Japonya’da ‘modern kölelik’

Japonya’da nüfus hızla yaşlanıyor. Bu durumun bir sonucu olarak iş gücü açığı da artıyor. Hükümet, her geçen yıl daha fazla yabancı işçi ithal ederek bu ihtiyacı karşılamaya çalışıyor. Asya Pasifik ve dahi uzak coğrafya insanı için Japonya, ilk planda hayallerin gerçeğe dönüşebileceği bir yer. Gittikten sonrasına dair tablo ise pek çoğu için hiç de iç açıcı değil.

İnsan hakları alanında faaliyet gösteren Japon sivil toplum kuruluşu ‘Not for Sale Japan’ın Direktörü Mariko Yamaoka, Japonya’daki göçmen işçilerin ağır çalışma koşullarının uluslararası platformlarda ‘modern kölelik’ olarak tanımlandığına dikkat çekiyor.

Yamaoka’nın sözünü ettiği çalışma koşulları, son olarak Adalet Bakanlığı’na bağlı Japon Göçmen Ajansı’nın (ISA) yayımladığı bir rapor üzerinden tartışma konusu oldu. ISA’nın verilerine göre 2018 yılında Japonya’da 9 bin 52 yabancı uyruklu stajyer işyerlerinden kaçarak kayıplara karıştı. 2014’le kıyaslandığında bu sayının yaklaşık iki katına çıktığı görülüyor. Stajyerlerin kaçış sebepleri ise ‘uzun mesai saatleri, düşük ücret ve dışlamalara maruz kalmak’ olarak sıralanıyor.

Göçmen Ajansı’nın araştırmasına dahil ettiği stajyerler, 1993’ten beri yürürlükte olan ‘Teknik Stajyer Eğitim Programı’ kapsamında ülkeye giriş yapmış. Devlet destekli bu program, gelişmekte olan ülkelerden Japonya’ya geçici süreyle teknik personel getirerek inşaat, imalat ve gıda sektörlerine istihdam desteği sağlamayı hedefliyor.

Geçtiğimiz yıl itibarıyla bu yolla Japonya’da bulunan işçi sayısı 367 bin. Çoğunlunu Vietnam ve Çinliler oluşturuyor. Sırasıyla Kamboçya, Myanmar, Endonezya ve Taylandlılar takip ediyor. İş yerlerinde maruz kaldıkları ağır koşullardan kaçanlar arasında da Vietnam ve Çinliler başı çekiyor.

Bu konu, içeride ve dışarıda artan dozda eleştirilere muhatap olan Japon hükümetinin gündeminde. Adalet Bakanlığı, geçtiğimiz mart ayında stajyer eğitim programına dahil olan 4 binden fazla iş veren üzerinden bir anket yaptı. 750’nin üzerinde çalışanın ‘Çeşitli suistimaller, düşük ücret ve yoğun mesai’ gerekçeleriyle bu iş yerlerinden kaçtığını tespit etti.

Japon Göç Ajansı da kasım ayında, programa dahil olan organizasyonlar üzerinde denetimin artırılacağını, bazı iş yerlerine yaptırım uygulanacağını duyurdu. Ajans, yabancı işçilere yönelik insan hakları ihlali tespit edilen kurumların ayrıca listesinin yayımlanacağı uyarısında bulundu.

Kobe Üniversitesi’nden Doç. Yoshihisa Saito’ya göre bu önlemler soruna kalıcı çözüm getirmekten uzak. Saito, sıkı denetim ve kontrollerden önce iş yerlerinde daha sağlıklı ve insani koşulların sağlanması gerektiğini savunuyor. Yabancı ülkelerden gelen işçiler için ayrıca bir destek sistemi oluşturulması tavsiyesinde bulunuyor.