Merkez Bankası bunu kaldıramaz!

Avrupa Birliği ile yeni açılacak Ekonomik ve Parasal Politika Faslı akıllara bazı soruları getirdi. Merkez Bankası'nın bağımsızlığıyla yakından ilgili olan bu fasıl yeni tartışmaları beraberinde getirecek.  Milliyet ekonomi yazarı Selva Demiralp, bugünkü köşesinde Merkez Bankası ve Fed'in kanunlarına ilişkin bazı karşılaştırmalar yaptı. İşte Demiralp'in o yazısı;

Mülteci krizinin ağır yükünü Türkiye’nin üstlenmesine karşılık AB katılım müzakerelerinde yeni fasıllar açılmasına karar verildi. Bu fasıllardan bir tanesi de Ekonomik ve Parasal Politika Faslı. Merkez bankası bağımsızlığıyla yakından ilgili olan bu fasıl kapsamında bir süredir tartışılan merkez bankası kanununu değiştirme tartışmalarının üzerinden gitmekte yarar var.

Yasa ne diyor?

Mevcut merkez bankası yasası TCMB’nin temel amacını fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek olarak belirliyor. Enflasyon hedeflemesi yapan bütün merkez bankalarında benzer bir yasa söz konusu. Bu yasa dünya genelinde merkez bankalarını kısa vadeli hedeflere odaklanan iktidarların baskılarından arındırmak ve Merkez Bankası bağımsızlığını oturtmak için konulmuş.

Peki, istisnalar yok mu? Elbette var. En göz önünde olan örnek ise ABD Merkez Bankası Fed. Yasası “dual mandate” yani ikili hedef esasına dayalı. Yasa Fed’in amaçlarını bir taraftan fiyat istikrarını sağlamak bir yandan da istihdamı azami seviyeye çıkarmak olarak belirliyor.

Bu noktada bir konunun altını çizmekte fayda var. Kısa vadede fiyat istikrarı ve azami istihdam birbiri ile tutarlı hedefler değil. Çünkü kısa vadede her zaman için faizleri biraz daha düşük tutup istihdamı biraz daha artırabilmek mümkün. Ancak eğer politika faizi uzun vadeli fiyat istikrarıyla uyumlu değilse bu tür genişlemeci politikalar talebi şişirerek uzun vadede daha çok enflasyon yaratıyor. Yani bir koltukta iki karpuz taşınamıyor.

Peki, Fed yasayla kendisine verilen ve birbiriyle uyuşmaz görünen bu iki hedefi nasıl bağdaştırıyor? Her ne kadar kısa vadede birbiriyle tutarsız görünse de uzun vadeli bir perspektiften bakıldığında fiyat istikrarı ve azami istihdam birbiriyle çelişen hedefler değil. Uzun vadede azami istihdam ise ekonominin potansiyel büyüme noktasında iken ihtiyacı olan istihdama işaret ediyor. Fed bugüne kadar yasayı hep bu şekilde yorumladı ve uyguladı. Zaten bu şekilde uygulandığında Fed yasasının enflasyon hedeflemesi yapan merkez bankası yasalarından hiç farklı olmadığı da görülüyor.

Bizim neden olmasın

ABD örneğinden yola çıkarak mademki Fed de ikili hedef uyguluyor biz de benzer bir uygulama getirelim diyenler var. Ancak yukarıda da bahsettiğim gibi, doğru yorumlanan ve uygulanan Fed yasası zaten bizdeki mevcut merkez bankası kanunundan farklı değil. Bu durumda herhangi bir değişikliğe zaten gerek yok. Yasayı yanlış yorumlayıp salt kısa vadeye odaklanılırsa da o zaman fiyat istikrarı elden gidiyor.

Fed bağımsızlığını ve para politikası uygulamalarını yerli yerine oturtmuş bir merkez bankası. Yasanın yorumunu doğru yapan, bunu gerektiğinde kanun yapıcılara anlatabilen bir kapasitede. Türkiye gibi merkez bankası bağımsızlığının son derece kırılgan olduğu bir ülkede Fed-vâri bir merkez bankası yasası felaketin başlangıcı olur.