İthalat ve ihracat arasındaki makas açılıyor

Son birkaç yılda ekonomideki olumlu sayılabilecek en önemli gelişme dış ticaret açığının, ve dolayısıyla da cari açığın istikrarlı bir şekilde azalması olmuştu. 2013'te 63,6 milyar dolar olan cari açık geçen yıl 32,2 milyar dolara düşerek olumlu bir toparlanma sergilemişti, bu yıl ise oniki aylık toplam cari açık mayıs ayı sonunda 27,7 milyar dolara inmişti. Toparlanmada en önemli pay dış ticaret açığındaki gerileme olmuştu.

Bu hafta açıklanan eylül ayı dış ticaret verilerine göre ise eylülde ihracat yüzde 5,6 azalarak 10,9 milyar dolara gerilerken ithalattaki azalma sadece yüzde 0,7 oldu. Aylık 15,3 milyar dolarlık ithalatın ardından dış ticaret açığı da yüzde 14’lük artışla 4,4 milyar dolara yükseldi. İlk dokuz aylık açık 42 milyar dolar olurken bu rakam geçen yılın aynı döneminde 49 milyar dolardı. Ancak yıllık bazdaki bu düşüş büyük oranda yılın ilk yarısındaki toparlanma kaynaklı. Son iki ayda (Ağustos-Eylül) geçen yıl 8,7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen dış ticaret açığı bu yıl 9,1 milyar dolara yükselmiş durumda. Son dönemde ithalatta düşüş trendi sona ermiş hatta yükseliş başlamış durumda. Bu nedenle aylık dış ticaret açığı da yavaş yavaş beş milyar doların üzerine çıkıyor. Dış ticaret verilerinin detayına baktığımızda, enerji kaynaklı ithalatta azalmanın eylül ayında da devam ettiğini görüyoruz. Son on iki aylık mineral yakıt ve yağ ithalatı 28 milyar dolara gerilerken bunun içinde ham petrol ve doğal gaz ithalatı 25.1 milyar dolara geriledi. Bu rakam daha iki yıl kadar önce 55 milyar dolar civarında seyrediyordu.

İhracat tarafında ise en önemli ticaret pazarımız olan AB’ye ihracatın artmaya devam etmesi olumlu. AB ülkelerine yapılan ihracat geçen yılın ilk dokuz aylık bölümünde 46,7 milyar dolarken bu yıl aynı rakam 50,6 milyara yükselmiş durumda. İhracatımızın kabaca yarısını AB ülkelerine yapıyoruz. Ancak Rusya’nın da dahil olduğu diğer Avrupa ülkelerine yapılan ihracat geçen yılki 11,1 milyar dolarlık toplamdan 7,3 milyar dolara gerilemiş durumda. İhracatımız açısından önemli olan Orta Doğu ve Kuzey Afrika'ya yapılan ihracat ise geçen yıla göre 28,8 milyar dolardan 27,5 milyar dolara düşmüş.

Özetlersek, aslında ithalatta 2013’ten bu yılın ortalarına kadar görülen düşüş trendi büyük oranda küresel petrol, enerji ve hammadde fiyatlarındaki düşük seyirle açıklanabilir. Son dönemde bu fiyatlarda görülen değişmeler ithalattaki düşüşe son vermiş durumda. Aynı zamanda gerek TL/dolar paritesindeki gelişmeler, gerekse iç talepteki zayıf görünüm de ithalattaki düşüşü destekledi. Ancak ithalat ve ihracat arasındaki makasın yeniden açılmaya başlaması cari açık üzerinde ve de döviz kurları üzerinde baskı yaratacak. Tabii bir de doların değerlenmesi ve ABD’de aralıkta faiz artışı etkisi var.

Deniz Gökçe / Akşam