Kripto paraların izi sürülebilir mi?

Gizlilik tabanlı kripto para birimleri (Privacy Coins), transfer işlemlerinin izlenemediği, muhatapların kimlik bilgilerinin paylaşılmadığı ve kullanıcılara anonimlik sağlayan dijital varlıklardır.

Bitcoin (BTC) başta olmak üzere hemen her kripto para biriminin anonim yapıya sahip olduğu düşünülse de, aslında tam anlamıyla gizli değiller. Genellikle kripto paralar, her işlemin açık biçimde çevrim içi paylaşılması ilkesine dayalı biçimde, blockchain ağları üzerinde çalışırlar. Taraf arasında gerçekleşen işlemlerde varlıklar, birkaç tıklamayla ulaşılabilecek cüzdan kayıtlarına eklenir.

Bu adres ve işlem kayıtları dileyen herkes tarafından görülebilir durumdadır.

Özellikle cüzdandaki meblağ, Müşterini Tanı (Know Your Customer, KYC) onayı gerektiren borsaya transfer ediliyorsa takip edilme ihtimalleri artar.

Genellikle gizlilik tabanlı coin, gizli coin veya anonim coin olarak anılan kripto paralar, işlem bilgilerini saklamaya çalışarak kullanıcılara daha fazla anonimlik sağlar.

"Yasa dışı işlem yapmayanların neden gizliliğe ihtiyacı olabilir ki?" sorusuna cevap olarak ise, tercih edilmemedi veya gizliliğin temel bir hak olarak görülmesi gelebilir. Zira nakit kullanımı çoğunlukla gizlidir. İşlemler herkesin bir tuşa tıklayarak görebileceği yere kaydedilmez.

Bitcoin işlemlerini gizli hale getirmek için doğrudan eşler arası işlem gerçekleştirilebilse de, çok sayıda kripto varlık kendiliğinden gizlilik özelliği içeriyor. En bilinen gizlilik tabanlı kripto para birimlerinin başında Monero (XMR), Zcash (ZEC), Verge (XVG), Beam ve Grin geliyor. Aslında teknik olarak gizlilik tabanlı varlıklar sınıfına girmese de ek anonimlik özelliği içerdiği için DASH de listeye girebilir.

Monero (XMR)

Sektörün en çok bilinen gizlilik odaklı varlıklarından biri olan Monero 2014 yılında kullanıma açıldı. O zamandan bu yana pek çok kez haber başlıklarında yer aldı. Merkeziyetsizliğiyle övünen Monero, bu türden değerleri destekleyen kökeniyle kullanıcı çekmeye çalışıyor.

İş ispatı (proof of work, PoW) konsensüs algoritmasına sahip olan ve kendi blockchain ağında çalışan Monero, web sitesine göre gizli adresler ve RingCT gibi birçok farklı gizlilik teknolojisi özelliğine sahip. Varlığa ait açıklamaların yer aldığı Moneropedia içinde, XMR'ye 2017 yılında eklenen "RingCT sayesinde Monero tutarları gizli kalıyor" ifadesi eklendi.

Monero, 2020'nin ikinci yarısında Amerika Birleşik Devletleri hükümetinin radarına girdi. Milli Gelirler İdaresi, kripto para biriminin gizlilik teknolojisini çözene 625.000 dolar ödül vereceğini açıkladı. Integra FEC ve Chainalysis isimli iki blockchain analiz şirketi, IRS'in ödülü duyurmasından sadece birkaç hafta sonra ödülü kazandı.

Zcash (ZEC)

Zcash, kripto para ekosistemindeki gizlilik odaklı popüler varlıklardan bir diğeri. 2016 yılında Zooko Wilcox'ın başında bulunduğu Electric Coin Company tarafından geliştirildi. Zcash, varlığın web sitesine göre Bitcoin ile aynı kodu kullanıyor. ZEC, iş ispatı (PoW) madencilik konsensüsü içerse de, Bitcoin'den ayrı olarak kendi blockchain ağı üzerinde çalışıyor. 

ZEC, hem korumalı işlemler isimli gizli transferlere, hem de herkese açık işlemlere olanak sağlıyor. Zcash'in web sitesi, "Zcash size korumalı adresler üzerinden gizli işlemler ve finansal gizlilik seçeneği sunuyor" diyerek açıklıyor.

Web sitesindeki bilgiler arasında, sıfır bilgi ispatı (Zero-knowledge proof) algoritması sayesinde gönderici, alıcı ve işlem miktarı gösterilmeden doğrulama mümkün oluyor. Zcash üzerindeki seçime dayalı açık yapı, yasalara uygunluk veya denetim amaçları için kullanıcının kısmen bazı işlem detaylarını paylaşmasına izin veriyor.

Dash (kısmen gizli)

Dash para birimi de gizlilik özellikleri barındırıyor. Ek gizlilik için özellikleri bulunsa da kripto parayı yöneten kuruluş olan Dash Core Group, bu para biriminin aslında gizlilik tabanlı olmadığını açıkladı.

Grubun baş pazarlama görevlisi Fernando Gutierrez daha önce Cointelegraph'a Dash'in kullanılabilirliğe odaklanmış bir ödeme birimi olduğunu söyledi.

DashPay CEO'su Ryan Taylor, Ocak 2021'de attığı bir tweet'de "Dash, bir AEC değil!" diyerek anonimliği geliştirilmiş kripto paralara (AEC) atıfta bulundu.

"Bitcoin'in çatallanmasıyla ortaya çıkan Dash üzerindeki tüm işlemler tamamen şeffaf" diyerek tweet'ine devam eden Taylor şöyle devam ediyor: 

Her bir işlemdeki tüm girdi, çıktı, adres ve miktarlar kaydediliyor. Açık blockchain üzerinde herkes tarafından görüntülenebiliyor.

2014 yılında kripto dünyasına Bitcoin çatallanması olarak giren XCoin daha sonra adını önce Darkcoin'e ardından da Dash'e çevirdi. Varlık kendi hisse ispatı (proof of stake, PoS) konsensüs algoritmasını kullanıyor. 

Kullanıcıların tercih etmeleri halinde PrivateSend üzerinden anonim olarak işlem yapılabiliyor. Gutierrez, "Dash'in PrivateSend fonksiyonunda kullandığı teknoloji, işlemleri karmaşıklaştırarak ilgili şirketlerin analiz etmesini zorlaştıran bir teknik olan CoinJoin" şeklinde açıkladı.

Verge (XVG)

Kendi blockchain ağı üzerinde çalışan iş ispatı (PoW) temelli varlık olan Verge, gizlilik özellikleri sunuyor. Verge, 2014 yılında DogeCoinDark adı altında geliştirildi, ancak sonradan Verge Currency adını aldı.

Açık kaynaklı varlık olan Verge, BitDegree'nin verdiği bilgilere göre işlem yapan kişilerin konumlarını (IP adreslerini) gizleyen I2P ve Tor teknolojilerini kullanarak gizli transferlere olanak sağlıyor.

Grin ve Beam

Grin ve Beam, 2019 yılında kripto piyasasına dahil olurken Mimblewimble isimli farklı bir teknolojiyi tanıttı. Binance Academy'den William M. Peaster'a göre Mimblewimble konsepti, 2016 yılında iş ispatı (PoW) türevi olarak tanıtıldı.

Litecoin (LTC) ağı uzun süre teknolojiyi uygulamaya çalışmasına rağmen Grin ve Beam protokolü Mimblewimble tabanlı olarak kullanıma açıldı.

Gizlilik tabanlı kripto paralar ve düzenlemeler

Düzenleyicilerin Monero teknolojisine karşı yaptıkları hamleler dikkate alındığında, hükümetlerin gizlilik tabanlı kripto para birimlerine bakmaları da normal karşılanacaktır. Aralık 2020'de, ABD Mali Suçları Önleme Kurumu tarafından kripto para cüzdanlarıyla ilgili düzenlemede, gizlilik tabanlı kripto para birimlerine özel maddeler eklendir.

Aralık ayındaki belgede Monero, Zcash, Dash, Komodo ve Beam gibi, yetkililerin işlemleri takip etmekte zorlandıkları para birimlerinin kullanımındaki artışa dikkat çekildi. Anonimlik sunan kripto para birimlerine atıfta bulunan rapora ek olarak, Güney Kore hükümeti de gizlilik tabanlı sanal varlıklar Kasım 2020'de yasa dışı kılındı.

Bazı kripto para borsaları da gizlilik tabanlı varlıkları listelemekten vazgeçti. Ekim 2019'da OKEx Kore platformunda Monero, Zcash, Super Bitcoin (SBTC), Dash ve Horizen (ZEN) işlemleri sonlandırıldı. BitBay ise 2020'nin başlarında Monero'yu kaldırdı. Bittrex borsası Zcash, Dash ve Monero'yu Ocak 2021'de listelemekten vazgeçti. ShapeShift gibi diğer birkaç kripto platformu da gizlilik sunan varlıkları geçtiğimiz yıllar içinde listemeyi durdurdu.