Kartlı harcamalara deprem darbesi

Türkiye’yi derinden yaralayan "asrın felaketi" olarak nitelendirilen Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası vatandaşların kartlı harcamalarında da hızlı bir düşüş yaşandı. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, deprem bölgesine yönelik yardım ve ihtiyaçlar karşısında kredi kartı ve banka kartı ile yapılan akaryakıt, market ve telekomünikasyon harcamaları artarken, vatandaş diğer harcamalarını frenledi. Verilere göre toplam banka ve kredi kartı harcamaları 10 Şubat ile biten haftada 3 Şubat haftasına göre yüzde 19,14 gerilerken, market harcamaları yüzde 6, akaryakıt harcamaları yüzde 12,5, telekomünikasyon harcamaları ise yüzde 17 yükseldi.       

İçkili yerlerde harcama yüzde 31,5 düştü

Merkez Bankası verilerine göre 3 Şubat haftasında toplam kartlı harcamaların büyüklüğü 108.4 milyar lira idi. Bu tutar, 10 Şubat haftasında sert düşüşle 87.6 milyar liraya geriledi. Kartlı harcamaların işlem adedi de 10 Şubat haftasında 3 Şubat haftasına göre yüzde 10,5 düşüş kaydetti. Ayrıntılara bakıldığında araç kiralama için yapılan kartlı harcamalar yüzde 29,3 gerilerken, işlem adedi yüzde 10,4 azaldı. Çeşitli gıdaya yönelik harcamalar da 10 Şubat haftasında düşüş gösterdi. Merkez Bankası verilerine göre çeşitli gıda için kartlı harcama yüzde 8,9 düştü, işlem adedi ise yüzde 8,1 azaldı. Okullara veriler aranın da etkisiyle eğitim harcamaları yüzde 48,6 ile oldukça yüksek oranlı düşüş ortaya koydu. Elektronik ürünlere yönelik harcamalarda da yüzde 22,61’lik azalma yaşandı. Bu iki kalemde işlem adetleri de sırasıyla yüzde 25,23 ile yüzde 16,68 oranında geriledi.      

Ekonomim'den Şebnem Turhan'ın haberine göre, giyim ve ayakkabı da vatandaşların harcama yapmaktan kaçındığı kalemlerden biri oldu. 10 Şubat haftasında 3 Şubat haftasına göre giyim ve ayakkabı harcamaları yüzde 17, havayolları harcamaları yüzde 19,5, konaklama harcamaları yüzde 29,4 düştü. İçkili yerlerdeki harcamalar ise en fazla azalan grup oldu. Vatandaşlar depremin vurduğu hafta içkili yerlere yönelik harcamalarını 1 haftada yüzde 31,5 azalttı. İşlem adedi de yüzde 30’un üzerinde geriledi. Yine kuyumculuk harcamaları yüzde 13,57, mobilya harcamaları yüzde 27,1, sağlık harcamaları yüzde 17,7, seyahat harcamaları ise yüzde 25,6 düşüş gösterdi. Dışarda yemek için yapılan harcamalar da yüzde 23,4 düşerken, bireysel emeklilik için yapılan harcamalar da yüzde 20 azaldı.

Tüm bu harcamalarda düşüş olurken hem vatandaşların yardım için yaptığı harcamalar hem de deprem bölgesinde artan ihtiyaçlar nedeniyle market, akaryakıt ve telekomünikasyon harcamaları 1 haftada oldukça yüksek arttı. Verilere göre 3 Şubat haftasında benzin ve akaryakıt için 5.6 milyar lira harcanırken 10 Şubat haftasında yüzde 12,5 artışla 6.3 milyar lira harcandı. Her ne kadar deprem bölgesinde akaryakıt bulunması konusunda büyük sıkıntılar yaşanmış olsa da bölgeye yönelik hareketlilik tüm ülkede benzin ve akaryakıt harcamalarını büyüttü. Market alışverişleri ise 3 Şubat haftasındaki 19 milyar liradan 10 Şubat haftasında 20.1 milyar liraya yükselerek yüzde 6 arttı. Bu da hem yine bölgedeki ihtiyaçların karşılanması için yaşanan hareketlilikten hem de vatandaşların yardım seferberliğinin etkisiyle oldu.          

Yine deprem bölgesinde en büyük sıkıntılardan biri olan mobil iletişime rağmen telekomünikasyon harcamaları 10 Şubat haftasında en çok artan harcama grubu oldu. 3 Şubat haftasında telekomünikasyon için 1.2 milyar dolar harcanırken 10 Şubat haftasında 1.4 milyar lira harcandı yani yüzde 17 yükseliş göründü.

Düşük faiz nedeniyle harcamalar hızla yükseliyordu

Banka ve kredi kartı ile yapılan harcamalar düşük faiz oranları nedeniyle vatandaşın son dönemde en fazla tercih ettiği borçlanma yöntemi olarak öne çıkıyordu. Merkez Bankası'nın Ağustos 2022'de başladığı politika faizi indirimleri sonrasında bankaların kredi kartı işlemlerinde uygulayabilecekleri azami faiz oranları düşüşe geçti. Politika faizi indirimleri öncesi yüzde 1,80 olan kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami akdi faiz oranı eylülde yüzde 1,73'e, ekimde yüzde 1,63'e, kasımda yüzde 1,5'ye ve aralıkta ise yüzde 1,36'ya geriledi. Kredi kartı işlemlerinde gecikme faiz oranı da ağustostaki yüzde 1,74 oranından eylülde yüzde 1,68'e, ekimde yüzde 1,60'a, kasımda yüzde 1,5'ye, aralıkta ise yüzde 1,39'a indi. Kredi kartı faizi şu an yüzde 1,36, gecikme faizi oranı da yüzde 1,39 seviyesinde. İhtiyaç kredi faizleri ise yüzde 30,3.

Online harcamalarda yüzde 32 düşüş

Merkez Bankası verilerine göre 10 Şubat haftasında banka ve kredi kartı ile internet üzerinden yapılan alışverişler ise çok daha hızlı düşüş gösterdi. 3 Şubat haftasında banka ve kredi kartı ile internet alışverişleri 34.2 milyar lira iken 10 Şubat haftasında 23.3 milyar liraya geriledi. Bu, yüzde 32'lik bir düşüşe işaret ediyor. E-ticaret şirketleri deprem yardım kampanyaları başlatsalar da 10 Şubat haftasında vatandaşların harcamaktan uzak durmuş olmaları bu alanda da gerilemeye neden oldu.     

Kurumsal kredi hacmi düştü

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) verilerine göre 10 Şubat ile biten haftada 3 Şubat haftasında göre kurumsal kredi kartı harcama stokunda yüzde 1,67 gerileme oldu. 3 Şubat haftasında 234.3 milyar TL olan toplam kurumsal kredi kartı büyüklüğü 10 Şubat haftasında 230.4 milyar liraya indi. Bireysel kredi kartı stok büyüklüğü de 10 Şubat haftasında 3 Şubat haftasında göre sadece yüzde 0,86 arttı ve 491.8 milyar liradan 496 milyar liraya yükseldi.

Temmuzda kartlı harcamalar arttı

Kartlı harcamalarda üç ayda yüzde 85 artış

İletişim Başkanlığı'ndan deprem harcamaları paylaşımı