İsviçre maymun hakları için referanduma gidiyor

İnsan olmayan primatların temel haklarına anayasada yer verilmesine yönelik teklif İsviçre'nin Basel Kantonu'nda halk oylamasına sunulacak. 

2016'da hayvan hakları örgütü Sentience Politics'in sunduğu teklifin referanduma sunulması için gereken 100 bin imza toplanırken, teklifin yasal olmadığı gerekçesiyle yapılan başvuru da çarşamba günü İsviçre Federal Mahkemesi tarafından reddedildi. Mahkeme teklifin içeriğini yasalara uygun buldu.

Basel Kantonu Anayasası'nın insan olmayan primatların yaşamla ilgili temel haklarının tanınmasına yönelik değiştirilmesini içeren teklifte, primatlar 'yaradılıştan özlerinde bedensel ve zihinsel bütünlük içinde yaşam süren son derece karmaşık varlıklar' diye betimleniyor.

Primatların 'yaşam hakları' kadar 'fiziksel ve zihinsel bütünlüğüne' vurgu yapılarak "en elzem çıkarlarına saygı gösterilmesini garanti eden temel haklarla korunmaları gerekmektedir" deniliyor. 

Ancak hem kanton hem de Basel kent yönetimi, teklifin 'federal yasaları ihlal edebileceği' gerekçesiyle referanduma karşı çıkıyor. 

Teklifin yasal olmadığı iddiasıyla yapılan başvurular ise geçen yıl Basel'deki mahkeme, çarşamba günü de İsviçre'nin en üst mahkemesi tarafından reddedildi. 

İsviçre Federal Mahkemesi'nin gerekçeli kararında "İlkesel olarak kantonlar federal anayasanın garanti ettiği korumaların daha ötesine geçebilirler" denilerek şöyle devam edildi:

"Girişim insanlara verilen anayasal hakların hayvanları da kapsamasını önermiyor, insan olmayan primatlara özel haklar sunulmasını istiyor. Bu, alışılmadık olsa da üst yasalarla çelişmiyor, zira hayvan hakları ile temel insan hakları arasındaki temel ayrımı sorgulamıyor."

Federal otorite merkezi Bern ile birlikte 26 kantondan oluşan federal cumhuriyet hüviyetindeki İsviçre Konfederasyonu, doğrudan demokrasi sistemiyle yönetildiğinden; referanduma gidebilmek için 100 bin kişinin imza toplaması yetiyor. Ancak sık sık referandum düzenlendiğinden takvim çok yoğun. Maymunlara anayasal haklar tanınması teklifinin ne zaman sandığa götürüleceği bilinmiyor.