2) Kurdaki yükselişin enflasyona geçişkenliği hesaba katıldığında uzun vadeli enflasyon beklentileri bozulur, bu da uzun vadeli faizleri yukarı çeker. Ocak toplantısındaki faiz indirimini takiben gösterge faizin artışa geçişi buna en güzel örnek.

Devamında cesur olur mu?

Bütün bunlar değerlendirildiğinde sonuç şu: Arkası gelmeyecek faiz indirimlerinin ekonomi üzerindeki etkisi kanımca çok sınırlı olacaktır.

“Cesur” bir indirim ise ekonomi üzerinde genişleyici bir etki yapmak şöyle dursun, aksine, daraltıcı bir etki bile yapabilir. İşte bu nedenle Merkez Bankası muhtemelen siyasi tansiyonu daha fazla artırmamak adına kanımca nötral olduğunu bildiği zoraki bir adım atmıştır.