Menkul kıymet gelirlerinde beyan zamanı

Mart ayı, gerçek kişilerin bir önceki yıl elde ettikleri gelirlerini beyan etmeleri gereken ay. Bunlardan biri de menkul kıymet gelirleri. En önemlileri de menkul kıymetlerden (hisse senedi, devlet tahvili, eurobond, yatırım fonu, mevduat, repo) elde edilen gelirlerin vergileme esasları. Fatih Köprü, Ekonomist’teki ‘Vergide Gündem’ köşesinde konunun esaslarını kaleme aldı…

Menkul kıymet gelirlerinin birçoğu, uzun yıllardır kaynakta kesinti (stopaj) yoluyla vergilendiriyor. Bu vergi kesintisi, işlemelere aracılık eden banka veya aracı kurumlar tarafından yapılıyor. Kesinti yapılan gelirler için ise ayrıca beyanname verme zorunluluğu bulunmuyor.

Ancak yine de başta yabancı menkul kıymet gelirleri olmak üzere, Eurobond ve temettü gelirlerinde hala beyan uygulaması devam ediyor.

Bu hafta, bireysel yatırımcıların 2013 yılında; hisse senedi, devlet tahvili, eurobond  ve yatırım fonlarından elde ettikleri gelirler ile mevduat faizi ve repo gelirlerinin vergilendirmesi konusuna değineceğiz.

BORSA KAZANÇLARI

Yatırımcıların Borsa İstanbul’da (BİST) yaptıkları hisse senedi işlemlerinden oluşan kar veya zarar, işleme aracılık eden banka veya aracı kurum tarafından hesaplanıyor. Üçer aylık olarak belirlenen kazançlar üzerinden stopaj (vergi kesintisi) yapma yükümlülüğü de bu kurumlara ait.

Ancak stopajın oranı Bakanlar Kurulu tarafından yüzde 0 olarak belirlendiği için, bireysel yatırımcıların borsadan elde ettikleri kazançlar üzerinden herhangi bir vergi kesintisi yapılmıyor. Bu oran sadece menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hisse senetlerinin satış kazancında yüzde 10 olarak uygulanıyor.

Stopaj oranı ister yüzde 10, isterse de yüzde 0 olsun, BİST’te  gerçekleştiren hisse senedi işlemlerinden sağlanan kazançlar stopaj yoluyla vergilendirilmiş kabul ediliyor. Bu nedenle elde edilen kazanç kaç lira olursa olsun ayrıca beyanname verilmiyor.

HİSSE SENEDİ KAR PAYI

Borsada veya borsa dışındaki şirketler tarafından gerçek kişi ortaklara dağıtılan kar payları (temettü) üzerinden yüzde 15 oranında vergi kesilmesi gerekiyor. Kaynakta kesilen bu vergi ile iş bitmiyor. Bazı hallerde bu gelirlerin gelir vergisi beyannamesi ile beyanı da söz konusu olabiliyor.

Hisse senedi kar paylarının brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna. Kalan yarısının 26 bin liradan fazla olması durumunda, istisna sonrası kalan tutarın beyan edilmesi zorunlu. Yani 2013 yılında brüt 52 bin liradan (net 44 bin 200 lira) fazla temettü geliri elde eden bir yatırımcının bu gelirini beyan etmesi gerekiyor. Temettü gelirinin beyan edilmesi durumunda hesaplanan vergiden, kar payını ödeyen kurum tarafından yapılan vergi kesintisinin (yüzde 15) tamamı düşülebiliyor.

TAHVİL VE BONO

Günümüzde piyasada genellikle uzun vadeli ve kuponlu devlet tahvilleri işlem görüyor. Bireysel yatırımcılar bu tahvillerden dönemsel olarak kupon faizi alıyorlar. Tahvil ve bonolar vadesinden vadesinden önce satılarak alım satım kazancı da elde edilebiliyor.

2006 ve sonrasında ihraç edilen bu tür kıymetlerden elde edilen faiz ve alım satım kazançları üzerinden, Banka veya aracı kurum tarafından yüzde 10 oranında vergi kesintisi yapılıyor. Bu gelirler için, tutarı ne olursa olsun gelir vergisi beyannamesi verilmesi zorunluluğu bulunmuyor.

EUROBOND GELİRLERİ

Eurobondlar, Türk Hazinesi tarafından, döviz cinsinden, yurtdışı piyasalarda ihraç edilen tahviller, Yurtiçindeki yatırımcıların da bankalar aracılığıyla bu tahvilleri almaları mümkün. Eurobondlardan elde edilen gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmıyor. Bu nedenle faiz ve alım satım kazançlarının genel prensip olarak beyan edilmesi gerekiyor.

Döviz cinsinden elde edilen eurobond kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor. Bu tutar 2013 yılı için geçerli olan 26 bin liralık beyan sınırının altında ise beyanname vermeye gerek yok. Sınırı aşması durumunda ise tamamının gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilerek, hesaplanan verginin ödenmesi  gerekiyor. Eurobondların 2013 yılında satılması durumunda ise kazanç; tahvilin satış tarihindeki TL karşılığından alış tarihindeki TL karşılığının çıkarılması şeklinde hesaplanıyor. Bu hesaplama yapılırken maliyet bedelinin endekslenmesi de mümkün. Ancak 2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobondların endekslenmeye tabi tutulabilmesi için ÜFE farkının yüzde 10’dan fazla olması gerektiği unutulmamalı. 2006 öncesindeki ihraçlar için böyle bir sınırlama yok.

2006 öncesinde ihraç edilen eurobondların satılmasından sağlanan kazancın ayrıca 21 bin lirası gelir vergisinden istisna. Yani kazanç 21 bin liradan az ise beyan etmeye gerek yok. Aşması durumunda, aşan kısmın gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerekiyor.

MEVDUAT FAİZİ VE REPO

Bireysel yatırımcıların 2013 yılında elde ettikleri repo gelirleri üzerinden yüzde 15 oranında vergi kesintisi yapılıyor.

Mevduat faizlerinde de repoda olduğu gibi sabit oranlı stopaj uygulaması varken 2013 yılı başında değişiklik yapıldı. Buna göre mevduat faizleri ile katılım bankacılarınca katılma hesaplarına ödenen kar paylarından, vadesine ve döviz ya da TL olmasına göre değişen oranlarda vergi kesintisi yapılıyor. Kesinti oranı yüzde 10 ile yüzde 18 arasında değişiyor.
Bu şekilde stopaj yoluyla vergilendirilmiş olan  repo gelirleri, mevduat faizleri ve katılma hesaplarına ödenen kar payları, tutarı ne olursa  olsun beyan edilmiyor.
Yurtdışı bankalardan veya Türkiye’deki bankaların yurtdışındaki şubelerinden elde edilen Faiz gelirleri için ise aynı şeyi söylemek mümkün değil. Bu gelirler üzerinden vergi kesintisi yapılmadığından, 2013 yılında elde edilen faizin bin 390 lirayı aşması durumunda, tamamının beyan edilerek, vergisinin ödenmesi gerekiyor.

YATIRIM FONLARI

Farklı fonlar için farklı stopaj oranları söz konusu. Örneğin portföyünün en az yüzde 75’i hisse senedinden oluşan fonlarda (hisse senedi yoğun fon) stopaj oranı yüzde 0 olarak uygulanıyor. Bunun yanında portföyünün en az yüzde 51’i Türkiye’de kurulu şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının katılma belgelerinin bir yıldan daha fazla süreyle elde tutulduktan sonra satılmasından elde edilen gelir üzerinden ise stopaj yapılmıyor.
Bunlar dışındaki menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilen gelirler üzerinden yüzde 10 oranında vergi kesiliyor. İster stopaj yapılsın isterse yapılmasın, yerli yatırım fonu gelirleri ayrıca beyan edilmiyor.

Menkul kıymetlerin sayısı çok fazla. Bu köşede hepsinin vergilendirilmesi hakkında açıklama yapmamız mümkün değil. Bu nedenle yukarıdaki gelirlerin yanında diğer bazı menkul kıymet gelirlerinin vergilendirme esaslarını sayfadaki tabloda özetlemeye çalıştık.

BEYAN VE ÖDEME

2013 yılı menkul kıymet gelirlerine ilişkin beyannamenin 25 Mart 2014 Salı gününe kadar verilmesi gerekiyor. Beyannamede hesaplanan verginin ise iki taksitte ödenmesi mümkün. İlk taksit 31 Mart 2014, ikinci taksit ise 31 Temmuz 2014’e kadar ödenebiliyor.