Korona virüs krizi finansta yeni çağ başlatıyor

FINANSGUNDEM.COM - DIŞ HABERLER SERVİSİ

Pandemiyle mücadelenin maliyetini karşılamak için bir varlık vergisi, kurumlar vergisini düşürme yarışını önlemek için uluslararası bir anlaşma, son on yılın ikinci şiddetli krizinden toparlanmanın yeşil ve kapsayıcı olması gerektiğinde ısrarcı olmak, hükümetlerin kitlesel işsizlikle mücadele etmesi gerektiğini düşünmek ve bütçe açığının boyutunu umursamamak.

Tüm bu fikirler şaşırtıcı bir şekilde yeni değil. Ancak The Guardian’ın haberine göre, farklı olan bu fikirlerin artık yalnızca ilerici düşünce kuruluşları ve marjinal akademisyenlerin önerileri değil, Uluslararası Para Fonu (IMF) ve ABD Başkanı Joe Biden’ın başkanlığında, ABD Hazine Bakanlığı’nın ajandasının bir parçası olması. Bu durum ise oldukça dikkat çekici.

1980’lerden itibaren IMF ve ABD Hazine Bakanlığı Washington Konsensüsü olarak bilinen bir dizi kural belirledi. Ekonomik zorluğa düşen ve yardım isteyen ülkeler ise bu kurallarla karşı karşıya kaldı. Herkes için aynı yaklaşımı benimseyen bu kurallar arasında kamu harcamalarını, vergileri ve özelleştirmeyi azaltmak yer alıyordu. Böylelikle risk alan girişimciler için elverişli koşullar yaratmayı hedefliyorlardı. Bu politikalar kaçınılmaz olarak zorluklar yaratsa da, uygulanan yaklaşımın sonucunun zorluğa değdiği düşünüldü.

Ancak IMF’nin bu hafta gerçekleşen bahar toplantısına kadar geçen süreç oldukça farklı oldu. Biden’ın 1,9 trilyon dolarlık devasa bir teşvik paketini kongreden geçirmesi iki nedenle önemli oldu. Birincisi finansgundem.com'un derlemesine göre ABD ekonomisinin yıllık çıktısının %10’una denk gelen teşvik, Barack Obama’nın 2008 finansal krizinin ardından sağladığı acil durum desteğinden çok daha büyük miktarda oldu.

İkincisi ve belki de daha önemlisi, teşvik paketi gelecekte bütçe açığını düşürme sözü içermedi. Kemer sıkma Biden yönetiminin planları arasında yer almadığı gibi, borçlanmanın kaçınılmaz sonucu olan talebin yüksek enflasyona neden olacağı da göz ardı ediliyor. Biden’ın planının bir sonraki aşaması ise ABD’nin eskiyen altyapısını yeniden inşa etmek için 2 trilyon dolarlık yatırım yapmak. Bu yatırımın finansmanı ise eski başkan Donald Trump’ın kurumlar vergisinde gerçekleştirdiği indirimi geri çekerek sağlanacak.

Ancak bu hamle ABD Kongresi’ndeki cumhuriyetçilerin tepkisiyle karşılaşacak olsa da, IMF’den karşıt görüş belirtilmeyecek. Bu hafta öngörülen artış sorulduğunda, IMF Başekonomisti Gita Gopinath, Trump’ın kurumlar vergisi indiriminin yatırımları artırmadığını söyledi. Bununla birlikte Gopinath ABD’nin geleneksel olarak temkinli yaklaştığı ancak şimdi desteklediği, küresel minimum kurumlar vergisi oranı konusunda oldukça iyimser konuştu.

Geçtiğimiz yıl boyunca IMF özel çekme hakları olarak bilinen para birimi rezervleri aracılığıyla üye ülkelerinin finansal gücünü artırma çabası içindeydi. Trump’ın İran’ın bu hakları elde edebileceği yönündeki endişesi, kendisi Beyaz Saray’da olmaya devam ettiği sürece gelişme olmayacağı anlamına geliyordu. Biden yönetiminin Hazine Bakanı Janet Yellen’la birlikte 650 milyar dolarlık özel çekme hakları dağılımı açıklandı.

Eski Washington Konsensüsü düşük vergiler ve dengeli bütçeleri savunuyordu ancak yeni görüşler aktivist hükümetlerden, kapsayıcı büyümeden ve yeşil yatırımlardan yana.

Yakın zamana kadar bu düşüncelerin tek savunucusu Birleşmiş Milletler’in Cenevre’de yer alan ticaret ve kalınma birimiydi. Ancak bu durum sona erdi. Bu haftanın IMF toplantısında, küresel ekonominin var olan eşitsizlikleri daha da kötüleştirdiği vurgulandı.

Hem IMF hem de kardeş kurumu Dünya Bankası, herkes aşılanana kadar korona virüsle mücadelede zafer elde edilemeyeceğini düşünüyor. Ancak buradaki sorun gelişen ülkelerin yeterli dozda aşıya erişememesi değil, bu ülkelerin sağlık sistemlerinin yeterli olmaması. Benzer bir şekilde karbonsuz bir geleceğe geçiş planlanıyorsa, gelişen ülkelerin de bu plana dahil edilmesi gerekiyor. Tüm bunlar ise ekstra finansal kaynak anlamına geliyor. Tüm bunlar ise gelişen ülke borçlarının krize neden olmasından korkulan bir dönemde ortaya çıkıyor.

Küresel ekonomiye yönelik görüşlerdeki değişim ise, kısmen bu zamana kadar sonuç alınamaması nedeniyle ortaya çıktı. Kemer sıkma politikaları özel yatırımları artırmadı ve büyümeyi hızlandırmadı. Bunun yerine 2010’lu yıllar, durgun yaşam standartlarının görüldüğü kayıp bir on yıla dönüştü. Bu da Biden’ın ekonomiye olan bakış açısının ABD’li seçmene neden çekici geldiğini açıklıyor.

Kriz dönemleri aynı zamanda deneyselliği de teşvik ediyor. İşini kaybedenlerin maaşlarını karşılamak için yürürlüğe giren ücretsiz izin programları, temel bir gelirden oldukça farklı ancak insanların bu fikre alışmasını sağlayacak kadar da benzer. İngiltere Maliye Bakanı Rishi Sunak’ın ise geçtiğimiz yıl acil durum destek programlarına 400 milyar sterlinin üzerinde harcama yapmış olması ideolojik olmaktan çok gerekliydi.

Tarih tekerrür ediyor. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından altın standartların sona erdiğinin anlaşılması için on yıldan uzun bir süre gerekmişti. 1980’lerde ise yeni sağ ekonomisinin kapılarını açan ikinci petrol şoku oldu. Finansal krizin Washington Konsensüsü için zorluk yaratacağını düşünenler ise yanılmadı. Ekonominin eski ilkeleri sorgulanıyor.

İngiltere’de emlak fiyatları yeniden rekor kırdı

ABD'nin üretici fiyatları martta beklenti üzerinde yükseldi

Hazine’nin programı yoğun olacak